در روزهای اخیر، رسانه‌های غربی اینفوگراف‌هایی (تصاویر اطلاعاتی) منتشر کرده‌اند و در آن‌ها از تصرف ۲۲۶ فروند هلیکوپتری خبر داده‌اند که در تاریخ نهم تیرماه ۱۴۰۰ در گزارش آرشیو اداره بازرس ویژه آمریکا برای بازسازی افغانستان به آن‌ها اشاره شده بود؛ اما در حقیقت طالبان موفق شده است تنها ۴۰ تا ۵۰ فروند هلیکوپتر عملیاتی نیروی هوایی افغانستان را به تصرف خود درآورد؛ در حالی که ۴۵ فروند دیگر در زمان سقوط دولت افغانستان برای تعمیرات در اروپا بودند و ۶۲ فروند دیگر در روزهای ۲۳ و ۲۴ مرداد به تاجیکستان و ازبکستان پناهنده شدند و شمار قابل‌توجهی دیگر که در کابل باقی ماندند، پیش از خروج نیروهای آمریکایی از کار انداخته شدند تا طالبان نتوانند از آن‌ها استفاده کنند.
در حالی که بخش کوچکی از دارایی نیروی هوایی افغانستان به طور سالم به تصرف طالبان درآمده است، تقریبا تمامی دارایی‌ها و تسلیحات اردوی ملی افغانستان در اختیار این گروه افراط‌‌گرا قرار گرفته است؛ از ده‌ها هزار قبضه مسلسل هجومی ام۴ و دوربین‌های دید در شب تا صدها خودرو زرهی مقاوم به مین، ده‌ها هزار دستگاه وانت فورد و خودرو هاموی زرهی و صدها دستگاه تانک زرهی روسی و ده‌ها پهپاد شناسایی اسکن‌ایگل آمریکایی. تسلیحاتی که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین ایالات متحده آمریکا، در جریان یکی از مصاحبه‌هایش گفت که اگر رئیس‌جمهور آمریکا بود دستور بمبارانشان را صادر می‌کرد.
بی‌شک به غنیمت گرفته شدن ده‌ها هزار قبضه سلاح‌های انفرادی آمریکایی، خودروهای زرهی، نفربرها و تانک‌های سابق ارتش ملی افغانستان و همچنین تعدادی هلیکوپتر و هواپیما توان رزمی طالبان را چند برابر کرده است اما این مسئله در درازمدت دست‌کم در مورد هواپیماها و هلیکوپترهای به غنیمت گرفته شده دوام نخواهد داشت زیرا با فرا رسیدن موعد تعمیرات دوره‌ای و اساسی هلیکوپترهای آمریکایی چون بلک‌هاک، نه تنها دانش فنی لازم برای تعمیر اساسی آن‌ها در افغانستان وجود ندارد بلکه امکان تهیه لوازم یدکی آن‌ها هم ممکن نیست. این مسئله درباره سایر تجهیزات نیز صدق می‌کند؛ از توپ‌های کششی تا دوربین‌های دید در شب؛ دوربین‌هایی که در صورت بازبینی‌های ماهیانه نشدن دیگر کارایی نخواهند داشت.
ده‌ها هزار خودرو و نفربر زرهی آمریکایی در خدمت طالبان
بر اساس اطلاعات موجود در بایگانی موسسه صلح استکهلم، در سال‌های ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۸، اردوی ملی افغانستان ۲۳ هزار و ۴۴۸ دستگاه خودرو زرهی سبک هاموی در سه مدل ام۱۱۵۱ (نفربر)، ام۱۱۵۲ (وانت) و ام۱۱۱۴ (حمل‌کننده تسلیحات) دریافت کرد. خودروهایی که در کنار ده‌ها هزار دستگاه وانت فورد رنجِر و هزاران دستگاه کامیون نفربر ناوی‌استار اینترنشنال۷۰۰۰ (Navistar International 7000) پرتعدادترین خودروهای نیروهای مسلح افغانستان را تشکیل می‌دادند.
