۳۵ سال پیش بدترین فاجعه هسته‌ای جهان در شهری در اوکراین در نزدیکی مرز بلاروس رخ داد.

فاجعه هسته‌ای چرنوبیل طی ساعات شب بین ۲۵ و ۲۶ آوریل، در شهر پریپیات (که اکنون متروک است) رخ داد و این انفجار، موجب انتشار مواد رادیواکتیو در هوا شد.

این فاجعه به تفصیل در مجموعه درام چرنوبیل ساخته اچ‌بی‌او/ اسکای آتلانتیک در سال ۲۰۱۹ به تصویر کشیده شده است.

در ادامه هرچه باید درباره دیدار از این مکان که پیش‌تر به فعالیت‌های هسته‌ای اختصاص داشت بدانید، از نظر می‌گذرانیم.

فاجعه چرنوبیل چیست و چگونه رخ داد؟

این فاجعه طی یک آزمایش ایمنی معمولی در راکتور هسته‌ای شماره چهار نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل در ساعات آخر شب در شهر پریپیات رخ داد که ۱۰۴ کیلومتر با کی‌یف، پایتخت اوکراین، فاصله دارد.

مسؤولان نیروگاه برای آزمایش کردن توربین رآکتور، سیستم‌های ایمنی را از عمد خاموش کرده بودند.

اما داغ‌شدن بیش از حد راکتور منجر به انفجار نیرومندی شد که مواد رادیواکتیو را تا کیلومترها دورتر در هوای زمین پخش کرد. تخمین زده می‌شود که این حادثه ۴۰۰ برابر بیشتر از بمب هیروشیما در ژاپن، مواد رادیواکتیو در هوا پخش کرده باشد.

بعد از انفجار، ۱۳۴ کارگر به‌علت مسمومیت پرتوی وخیم در بیمارستان بستری شدند که ۲۸ تن از آنان که آتش‌نشان و کارگر کارخانه بودند، طی هفته‌ها و ماه‌های پس از آن جان باختند.

منطقه‌ای به شعاع ۳۰ کیلومتر پیرامون محل انفجار آن راکتور در نظر گرفته شد و منطقه ممنوعه نام گرفت و بیش از ۱۰۰ هزار نفر از آنجا تخلیه شدند.

آیا چرنوبیل به روی گردشگران باز است؟

بله، این مکان از سال ۲۰۱۱ که مقامات آن را برای بازدید ایمن تلقی کردند، به روی عموم مردم باز است. گرچه محدودیت‌های مرتبط با کووید در اوکراین هم برقرار است، اما چرنوبیل به‌عنوان «مکانی فرهنگی» تحت تمهیدات ایمنی تکمیلی باز نگه داشته شده است.

آیا دیدار از آنجا ایمن است؟

بله، البته اگر با یک راهنمای تور متخصص به این دیدار بروید.

جاستین فرانسیس، مدیرعامل شرکت ریسپانسیبل تراول، می‌گوید: «چندین هزار نفر هر سال از این مکان دیدار می‌کنند. میزان رادیواکتیوی که در این دیدار با آن مواجه خواهید شد، مشابه با میزانی است که در یک پرواز طولانی تجربه می‌کنید.»

او در ادامه می‌افزاید: «خطر اصلی، خطر مسمومیت پرتوی نیست، بلکه ساختارهای ناایمن این منطقه است که ۳۰ سال خاک خورده‌اند و بسیاری از قطعات آهنی ساختمان‌ها از آنها جدا شده است. بنابراین، به حرکت در گروه ادامه دهید و از سفارش‌های راهنما پیروی کنید.»

پیتر ویبرو، متخصص اوکراینی از شرکت ریجنت هالیدیز که سفرهایی تفریحی را به اوکراین و چرنوبیل ترتیب می‌دهد، می‌گوید راهنماها همیشه پرتوسنجی با خود دارند تا میزان پرتوهای موجود در محل را اندازه بگیرند.

با این حال، زمانی طولانی در این محل باقی ماندن خطرناک است.

آیا گردشگران باید از چرنوبیل دیدار کنند؟

آقای فرانسیس می‌گوید این دیدار در سطوح مختلف تجربه‌ای خیره‌کننده است و کاملا ارزش سفر را دارد.

