«چو ایران مباشد تن من مباد» از آن دست شعارهایی است که وقتی سیاستمداران یا مسئولان پشت تریبون قرار می‌گیرند، با صدای رسا آن را بیان می‌کنند. اما وقتی کار به عمل می‌رسد، گویا شعارها فراموش می‌شود. ۲۰ مرداد، خبری منتشر شد که آه از نهاد هر وطن دوستی بر می‌آورد. انتشار عکس‌ها نشان از تخریب بخشی از آرامگاه «یعقوب لیث صفاری» داشت. گویا بر اثر اشتباه پیمانکار، دیوار ضلع جنوبی آرامگاه تخریب شده است.
این بنای تاریخی که در هشتم دی ۱۳۷۸ با شماره ۲۵۵۰ در زمره آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، در روستای شاه آباد در ده کیلومتری جاده دزفول به شوشتر قرار دارد. بلافاصله پس از انتشار این خبر، عوامل دست اندرکار، شروع به مصاحبه کردند و مانند سایر وقایع قبلی، مسئولیت را به گردن دیگری انداختند. مهدی شربتی، پیمانکار جدید مرمت و سازماندهی آرامگاه یعقوب لیث صفاری، در مصاحبه با ایسنا اعلام کرد که ناظر پروژه پس از این اشتباه تغییر کرده است.
اداره کل میراث فرهنگی خوزستان که این روزها با انتقادات فراوانی روبروست، اعلام کرد که هیچ تخریبی صورت نگرفته بلکه در راستای بهبود بنا اقداماتی انجام شده است. یعقوب زلقی، مدیر پایگاه میراث فرهنگی و گردشگری جندی شاپور و ایوان کرخه در مصاحبه با ایرنا می‌گوید به منظور مرمت برخی از الحاقات دیوار باید برداشته می‌شد، تا آجرهای سنتی جایگزین شود. یکی از فعالان حوزه فرهنگ و آثار تاریخی در این رابطه گفت: «طبق تحقیقات صورت گرفته، هیچ مجوزی برای تخریب این دیوار از سوی میراث فرهنگی صادر نشده است. اگر این موضوع صحت داشته باشد، سوال اینجاست که چطور پیمانکار بدون اخذ مجوز اقدام به تخریب دیوار به منظور مرمت کرده است؟ بنای این آرامگاه چندین بار تا به حال بازسازی شده و بخشی از بنای فعلی متعلق به دوران سلجوقیان است و قسمت دیگری از آن نیز متعلق به دوران قاجاریه است. یعقوب لیث صفاری بنیان گذار سلسله صفاریان است. او با حمایت از شاعران فارسی زبان در دربار خود، نقش پررنگی در احیای زبان فارسی پس از اسلام ایفا کرد. قرار است مرمت ضلع شمالی مقبره نیز تا پایان تابستان انجام شود».
چرخ‌های توسعه طی ۳ دهه اخیر، از روی بسیاری از بناهای تاریخی رد شده است. اما این نخستین بار نیست که یک بنای تاریخی بدون در نظر گرفتن تبعات ملی و فرهنگی آن تخریب می‌شود. طی سال‌های گذشته حرم دانیال نبی نیز در استان خوزستان تخریب شد و مسئولان در پاسخ به فعالان فرهنگی گفتند این کار بخشی از یک پروژه ترمیم است. حال آنکه تخریب شبانه این بنا، می‌تواند نگرانی‌ها را افزایش دهد. به‌رغم اینکه ساخت بناهای جدید در شهرهای باستانی، نیازمند تحقیق و مطالعه عوارض آن بر آثار باستانی است، اما این موضوع در دولت‌ها جدی گرفته نمی‌شود. در دوران محمود احمدی نژاد، آبگیری سد سیوند نگرانی بسیاری را برای دوستداران آثار باستانی و فرهنگ به وجود آورد. تجمعات و انتقادات در مقابل این ماجرا نیز با برخوردی امنیتی مواجه شد.