در میان تسلیحات تحویلی ایالات متحده آمریکا به افغانستان هیچ تانکی مشاهده نمی‌شود، اما ایالات متحده آمریکا به عنوان کمک نظامی به افغانستان تعداد قابل‌توجهی نفربر زرهی تحویل داد که ۱۸۸ دستگاه نفربر زرهی شنی دارام۱۱۳ در دو مدل و همچنین ۷۸۸ دستگاه نفربر زرهی ام۱۱۱۷ چرخ‌دار در چهار مدل آمبولانس، فرماندهی، حمل‌کننده خمپاره‌انداز و نفرات پیاده را شامل می‌شد. در سال ۱۳۹۴، ارتش افغانستان در کنار نفربرهای زرهی، ۲۲۲ دستگاه خودرو زرهی مقاوم به مین ماکس پرو (MaxxPro) هم دریافت کرد.
با توجه به فقدان یک نیروی زرهی در خدمت طالبان در سال‌های جنگ داخلی افغانستان، دولت ایالات متحده آمریکا تجهیز نیروی زمینی افغانستان را با تانک‌های اصلی میدان نبرد مهم قلمداد نکرد و نیاز این ارتش را از طریق تعمیر و بازسازی تانک‌های تی۵۴، ۵۵ و ۶۲ روسی باقیمانده از سال‌های حکومت کمونیستی این کشور تامین کرد. تانک‌هایی که عمدتا اردوی ملی از آن‌ها استفاده نظامی نکرد و به علت تحرک پایین و همچنین تعمیر و نگهداری بد از نخستین تجهیزاتی بودند که در جریان درگیری‌های اردیبهشت تا مرداد ۱۴۰۰ به تصرف طالبان درآمدند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
این حجم گسترده از خودروها و نفربرهای زرهی می‌تواند سطح حفاظتی نیروهای پیاده طالبان در برابر سلاح‌های سبک و نیمه سنگین چون مسلسل‌های هجومی یا تیربارها را به‌شدت افزایش دهد. همچنین تعداد بالا این امکان را به طالبان می‌دهد که حتی در صورت ناتوانی در تامین لوازم‌یدکی از طریق متحدان منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای دولت آمریکا دست‌کم نیمی از آن‌ها را در ۲۰ تا ۳۰ سال آینده بدون هیچ مشکلی عملیاتی نگه دارد.
هلیکوپترهای آمریکایی طالبان
مهم‌ترین و بیشترین هواگردهای عملیاتی به غنیمت گرفته شده طالبان در مزارشریف قرار دارند. در ساعات پایانی روز ۲۳ مرداد ۱۴۰۰ با وجود آنکه بخش زیادی از هواگردهای نیروی هوایی افغانستان مستقر در تیپ هوایی مزار شریف به کشور ازبکستان منتقل شدند، اما شماری از هواپیماها و هلیکوپترهای عملیاتی سالم در فرودگاه این شهر باقی ماندند و پیش‌بینی می‌شد که بمب‌افکن‌های بی-۵۲اِچ نیروی هوایی آمریکا آن‌ها را بمباران کنند؛ اما در راستای جلوگیری از درگیری نظامی بین نیروهای آمریکایی و طالبان از این اقدام جلوگیری شد.
در گزارش دفتر بازرس ویژه آمریکا برای بازسازی افغانستان آمده است که در نهم تیر ۱۴۰۰، در مجموع ۱۰۸ فروند هلیکوپتر عملیاتی در خدمت نیروی هوایی افغانستان بوده است. از این تعداد، ۳۲ فروند هلیکوپترهای روسی هفت تا ۱۵ ساله ترابری میل‌می-۸اِم تی وی-۱ و میل‌می-۱۷وی-۵ بودند، ۳۳ فروند هلیکوپترهای ۴۰ ساله یواِچ-۶۰آ+ بلک‌هاک و ۴۳ فروند باقیمانده از نوع تهاجمی سبک اِم دی-۵۳۰ دی دیفندر (MD530F Defender) بودند که میانگین عمرشان پنج سال بود.