او می‌گوید: «داستانی تیره و تار ولی روشنگرانه، تکان‌دهنده، و خیره‌کننده است. این مکان اکنون رویای عکاسی برای هر عکاس است. همچنین می‌توانید از ساکنانی دیدار کنید که تصمیم گرفته‌اند به زندگی خود در این منطقه برگردند و داستان‌های آنان را بشنوید و با خرید یک نوشیدنی، به آنها کمک کنید. این سفر را به عنوان یک سفر گردشگری از مکانی فاجعه‌بار نگاه نکنید، بلکه آن را به عنوان راهی برای درک خطر فعالیت‌های هسته‌ای تلقی کنید.»

اگر بخواهم از آنجا دیدار کنم، چگونه باید آن را انجام دهم؟

چرنوبیل در حدود ۱۰۰ کیلومتری شمال کی‌یف قرار دارد که مسیری ۲ ساعته با خودرو است. این سفر برای گردشگرانی که در کی‌یف به سر می‌برند، سفری راحت و یک روزه خواهد بود.

آقای فرانسیس می‌گوید: «اکثر تورها سفرهای یک روزه‌اند، ولی می‌توانید شب را هم در هتل کوچکی در شهر چرنوبیل سپری کنید که کاملا ایمن است و نسبت به دیداری چند ساعته در سفری یک روزه به این مکان، بهترین راه برای تجربه آنجا است.»

او ادامه داد: «کی‌یف هم نباید از قلم بیفتد و ترکیب این سفر با دیدار از موزه چرنوبیل کی‌یف، فکر بسیار خوبی است تا از سابقه آن، به ویژه بعضی فیلم‌های جالب توجه که در موزه قرار دارد و مربوط به زمان تخلیه شهروندان از این منطقه است، باخبر شوید.»

گردشگران هنگام دیدار انتظار دیدن چه چیزهایی را می‌توانند داشته باشند؟

از آنجا که محل ممنوعه بدان معنی بود که انسان تا بیش از ۳۰ سال در این مکان دخل و تصرفی نداشته باشد، حیات وحش پیرامون چرنوبیل رشد و نمو کرده‌ است. گردشگران می‌توانند گونه‌های حیوانی نظیر روباره‌های رام و گربه‌ماهی‌هایی عظیم را ببینند و همچنین شاید شانس دیدن اسب‌ وحشی، گاومیش، خرس و گرگ را هم داشته باشند. البته این حیوانات خیلی به‌ندرت دیده می‌شوند.

آقای فرانسیس می‌افزاید: «همچنین، ساختمان‌های خیلی جذابی در منطقه وجود دارد که البته اکثر آنها به دست غارتگران و گردشگران نامحترم تخریب شده است. فکر خوبی است که به بالای ساختمان مسکونی حدودا ۱۵ طبقه‌ای برویم تا به چشم‌انداز کاملی از منطقه دست یابیم. همچنین در منطقه نمایشگاه، چرخ‌فلک آنجا نیز یکی از تصاویر نمادین چرنوبیل است. این چرخ‌فلک قرار بود چند روز بعد از انفجار افتتاح شود و به همین دلیل هیچ‌وقت رسما به کار نیفتاد.»

گردشگران باید از چه آگاه باشند؟

آقای ویبرو می‌گوید بعضی از اماکن هنوز به خاطر ترس از مسمومیت پرتوی به روی گردشگران بسته‌اند، از جمله زیرزمین بیمارستانی که تجهیزات و البسه نیروهای امدادی نخستین‌بار در آنجا دور ریخته شد.

گرچه طی سفری دو روزه به چرنوبیل گردشگران نسبت به پروازی طولانی هم در معرض سطوح پایین‌تری از پرتوها هستند، اما بررسی‌هایی ایمنی هم برای آنان در این منطقه تعبیه شده است.

آقای ویبرو می‌افزاید: «وقتی از منطقه ممنوعه خارج و به آن وارد می‌شوید، باید تحت آزمایش پرتویی قرار بگیرید تا اطمینان حاصل شود که هیچ کس بالای سطوح ایمن نیست. همچنین، اگر بخواهید شب را آنجا سپری کنید، در چرنوبیل ساعات خاموشی شبانه برقرار است.»

اما تامپسون، خبرنگار ایندیپندنت مستقیما از چرنوبیل دیدار کرده است. تجربه کامل او را اینجا بخوانید.