هزاره‌های افغانستان، سومین اقلیت قومی بزرگ شیعه در این کشور، آماج خشونت‌بارترین حملات طالبان بوده‌اند. هزاره‌ها شیعه‌مذهب و طالبان و اکثریت قومی پشتون اهل سنت‌اند. اعتقادات مذهبی متفاوت این دو اغلب به درگیری و برخورد بین آن‌ها انجامیده است.

با تصرف کابل (به دست طالبان)، سقوط دولت دموکراتیک افغانستان و خروج نیروهای خارجی تحت رهبری آمریکا، اقلیت شیعه هزاره نگران آن است که طالبان بار دیگر آن‌ها را همانند سال‌های ۱۹۹۰ که حکومت را در دست داشت، هدف قرار داده و افزون بر آن جامعه اکثریت پشتون نیز علیه آن‌ها وارد عمل شوند.

در دوره حکومت طالبان بر افغانستان، هزاره‌ها به دنبال انفجار بمب در آموزشگاه‌ها و بیمارستان‌هایشان در مناطق هزاره‌نشین مورد آزار گسترده قرار گرفتند. این بار اما، طالبان ادعا می‌کند تمامی اقلیت‌های مذهبی و قومی می‌توانند تحت حکومت آن‌ها بدون نگرانی از آزار و اذیت «در صلح» زندگی کنند. اما گزارش‌ها خلاف آن را نشان می‌دهد.  

گزارش نمایندگی سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) حاکی از آن است که هدف بیشترین حملات طالبان علیه غیرنظامیان، اقلیت‌های قومی و عمدتا هزاره‌ها هستند. اما اختلافات میان اقلیت هزاره و اکثریت پشتون در افغانستان به قرن‌ها پیش بر می‌‌گردد. 

هزاره‌ها کیستند؟

هزاره‌ها سومین اقلیت قومی بزرگ افغانستان و یک اقلیت مذهبی‌اند. برآورد شده که حدود چهار میلیون هزاره در افغانستان اسکان دارد که ۱۰ درصد کل جمعیت این کشور آشوب‌زده را تشکیل می‌دهد. هزاره‌ها از تبار مغول‌ها و اقوام آسیای مرکزی و نوادگان چنگیز‌خانند.   

ظاهر آن‌ها با خصوصیات نژاد مغول قدری با اکثریت پشتون متفاوت است و فارسی دری ـ یکی از دو زبان عمده افغانستان ـ را با لهجه دیگری تکلم می‌کنند. اغلب آن‌ها مسلمانان شیعه‌اند. دو قوم بزرگ پشتون و تاجیک اهل سنت‌اند اما طالبان همانند داعش گروه‌های افراطی سنی‌اند. این دو قوم اغلب با یکدیگر در کشاکش بوده که دامنه آن به دیگر کشورها از جمله پاکستان نیز کشیده شده است.

انزوای هزاره‌ها و مهاجرت آن‌ها به ارتفاعات مناطق مرکزی کشور که به «هزارستان» شهرت دارد نیز نتیجه ده‌ها سال آزار و اذیت این قوم به ویژه از طرف طالبان بوده است. طالبان در دهه ۱۹۹۰ هزاره‌ها را کافر خواند و حکم قتل‌عامشان را صادر کرد.

حملات علیه هزاره‌ها

آزار و اذیت علیه هزاره‌ها با طالبان آغاز نشد بلکه از قرن‌ها پیش و از زمان سلطه پادشاهان جامعه اکثریت پشتون بر افغانستان و حکومت آن‌ها بر این اقلیت وجود داشته است. گفته می‌شود در اواخر قرن نوزدهم و زیر حاکمیت یک پادشاه پشتون هزاران هزاره  قتل‌عام شدند، هرچند تعداد دقیق آن‌ها مشخص نیست. کودکان هزاره‌ها به بردگی گرفته شده و زمین‌هایشان غصب شدند.

گفته می‌شود در دوران حکومت طالبان بر افغانستان در دهه ۱۹۹۰ نیز هزاران هزاره به دست عوامل افراطی این گروه کشته شدند. حتی پس از شکست طالبان، جامعه هزاره بارها هدف اقدام‌های خشونت‌بار و حملات انتحاری علیه مساجد، آموزشگاه‌ها و اجتماعاتشان بوده است.

اما در سال‌های اخیر اوضاع با تلاش برای شرکت دادن اقلیت هزاره در جریان کلی جامعه از جمله ورود کودکان به آموزشگاه‌ها و قرار گرفتن هزاره‌ها در مناصب مهم قدری بهبود یافت. 

طالبان چه وعده‌ای داده است؟

طالبان هنوز جزئیات عملکرد حکومت جدیدشان را اعلام نکرده اما این گروه افراطی گفته است که این احکام شریعت اسلامی است که قوانین کشوری را تعیین خواهد کرد. اما درعین حال طالبان ادعا کرده صلح و تساوی در کشور برقرار خواهد شد و افراد به دلیل اعتقادات مذهبی و خصوصیات قومی خود مورد آزار قرار نخواهند گرفت.  

قانون اساسی کشور که در سال ۲۰۰۳ به دنبال سرنگونی طالبان به دست نیروهای تحت رهبری آمریکا تدوین شد، به هزاره‌ها حقوق مساوی با سایر اقوام و جوامع کشور اعطا کرده است. 

اما به گزارش هفته گذشته سازمان عفو بین‌الملل درماه گذشته طالبان به سرعت پس از تصرف ایالت غزنی در شرق افغانستان ۱۰ مرد متعلق به جامعه هزاره را اعدام کرده استن.  

برخی از تصاویری که در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک گذاشته شده نیز نشان می‌دهد که سر تندیس یک رهبر برجسته هزاره در بامیان ـ محلی که دو دهه پیش مجسمه معروف بودا در آن نابود شد ـ تنها ظرف چند روز پس از تصرف منطقه به دست طالبان از بدنه جدا شد. 

طالبان همچنین اطمینان داد که زنان می‌توانند آزادانه (در اماکن عمومی) تردد کنند اما اکنون اعلام کرده است که زنان باید «برای ایمنی خودشان» از خانه خارج نشوند. به‌رغم آنکه طالبان این بار در اعلامیه‌هایشان از زبان دیپلماتیک استفاده می‌کند، اقلیت‌ها در افغانستان آینده‌ای تاریک برای خود می‌بینند.