تعداد قابل‌توجهی از این هلیکوپترها به علت خروج پیمانکاران غیرنظامی آمریکایی‌شان زمینگیر شدند و شمار قابل‌توجهی از آن‌ها در جریان درگیری‌های نظامی با طالبان در تیر و مرداد ۱۴۰۰ آسیب‌دیدند و از رده پروازی خارج شدند تا در ۲۲ مردادماه، یعنی دو روز پیش از سقوط دولت افغانستان، تنها ۶۰ تا ۷۰ فروند هلیکوپتر عملیاتی را در خدمت نیروی هوایی افغانستان باقی بگذارد. از میان این هلیکوپترها، دست‌کم پنج فروند به پنجشیر و ۲۵ فروند دیگر که عمدتا به تیپ هوایی مزارشریف تعلق داشتند، به ازبکستان منتقل شدند.
هلیکوپترهای نجات یافته از گزند طالبان به ترتیب یک فروند ام‌دی۵۳۰اف، ۱۱ فروند یواچ-۶۰آ+ بلک‌هاک و ۱۳ فروند میل‌می-۸/۱۷ هستند. در حالی که هلیکوپترهای عملیاتی که طالبان در غزنی، هرات، قندهار و مزارشریف به غنیمت گرفتند، حدودا ۳۰ فروند تخمین زده می‌شوند و ۱۲ فروند ام‌دی۵۳۰اف، هفت فروند یواِچ-۶۰آ+ و ۱۱ فروند میل۸/۱۷ هستند.
پیش‌تر تنها یک روز پس از سقوط هرات و تسلط طالبان بر فرودگاه آن شهر، گروهی از افسران سابق نیروی هوایی افغانستان به طالبان پیوستند و دو فروند میل‌می-۸اِم‌تی‌وی-۱ کاملا عملیاتی تیپ هوایی هرات را به پرواز درآوردند. در مقایسه با هلیکوپترهای آمریکایی، پرواز دادن این هلیکوپترها برای طالبان راحت‌تر بود زیرا هم شمار بیشتری از خدمه پروازی آن‌ها در کشور باقی مانده بودند و هم امور تعمیراتی آن‌ها در افغانستان تحت حکومت طالبان آسان‌تر بود.
پرواز هلیکوپتر بلک‌هاک آمریکایی بر فراز قندهار
صبح روز هشتم شهریور ۱۴۰۰ برابر با ۳۰ اوت ۲۰۲۱، پرواز یک فروند هلیکوپتر یواِچ-۶۰آ+ بلک‌هاک (UH-60A+ Black Hawk) سابق نیروی هوایی افغانستان بر فراز شهر قندهار توجه مردم را به خود جلب کرد. این بلک‌هاک یکی از سه فروند هلیکوپتر از این نوع است که در زمان تصرف فرودگاه قندهار در روز ۲۳ مردادماه ۱۴۰۰ آنجا حضور داشت. از این میان، دو فروند عملیاتی درون رمپ پرواز و یک فروند در دست تعمیر داخل آشیانه بود.۱۰ روز پس از آن، طالبان به یاری گروهی از نظامیان سابق نیروی هوایی افغانستان سرانجام موفق شد یکی از آن‌ها را برای پرواز عملیاتی کند و فیلمی هم از این هلیکوپتر در حال یک تست زمینی منتشر کرد.
همان‌طور که در مقدمه این گزارش ذکر شد، طالبان در تاریخ هشتم شهریور ۱۴۰۰ توانست یکی از سه فروند هلیکوپتر بلک‌هاک به غنیمت گرفته شده از تیپ هوایی قندهار را برای دقایقی بر فراز این شهر به پرواز درآورد. این هلیکوپتر که شماره سریال آن برای نگارنده نامشخص است، یکی از ۱۹ فروند هلیکوپتر بلک‌هاکی است که در حال حاضر در افغانستان‌اند.
