کمتر کسی می‌داند که هویج‌های نارنجی خوش‌طعمی را که کنار غذا یا به عنوان تنقلات از آن لذت می‌بریم، پنج هزار سال پیش در فلات ایران کشت شده است. ایرانیان باستان ترجیح می‌دادند بذر و برگ‌های هویج را مصرف کنند زیرا پیش از پرورش این گیاه به‌ شکل فعلی، ریشه‌هایش باریک و زرد‌رنگ بوده است.

امروز من هویج را یا به‌ صورت خام در سالاد یا برای بهتر کردن طعم آن همراه با گشنیز، زیره و لیمو کباب می‌کنم. حتی در یک ضیافت شام «خزانه جهانی بذر اسوالبارد» (Svalbard Global Seed Vault) پیش از همه‌گیری ویروس کرونا، هویج را در تخم کتان غلطانده و سرو کردم. این ضیافت برای قدردانی از پیشرفت یکی از اهداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد برای پایان دادن به گرسنگی در جهان (اس‌دی‌جی) برگزار شده بود.   

در این ضیافت شام در قطب شمال که به میزبانی نخست‌وزیر نروژ و ارنا زولبرگ، دبیرکل مشترک گروه مدافعان «اس‌دی‌جی» وابسته به سازمان ملل برگزار شده بود، تعداد ۳۵ بانک بذر از تمام قاره‌های جهان ذخاير بذر خود را برای حفاظت و نگاهداری بلندمدت به «خزانه (جهانی) بذر» سپردند.

حدود دو سال پس از آن، در سپتامبر سال ۲۰۲۱، سازمان ملل یک نقطه عطف دیگر را جشن می‌گیرد ـ کنفرانس سران در زمینه سازوکارهای تولید غذا در جهان ـ که هدف آن اقدام‌های جسورانه و جدیدی برای تحقق برنامه «اس‌دی‌جی» است و مناسب‌ترین زمان برای برگزاری این کنفرانس سران است.

تغییرات شدید اقلیمی اخیر در جهان حاکی از آسیب‌پذیری سازوکار غذایی بشر است. ما به انواع پرورش‌یافته محصولات غذایی متکی هستیم که ما را در مقابل پیامد بحران اقلیمی آسیب‌پذیر می‌‌کند. بسیاری از مواد مورد علاقه ما به شکلی پرورش نیافته که مقابل تغییرات پیش‌بینی نشده آب و هوا مثل خشکسالی و سیل مقاوم باشد. این امر احتمال فروپاشی یا کمبود در روش تولید غذا را افزایش می‌دهد.

شرایط اقلیمی پیش‌بینی ناپذیر ما نمایانگر نیاز فوری به پذیرش اهمیت حفاظت از گوناگونی بذر در کنفرانس سران است. این امر همچنین نشان می‌دهد که باید از تلاش برای حفاظت از بذر و دانش گذشتگان در ایجاد مقاومت در کشاورزی، قدردانی کرد.  

«خزانه جهانی بذر اسوالبارد» که در اعماق فلات مرتفع جزیره «ِاسپیتزبرگِن» در قطب شمال قرار دارد، پشتوانه تنوع انواع بذر است. در حال حاضر این مخزن بیش از یک میلیون نمونه بذر را از سراسر جهان در خود جای داده است. داخل درهای یخ‌زده آن، هر آنچه سرآشپزی مثل من برای آماده کردن غذاهای لذیذ در آینده‌ای نامعلوم نیاز داشته باشد، وجود دارد. 

در شامی که برای ضیافت «اسوالبارد» آماده کردم مواد و محصولات محلی مثل باقرقره سیاه قطبی و هویج به کار رفته بود. در اسوالبارد هزار و سیصد و یازده نوع تخم هویج و هزار و هشتصد و هفتاد و هشت نوع چاودار (گندم سیاه) ذخیره شده است.

گذشته از طعم و فرهنگ خاص استفاده از این انواع که هر یک ارزش حفاظت دارد، هر گونه از این محصولات دارای خواص ژنتیکی ویژه خود بوده و برخی نیز دارای مشخصاتی‌اند که می‌تواند مقابل شرایط رشد نامعلوم مقاومت کند. 

برای نمونه زمانی چاودار که در شالیزار گندم نوعی علف محسوب می‌شد، در مقایسه با گندم و جو در مقابل سرما مقاوم‌تر است و می‌تواند در دمای زیر صفر و در خاک نامرغوب رشد کند. چاودار محصولی سودآور در شرایط اقلیمی سرد و خشک است. از سوی دیگر پژوهشگران هویج کشت‌شده در بنگلادش، پاکستان و آمریکا را برای پرورش در مناطق گرم و خشک با شرایط اقلیمی نامعلوم مهندسی کرده‌اند.

با توجه به اینکه بحران اقلیمی فصول کشت را در سراسر جهان دستخوش تغییر کرده است، این محصولات کلید تطبیق (روش غذایی) با تغییرات آب و هوایی محسوب می‌شوند. محافظت از آن‌‌ها به کارشناسان در آینده امکان خواهد داد انواع مقاوم‌تری به کشاورزان عرضه کنند تا نیازهای تغذیه جمعیت رو به رشد جهان را تامین کند. 

در مدت دیدار من از «خزانه (جهانی) بذر» تخم چاودار و هویج بین بذرهای انبارشده از جمله انواع نادری مثل ذرت عقاب سفید چِروُکی از قبیله سرخپوستان چروکی آمریکا در آن قرار داشت که قدیمی‌ترین و مقدس‌ترین نوع ذرت در فرهنگ چروکی است. این ذرت با چوب آبی و سفیدی که یادآور یک عقاب در حال پرواز است در بسیاری از سنت‌های چروکی مورد استفاده قرار می‌گیرد.  

برای من سپرده‌های بذرهای جهان نه‌تنها یادآور آن است که خزانه جهانی بذر اسوالبارد حاوی ساختار کشاورزی جهان است بلکه طعم و مزه بسیاری از فرهنگ‌های مختلف جهان را نیز در بر می‌گیرد. 

با نزدیک شدن زمان برگزاری کنفرانس سران سازوکارهای تولید غذا، بسیار مهم است که به حفاظت از بذرهای جهان و تاریخ استفاده از این محصولات ادامه دهیم زیرا آن‌ها کلید چرخه غذای بشر در آینده‌اند. در حالی که به مبارزه‌مان علیه پیامد ویرانگر تغییرات اقلیمی شدید ادامه می‌دهیم، خوشبینم چون می‌دانم ابزار و دانشی را در اختیار داریم که متضمن غذا برای نسل‌های آینده است ـ به شرط آنکه به تعهد خود به نگاهداری از آن پایبند بمانیم.  

(اریک اُبِرهولتزِر قهرمان بنیاد محصولات کشاورزی «غذا برای همیشه» و یکی از بنیان‌گذاران «تِندِر گرینز» است.)