پس از سه کشور پاکستان، چین و قطر، کشوری که بیشترین روابط و تعامل را با سران طالبان دارد، ازبکستان است. این کشور که برای رسیدن به نقطه اوج اقتصادی در آسیای میانه با دیگر همسایگانش به شدت در رقابت است، به افغانستان به عنوان بازاری می‌نگرد که ممکن است مزایای اقتصادی و امنیتی بسیاری برایش داشته باشد. مرگ اسلام کریموف، رئیس‌جمهور خودکامه و منزوی ازبکستان، در سال ۲۰۱۶ و به قدرت رسیدن شوکت میرضیایف در آن کشور، تحول بزرگی در روابط ازبکستان با همسایگانش در پی داشت. کریموف به‌ندرت به کشورهای همسایه سفر می‌کرد و دادوستد اقتصادی ازبکستان با دیگر کشورها نیز محدود بود. او شرایط سختی برای سرمایه‌گذاران خارجی وضع کرده بود و حتی سیاحان خارجی به‌سادگی نمی‌توانستند به این کشور سفر کنند.

زمانی که شوکت میرضیایف در سال ۲۰۱۶ و پس از مرگ کریموف به قدرت رسید، دروازه‌های ازبکستان را به‌روی سرمایه‌های تاجرانی که علاقه‌مند سرمایه‌گذاری در داخل ازبکستان بودند باز کرد. میرضیایف همچنین با کشورهای منطقه، از جمله افغانستان، از راه تعامل و دوستی وارد شد و حتی طالبان را که در آن زمان در عرصه روابط با کشورها دستاوردی نداشتند، به ازبکستان دعوت کرد. ویزای ازبکستان ارزان و آسان شد و به هرکس که علاقه‌مند سفر به ازبکستان بود، اجازه ورود داده شد. این تغییر دقیقاً در حالی در ازبکستان رخ داد که جنگ در افغانستان تشدید شده بود و سرمایه‌گذاران در تلاش برای خارج کردن سرمایه‌هایشان بودند. این مسئله باعث شد که صدها تاجر افغان طی سال‌های اخیر به ازبکستان مهاجرت کنند و از این طریق صدها میلیون دلار از افغانستان به ازبکستان منتقل شود.

طالبان برای نخستین بار در سال ۲۰۱۸ از سوی عبدالعزیز کاملوف، وزیر امور خارجه ازبکستان، به تاشکند دعوت شد و این سفر در اوت ۲۰۱۹ انجام شد. پذیرایی گرم مقام‌های ازبکستان از طالبان، منجر به شکل‌گیری روابط عمیق میان سران این گروه با مقام‌های ازبکستان گردید. عبدالعزیز کاملوف، وزیر امور خارجه ازبکستان، که تجربه کافی در شناخت و روبط با طالبان دارد، در راس برنامه‌های ازبکستان در تعامل با افغانستان و چگونگی روابط با طالبان قرار دارد. کاملوف در سال ۱۹۹۹ میلادی به عنوان نماینده رئیس‌جمهور ازبکستان در آن زمان به قندهار سفر کرده و با ملاعمر دیدار کرده بود. کاملوف در زمان دولت نخست طالبان در افغانستان با مقام‌های بلندپایه آن حکومت روابط نزدیک داشت و از جمله همواره با مولوی احمد متوکل، وزیر امور خارجه وقت طالبان، در تماس بود.

افغانستان، بازار مناسب برای تولیدهای داخلی ازبکستان

افزون بر این‌که افغانستان از ازبکستان ۳۰۰ مگاوات برق وارد می‌کند، شهر مزارشریف و بندر تجارتی حیرتان نیز از مهم‌ترین شاهرگ‌های اقتصادی افغانستان‌اند که با استان سرخان‌دریا و شهر ترمذ ازبکستان هم‌مرز هستند.

از تسلط طالبان بر افغانستان کمتر از دو ماه می‌گذرد، اما در این مدت تماس‌ها و ملاقات‌های زیادی میان مقام‌های ازبکستان و سران طالبان انجام شده است. در تازه‌ترین مورد، روز چهارم اکتبر، الهام‌ محکم‌اُف، وزیر هوانوردی ازبکستان، به شهر مزارشریف سفر کرد و در ملاقات با مولوی حمیدالله آخُندزاده، وزیر طالبان برای وزارت ترانسپورت (ترابری) و هوانوردی، از ادامه همکاری‌های کشور با افغانستان اطمینان داد. وزیر هوانوردی ازبکستان و مقام‌های طالبان در مورد ازسرگیری پروازها میان کابل و تاشکند، کمک به بازسازی فرودگاه مولانا جلال الدین محمد بلخی در مزارشریف، و توسعه روابط میان نهادهای ترابری دو کشور صحبت کردند.

پیش از این، روز دوم اکتبر، یادگار شادمانوف، سفیر ازبکستان در افغانستان، با امیرخان متقی، وزیر امور خارجه طالبان، دیدار کرده بود. شادمانوف به مولوی امیر خان متقی اطمینان داده است که حکومت ازبکستان برای حفظ و توسعه روابط دوستانه با افغانستان تلاش می‌کند.