در اصفهان نیز مدت‌هاست که اهالی فرهنگ نسبت به اجرای غیر اصولی مترو ابراز نگرانی می‌کنند. در پی حفر مترو در خیابان چهارباغ عباسی، یکی از آثار به جا مانده دوران صفوی، بقایایی از کاخ جهان نما کشف شد. اصفهان دارای آثار باستانی متعدد است. اما لودرهای شرکت ساخت مترو، بدون توجه به هشدارهای باستان شناسان، به حفر تونل اقدام می‌کنند. در یک مورد حفر تونل و ریزش آن نزدیک بود صدمات جدی به سی و سه پل و میدان نقش جهان وارد کند. به گزارش سایت تابناک، در جریان حفر این تونل، سفال‌های دوران اشکانی، ساسانی و سلجوقی کشف شد. دکتر جعفری زند می‌گوید: «بیل‌های مکانیکی و ماشین‌های سنگین با ادامه این روند هیچ چیزی باقی نخواهند گذاشت و این موزه بدون دیوار را نابود خواهند کرد. علیرغم تمام این نگرانی‌ها، هنوز مسیر متروی اصفهان تغییری نکرده است».
به نظر می‌رسد که در پاره‌ای از موارد، دستان قدرتمندی پشت تخریب اماکن تاریخی قرار دارد. پس از سخنرانی آیت‌الله خامنه ای در هجدهم اردیبهشت ۱۳۸۷ در حرم شاهچراغ شیراز، بسیاری سخنان او را مجوزی بر محو آثار پیش از اسلام تلقی کردند. او در سخنان خود گفت: «یکی از چیزهای بسیار مهمی که در شیراز باید مورد توجه قرار بگیرد، مرکزیت و محوریت این حرم است ... انسان از دو منظر می‌تواند به تخت جمشید و آثار قبل از اسلام نگاه کند. اینها متعلق به عصر جباران است. هر کدام به نحوی به یکی از جباران و طاغوت‌های بشری ارتباط پیدا می‌کند. غالب متدینین و انسانهایی که نفرت طبیعی از استبداد و جباریت دارند، با این دیدگاه به این بناهای تاریخی نگاه می‌کنند؛ طبعا برای آنها جاذبه‌ای ندارد».
بی توجهی به این چنین آثاری، دست کم چنین برداشتی را ایجاد می‌کند که حاکمیت علاقمند به نادیده گرفتن آثار قبل از اسلام و غیر همسو با تبلیغات رسمی است. این قبیل سخنرانی‌ها عملا توجیه ایدئولوژیک در اختیار سودجویان قرار می‌دهد.
«مهدی حاجتی» عضو شورای شهر شیراز، چندی پیش نسبت به توسعه غیر اصولی حرم شاهچراغ اعتراض کرد. این توسعه نیازمند تخریب چند خانه باستانی بود که با انتقاد او مواجه شد. ۱۲ مرداد خبری مبنی بر آتش سوزی در هتل آسمان شیراز منتشر شد. این هتل قبلا به علت مخدوش کردن حریم ارگ کریم خانی خبرساز شده بود. اگرچه براساس قوانین میراث فرهنگی، ساخت و سازهای جدید نباید حریم منظری آثار باستانی را مخدوش کند، اما از این مورد نیز به مانند سایر موارد چشم پوشی شده است. عدم رعایت حریم منظری این بنا باعث شده تا ارگ کریم خانی از ثبت جهانی باز بماند.
فهرست آثار باستانی در خطر به این چند مورد محدود نیست. محوطه باستانی بیستون در معرض فعالیت‌های پتروشیمی قرار دارد. محوطه باستانی در شوش قبل از بررسی‌های باستان شناسی مورد بهره‌برداری کشاورزی قرار گرفت و نابود شد. معبد باستانی چغازنبیل به علت فعالیت‌های اکتشافی نفت با خطر نابودی مواجه است. محوطه باستانی جیرفت توسط سارقان آثار باستانی طی چند دهه گذشته غارت شده است. خطر ریزش کوه، شهر تاریخی ماسوله را تهدید می‌کند. به این فهرست می‌بایست خانه صادق هدایت را نیز اضافه کنیم. اگرچه برخی اظهارنظرها امیدواری نسبت به تبدیل این خانه به موزه را افزایش داده، اما تاکنون اقدام خاصی صورت نگرفته است.