تعداد قابل‌توجهی از هلیکوپترها و هواپیماهای باقیمانده نیروی هوایی افغانستان در تیپ هوایی کابل باقی ماندند. با نزدیک شدن پایان حضور نیروهای آمریکایی در این شهر، تقریبا تمامی این هواپیماها و هلیکوپترها از کار انداخته شدند تا پس از تسلط آن‌ها بر فرودگاه بین‌المللی کابل در بامداد نهم شهریور ۱۴۰۰، امکان بهره‌برداری طالبان از آن‌ها فراهم نشود.
از میان هلیکوپترهای تخریب شده به دست سربازان لشکر ۸۲ام هوابرد نیروی زمینی آمریکا پیش از خروجشان از افغانستان در روزهای گذشته در کابل، می‌توان به دست‌کم یک بلک‌هاک اشاره کرد. هلیکوپتری که بر اساس تصاویر منتشرشده به‌شدت آسیب‌دیده و غیرعملیاتی شده است. از جمله آسیب‌های علنی وارد شده به آن می‌توان به شکستن تمامی پنجره‌ها، نشانگرهای آلات دقیق کابین خلبان و سوراخ شدن درهای کشویی اصلی اشاره کرد. مشخص نیست دقیقا چه تعداد بلک‌هاک دیگر در این پایگاه موجود بوده و به این سرنوشت دچار شده‌اند.
تعمیر و نگهداری، بزرگ‌ترین معضل طالبان برای عملیاتی نگه‌داشتن هواگردهای آمریکایی
اگرچه طالبان روز سه‌شنبه موفق شد با کمک گروهی از افسران باقیمانده یک فروند هلیکوپتر بلک‌هاک سابق نیروی هوایی افغانستان را بر فراز قندهار به پرواز درآورد اما به نظر می‌رسد با فرا رسیدن موعد تعمیرات سنگین و دوره‌ای آن قادر به تکرار آن نباشد. این شرایط برای سایر هلیکوپترها شامل ام‌دی۵۳۰اف ها که در مقایسه با بلک‌هاک ها پیچیدگی بسیار کمتری در امر تعمیر نگهداری دارند نیز صدق می‌کند؛ هلیکوپترهایی که عمدتا به علت خروج تمامی خلبانانشان از افغانستان تا به امروز امکان به پرواز درآوردن آن‌ها برای طالبان وجود نداشته است.
با توجه به تلاش دولت ترکیه به رهبری اردوغان برای بهبود روابط با طالبان، احتمالا این کشور به یکی از مهم‌ترین و نخستین پشتیبانان نظامی طالبان تبدیل می‌شود و شرکت‌های دفاعی و امنیتی آن به امارت اسلامی طالبان خدمات مختلفی ارائه دهند که از این میان می‌توان به ارائه خدمات تعمیر و نگهداری هلیکوپترهای یواِچ-۶۰آ+ بلک‌هاک افغانستان اشاره کرد؛ هلیکوپترهایی فرسوده با ۴۰ سال سن که پس از بازنشستگی از خدمت در نیروی زمینی ایالات متحده آمریکا، تعمیرات اساسی و ارتقاء مختصری را پشت سر گذاشتند تا برای خدمت در نیروی هوایی افغانستان آماده شوند.
از آنجا که ترکیه خود با حدود ۱۳۰ فروند هلیکوپتر بلک‌هاک عملیاتی در خدمت نیروهای مسلحش یکی از بزرگ‌ترین کاربران این نوع هلیکوپتر همه‌منظوره در منطقه غرب آسیا است، به نظر می‌رسد بتواند در صورت نیاز طالبان ناوگان کوچک و انگشت‌شمار هلیکوپترهای بلک‌هاک آن‌ها را عملیاتی نگه دارد. حتی در صورت ممانعت ایالات متحده آمریکا در تحویل لوازم یدکی موردنیاز برای عملیاتی کردن آن‌ها، امکان «کانابلایز» یا قطعه‌برداری از هلیکوپترهای آسیب‌دیده در فرودگاه کابل برای طالبان وجود دارد تا در صورت پشتیبانی فنی ترکیه بتواند دست‌کم شش فروند از این نوع هلیکوپترها را در افغانستان عملیاتی نگه دارند.