پاکستان و ازبکستان از نخستین کشورهایی‌اند که پس از فروپاشی حکومت پیشین افغانستان با ارسال محموله‌های کمکی به افغانستان، به‌سرعت حُسن نیت و روابط خود را به طالبان آشکار کردند. ازبکستان در تاریخ دوازدهم سپتامبر، محموله‌ای شامل هزار و سیصد تُن مواد غذایی به مزارشریف فرستاد و عصمت‌الله یرگاشف، نماینده خاص رئیس‌جمهور ازبکستان، این کمک‌ها را به قدرت‌الله حمزه، والی طالبان در بلخ، سپرد. یرگاشف نیز از توسعه روابط با دولت جدید طالبان در افغانستان اطمینان داد.

در همین حال،  تورده بابایُف، والی سرخان‌دریای ازبکستان، نیز به تاریخ سیزدهم سپتامبر به مزارشریف سفر کرد و با مولوی قدرت‌الله حمزه، والی طالبان در بلخ، دیدار کرد. بابایُف ضمن این‌که تحفه‌ها و هدایای زیادی به مقام‌های محلی طالبان در بلخ تحویل داد، از تشکیل کمیسیونی مشترک میان اعضای طالبان در بلخ و مسئولان استان سرخان‌دریا خبر داد. بر اساس گفته‌های والی سرخان‌دریا، این کمیسیون زمینه‌های همکاری میان مسئولان محلی طالبان در بلخ و مسئولان استان سرخان‌دریا را در بخش‌های  تجارت، امنیت، و روابط فرهنگی فراهم می‌کند.

از ازبکستان اکنون به عنوان یکی از قدرت‌های اقتصادی آسیای میانه یاد می‌شود که بر اساس پیش‌بینی بانک جهانی، از لحاظ آهنگ رشد اقتصادی در سال ۲۰۲۱، از روسیه هم سبقت گرفته است. شوکت میرضیایف که در سال ۲۰۱۶ دروازه‌های ازبکستان را به روی سرمایه‌گذاران سراسر جهان گشود، اقتصاد را بر سیاست اولویت داده است. به همین دلیل، مقام‌های این کشور بدون این‌که در مورد ترکیب کابینه طالبان سخنی گفته باشند، به‌سرعت در صدد برقراری روابط و آغاز داد و ستد با افغانستان به عنوان یکی از کشورهای مصرف‌کننده در منطقه هستند.

افغانستان برای کشوری مانند ازبکستان، که حکومت آن به مسائلی همچون حقوق بشر، حقوق زنان، آزادی بیان، و حقوق اقوام اهمیتی نمی‌دهد، بازار خوبی در این منطقه برای تامین منافع اقتصادی و امنیتی‌اش است. برخلاف تاجیکستان که به دلیل موضع‌گیری‌اش در مورد کابینه تک‌قومی طالبان در رویارویی با آنان قرار گرفته است، ازبکستان اکنون به یکی از چراغ‌های سبز برای طالبان بدل شده است.

در کنار هدف اقتصادی که از اولویت‌های ازبکستان در تامین روابط نزدیک با طالبان است، هدف دیگری که این کشور به آن دست یافته است، دفع شدن خطر تحریک اسلامی ازبکستان در امتداد مرز این کشور با افغانستان است. تحریک اسلامی ازبکستان، که متحد داعش و القاعده نیز به‌شمار می‌رود، در بیست سال اخیر در پناه طالبان به فعالیت‌های تروریستی در افغانستان و پاکستان مشغول بوده است. از زمان به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان، اعضای تحریک اسلامی ازبکستان، که به طور عمده در ولایت‌های تخار، کندز، و بدخشان مستقر بودند، پراکنده شده‌اند. گمان می‌رود که جنگ‌جویان این گروه برای ملحق شدن به هسته‌های داعش، به شهرهای متعدد در شمال و شرق افغانستان رفته‌اند. این نشان می‌دهد که ازبکستان با برقراری روابط نزدیک با طالبان، تا کنون دست‌کم به یکی از هدف‌های عمده‌ که دفع تهدید از جانب تروریست‌های ازبکستانی است دست یافته است.

طالبان که به مشروعیت بین‌المللی نیاز دارند و از هر ابزار ممکن استفاده می‌کنند تا توسط کشورها به رسمیت شناخته شوند، به ازبکستان به عنوان دوستی قابل‌اعتماد چشم دوخته‌اند؛ در حالی که تا کنون هیچ کشوری، از جمله پاکستان، طالبان را هنوز به عنوان یک دولت به رسمیت نشناخته است. در کنار تک‌قومی بودن کابینه طالبان، یکی دیگر از مهم‌ترین دلایل نگرانی کشورهای جهان در مورد افغانستان، تبدیل شدنِ آن کشور به پناهگاه امن تروریست‌های بین‌المللی است. ترس و نگرانی‌ای که در شهرت طالبان به میزبانی از القاعده و رهبر آن اسامه بن‌لادن نهفته است.