آیا جامعه خفاش‌های خون‌آشام از منسجم‌ترین جوامع روی زمین است؟
تحقیقات جدید نشان داد این گونه از خفاش‌ها هنگام بیماری فاصله اجتماعی را رعایت می‌کنند. در تحقیق دیگری هم مشاهده شد پس از مرگ مادر یک بچه‌خفاش خون‌آشام، خفاش ماده دیگری سرپرستی او را بر عهده گرفت. حالا نتایج حیرت‌انگیز پژوهش دیگری نشان می‌دهد جوامعی متشکل از خفاش‌های ماده وجود دارد که غذا را به یکسان میان همه توزیع می‌کنند و فارغ از هرگونه سلسله‌مراتب اجتماعی سفت‌وسخت، از یکدیگر پرستاری می‌کنند.
این گروه تحقیقاتی به مطالعه سه‌ماهه رفتار این خفاش‌ها با یکدیگر در مواجهه با غذایشان که فقط خون است پرداختند. آنان این پژوهش را روی جامعه‌ای از خفاش‌های خون‌آشام معمولی انجام دادند که در موسسه تحقیقات گرمسیری اسمیتسونین در پاناما در قفس بودند.
در این جامعه، ۲۴ خفاش ماده بالغ و ۹ بچه‌خفاش (چهار نر و پنج ماده) را از دو محل دور از هم گرد آورده بودند. این خفاش‌ها را در قفس بزرگی انداختند و بر کف قفس قطره‌قطره خون چکاندند و با دوربین‌های فروسرخ نحوه تعامل این موجودات هنگام رویارویی با غذا را ثبت و ضبط کردند.
در مجموع بیش از هزار مورد تعامل میان این خفاش‌ها ثبت شد.
محققان دریافتند برخلاف جوامع سایر پستانداران، خفاش‌های بزرگ‌تر و قوی‌تر لزوما در همه تعامل‌ها برای به دست آوردن غذا دست بالا را نداشتند و سلسله‌مراتب در این جامعه اتفاقی و تصادفی بود. آنان هیچ ویژگی خاصی را نیافتند که باعث شود خفاشی بخت برتری بیشتر پیدا کند. بدین ترتیب شانس همه خفاش‌های بالغ ماده برای قرار گرفتن در بالاترین یا پایین‌ترین جایگاه تسلط در جامعه یکسان بود.
تحقیقات پیشین در مورد پستاندارانِ گله‌ای مخصوصا پستانداران نخستین‌پایه نشان داده است که الگوی تسلط افراد جامعه بر بخت زنده ماندن، طول عمر و سلامت فرزندانشان اثر دارد؛ حال آنکه جفتگیری بر این موضوع اثر کمتری دارد.
جرالد کارتر، نویسنده اصلی این پژوهش و استادیار دانشگاه ایالتی اوهایو، می‌گوید که خفاش‌های خون‌آشام برعکس سایر پستانداران کم‌کم اعتمادشان جلب می‌شود و با هم «دوست» می‌شوند و نشانه‌های حفظ این دوستی را در طبیعت نشان می‌دهند. علاوه بر مراقبت از یکدیگر و دسترسی برابر به غذا یکی دیگر از رفتارهای مهم برای کمک به حفظ سلامت کل جامعه این است که خفاش‌ها خونی را که خورده‌اند برای تغذیه سایر اعضای جامعه قی می‌کنند.
دکتر کارتر در مصاحبه با ایندیپندنت گفت: «سال‌ها است می‌دانیم که خون‌آشام‌های ماده در مراقبت از یکدیگر و تقسیم غذا روابط تعاملی دارند اما نمی‌دانستیم در رقابت میان ماده‌ها چه رفتاری نشان خواهند داد. با مطالعات دقیق می‌دانستیم در بسیاری از گروه‌های نخستین‌پایه‌ها و پرندگان و پستاندارانی که اشتراکی فرزندپروری می‌کنند، جایگاه اجتماعی ماده‌ها بسیار مهم است و حدس می‌زدیم این خفاش‌ها نوعی سلسله‌مراتب اجتماعی داشته باشند اما مطمئن نبودیم.»
این گروه تحقیقاتی در نهایت دریافت که سلسله‌مراتب میان خفاش‌های ماده «خیلی کم خطی و سطحی» است «و این نشان می‌دهد خفاش‌هایی که با هم آشنا هستند بخت یکسانی در دسترسی به منابع دارند.»
دکتر کارتر گفت: «این خفاش‌ها به خوبی از یکدیگر مراقبت و حمایت می‌کنند. حدود پنج درصد از وقتشان را به مراقبت اجتماعی از یکدیگر اختصاص می‌دهند. نه تنها برای فرزندانشان، بلکه برای سایر حیوانات بالغ ناهمخونی که روابط اجتماعی نزدیک با آن‌ها دارند، غذا قی می‌کنند.» اما نرها زندگی سخت‌تری دارند.
دکتر کارتر می‌گوید: «خفاش‌های خون‌آشام نر از قلمروشان حفاظت و بر سر دستیابی به ماده‌ها باهم رقابت می‌کنند. نرها به اندازه ماده‌ها اجتماعی نیستند اما از زندگی اجتماعی آن‌ها هم خیلی کم اطلاع داریم. احتمال انزوای نرها بیشتر است. اگر ببینیم خفاش خون‌آشامی گوشه‌ای تنها برای خودش زندگی می‌کند، احتمال می‌دهیم نر باشد.»
او گفت که رفتار این خفاش‌ها ممکن است به انسان یادآوری کند که برای رسیدن به نتایج بهتر باید رقابت را با بزرگواری همراه کند: «از روی شباهت‌ها و تفاوت‌هایی که با سایر گونه‌ها داریم می‌توانیم چیزهای زیادی در مورد هم‌تافتی و همکاری یاد بگیریم. مطالعات دقیقی روی گونه‌های مختلف از جمله انسان، شامپانزه، بابون، دم‌عصایی، خفاش خون‌آشام، بیش از ۳۰۰ نوع از پرندگانی که اشتراکی فرزندپروری می‌کنند، حشرات اجتماعی مانند زنبورعسل و زنبور قرمز کاغذی و حتی میکروب‌ها انجام شده است و نشان می‌دهد این موجودات هریک جداگانه ضمن تکامل، ویژگی‌هایی کسب کرده‌اند که آن‌ها را به همکاری، هماهنگی و حفظ ثبات اجتماع اشتراکی خود قادر کرده است. این موجودات اغلب با سرکوب فعالانه رفتارهای خودخواهانه و رقابت‌جویانه موفق به این کار می‌شوند. در طبیعت، نوع‌دوستی در همه افراد جامعه داوطلبانه نیست زیرا به علت مفت‌سواری برخی اعضا، این سازوکار خودبه‌خود بی‌ثباتی ایجاد می‌کند. ما انسان‌ها نیز باید همکاری و رقابت را دو روی یک سکه بدانیم. اگر می‌خواهیم همکاری بیشتر شود، باید رقابت را نیز بفهمیم و بپذیریم.»
این پژوهش در نشریه «علوم آزاد انجمن سلطنتی» (Royal Society Open Science) منتشر شده است.
© The Independent
