پژوهشی جدید نشان می‌دهد تغییر کاربری زمین‌ها در قاره آسیا ناخواسته سبب شده است شرایط زیستی مساعدی برای خفاش‌های نعل‌اسبی به وجود آید که می‌توانند ناقل ویروس کرونا باشند و این زمین‌ها می‌تواند محل شکل‌گیری «کانون‌هایی» برای افزایش انتقال بیماری از حیوان به انسان باشد.

هرچند هنوز منشا دقیق و قطعی ویروس سارس-کوو-۲ مشخص نشده است، بسیاری از پژوهشگران معتقدند این ویروس اولین بار در نوامبر ۲۰۱۹ در بازار فروش حیوانات زنده در ووهان چین از خفاش به انسان سرایت کرده است؛ شاید از راه سرایت به میزبان واسطه‌ای نظیر مورچه‌خوار پولک‌دار.

حالا یافته‌های پژوهشگران دانشگاه‌های کالیفرنیا و برکلی، دانشگاه علوم و فنون میلان و دانشگاه مَسی نیوزیلند که در نشریه نیچر منتشر شده است، نشان می‌دهد که فعالیت‌هایی نظیر شهرک‌سازی، گسترش زمین‌های کشاورزی، تقسیم اراضی جنگلی و ساخت دامداری‌ها برای پرورش انبوه دام، می‌تواند در تداوم خطر وقوع یک همه‌گیری دیگر نقش داشته باشد.

این پژوهشگران می‌گویند تجاوز بشر به مرزهای زیست‌بوم‌های بسیار منظم و دقیق، عموما به کاهش تنوع زیستی در این زیستگاه‌ها و در نهایت، از بین رفتن گونه‌های «خاص» که حیاتشان به وضع موجود وابسته است منجر می‌شود و ممکن است به جانشین شدن گونه‌های «عام» کمک کند.

به گفته این پژوهشگران، خفاش نعل‌اسبی گونه‌ای عام است و اغلب در مناطق روستایی که انسان در آن‌ها دستکاری کرده است، یافت می‌شود. این پژوهشگران پیش‌تر رابطه‌ مشابهی میان تقسیم اراضی جنگلی در آفریقا و پیدایش ویروس ابولا کشف کرده بودند.

پائولو دودوریکو، از دانشگاه یوسی برکلی و از نویسندگان این مقاله پژوهشی، گفت: «با پدید آوردن شرایط نامطلوب برای گونه‌های خاص، گونه‌های عام می‌توانند شکوفا شوند. نمی‌توانیم مسیر سرایت سارس-کوو-۲ از حیوانات وحشی به انسان را مستقیم ردیابی کنیم اما می‌دانیم تغییر کاربری زمین به‌نحوی که پای انسان را به آن باز کند، به‌نوعی با پیدایش این گونه خفاش ناقل ویروس ارتباط دارد.»

در این پژوهش، محققان الگوهای کاربری زمین‌ در غرب اروپا و جنوب شرق آسیا را که زیستگاه اصلی این جانواران است، بررسی کردند. آنان دریافتند که افزایش تقاضای محصولات گوشتی در چین یکی از علل اصلی ادامه افزایش کشاورزی صنعتی است که به نوبه خود، به پیدایش شرایط مساعد برای شکوفایی این خفاش‌ها منجر می‌شود.

با توجه به اینکه در دامپروری، حجم زیادی از حیوانات یکسان از لحاظ وراثتی و اغلب با دستگاه ایمنی ضعیف در محیط‌های بسته نگهداری می‌شوند، شیوع بیماری‌ به‌ویژه برای آن‌ها زیان دارد.

به گفته این تحلیلگران، جنوب شرق چین، ژاپن، شمال فیلیپین و تایلند مستعدترین مناطق در معرض خطر شیوع تصادفی ویروس‌اند.

در دو دهه گذشته، چین در واکنش به بحران تغییر اقلیم، به کاشت دوباره درختان روی آورده است، اما این پژوهشگران می‌گویند بهتر است به‌جای درختکاری‌های پراکنده، انرژی و منابع خود را برای یکدست کردن پوشش جنگلی و پدید آوردن محیط زیست برای حیات‌وحش صرف کنند تا گونه‌‌های خاص، حیاتی دوباره یابند.

پروفسور دودوریکو می‌گوید: «سلامت انسان به سلامت محیط زیست و حیوان‌ها وابستگی نزدیکی دارد. تغییر کاربری زمین‌ها می‌تواند بر سلامت انسان اثر قابل‌ملاحظه‌ای داشته باشد؛ هم به دلیل آنکه محیط زیست را تغییر می‌دهد و هم به این علت که انسان بیشتر در معرض ابتلا به بیماری‌های مشترک بین حیوان و انسان قرار می‌گیرد. هر مورد تغییر رسمی در کاربری زمین‌ها، نه تنها باید از نظر آثار محیط زیستی و اجتماعی بر منابعی نظیر ذخیره کربن، ریزاقلیم و دسترسی به آب بررسی شود، بلکه از نظر واکنش‌های زنجیره‌ای احتمالی موثر بر سلامت انسان هم باید مورد بررسی قرار گیرد.»

ماریا کریستینا رولی، دیگر نویسنده این مقاله پژوهشی از میلان، گفت:‌ «امیدواریم این یافته‌ها برای شناسایی اقدام‌های مورد نظر و مخصوص هر ناحیه مفید باشد تا بتوانیم در برابر شیوع ویروس کرونا به مناطق مختلف جهان، راهکارهای مناسب‌تر و هوشیارانه‌تری اتخاذ کنیم.»