نام عود را حتماً شنیده‌اید و عطر آن به مشامتان خورده است؛ اما چقدر احتمال دارد چیزی که استشمام کرده‌اید بوی عود واقعی باشد؟ اگر قیمت آن را بدانید متوجه خواهید شد اینکه کسی عود واقعی به شما هدیه بدهد یا جایی با نمونه اصل آن معطر شده باشد چقدر است.

هزاران سال است که چوب عود یا آگار به «چوب خدایان» معروف است. عود درجه‌یک می‌تواند تا صد هزار دلار برای هر کیلوگرم قیمت داشته باشد و از گران‌ترین مواد اولیه در جهان است؛ اما چوب آگار به‌تنهایی ارزشی بیشتر از چوب‌های معمولی دیگر ندارد و برای اینکه این درخت چوب عود تولید کند، ابتدا باید به‌نوعی کپک آلوده شود.

درخت عود یا آکولاریا (Aquilaria malaccensis) درختی بومی جنگل‌های بارانی جنوب شرقی آسیا است. قبل از آلوده شدن به کپک چوب هسته درونی درختان آکولاریا کمرنگ، بدون بو و بی‌ارزش است. نمونه طبیعی عود در طبیعت بسیار کمیاب است و نتیجه آسیب به درخت توسط عواملی مانند چرای حیوانات یا آفت حشرات که منجر به رشد نوع خاصی از آلودگی قارچی به نام فيالوفورا (Phialophora parasitica) داخل درخت می‌شود است.

دفاع درخت در برابر این حمله قارچی، تولید رزینی معطر، تیره و مرطوب به نام آلوئه است. در طی چندین سال آلوئه‌ها به آهستگی در هسته چوب قرار می‌گیرند و عود را ایجاد می‌کنند.

پس از برداشت چوب لازم است که عود از چوب سالم آکولاریا جدا شود. در یک پروسه دشوار و زمان‌بر، تکه‌های رزین یا عود، با دست از چوب سالم تراشیده می‌شوند. تراشه‌های عود معمولاً برای ایجاد بوی خوش سوزانده می‌شوند، به‌ویژه در خاورمیانه عود را هم به‌عنوان نشانه مهمان‌نوازی می‌سوزاندند و هم برای عطرآگین کردن لباس‌ها از آن استفاده می‌شد.

از چوب عود همچنین روغن عود نیز تقطیر می‌شود. روغن عود در خالص‌ترین شکل می‌تواند تا ۸۰ هزار دلار در هر لیتر قیمت داشته باشد و به همین دلیل به «طلای مایع» معروف است. با افزایش محبوبیت در غرب عود امروزه به عنصری رایج در چندین عطر گران‌قیمت تبدیل‌شده و عطر و بویی گرم و سنگین دارد.

به دلیل برداشت بی‌رویه اکنون همه انواع درختان آکولاریا در معرض خطر انقراض قرار دارند و کارشناسان تخمین می‌زنند که در ۱۵۰ سال گذشته ۸۰٪ از جمعیت این درختان در جهان کاسته شده است. همچنین گفته می‌شود که در حال حاضر تنها ۲% از این درختان به‌اندازه کافی به قارچ آلوده‌شده‌اند که بتوانند به‌طور طبیعی عود تولید کنند؛ بنابراین یافتن و برداشت عود روزبه‌روز سخت‌تر می‌شود. در کشورهایی که این درخت می‌روید مانند هند، بنگلادش تعاونی‌های روستایی توسط کشاورزان برای کاشت و حفاظت از این سرمایه طبیعی ایجادشده است.

عطر حاصل از عود در وداهای سانسکریت که یکی از قدمی‌ترین متون مکتوب جهان است و به ۱۴۰۰ سال پیش از میلاد مسیح بازمی‌گردد، به‌عنوان رایحه‌ای محصول ثروت و تجملات توصیف شده است. عطر و بوی تولیدشده از عود در طول تاریخ همواره مورد توجه فرهنگ‌ها و ادیان بوده است.

ارزش بازار جهانی چوب عود حدود ۳۲ میلیارد دلار برآورد شده و انتظار می‌رود تا پایان سال ۲۰۲۹ این مبلغ به ۶۴ میلیارد دلار برسد.

نشان‌های تجاری مانند ورساچه، گوچی، دانهیل و کارتیه عطرهای مردانه با این رایحه در فهرست محصولات خود دارند.

بااینکه در صنعت عطرسازی پیشرفت‌های زیادی از نظر فرمول‌های شیمیایی به وجود آمده اما هنوز گران‌ترین و کمیاب‌ترین رایحه‌ها مانند روغن گل سرخ و بهارنارنج، منشأ طبیعی دارند. منابعی که با گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی هر سال دسترسی به آن‌ها سخت‌تر و در نتیجه قیمتشان بالاتر می‌رود. دود عود هم رایحه‌ای است که انتظار می‌رود سال‌به‌سال گران‌تر شود.