نورمن رول، مامور ارشد سابق دستگاه اطلاعاتی آمریکا در موضوع ایران، گفت که اقدام‌های حکومت ایران در ۱۰ ماه گذشته باعث شده که احیا و بقای برجام بسیار دشوار باشد.

آقای رول که از نیروهای عملیاتی ارشد سازمان سیا بوده و اکنون کارشناس مرکز بلفرِ در دانشگاه هاروارد است، در گفت‌وگو با برنامه «اطلاعات مهم است» شبکه سی‌بی‌اسِ آمریکا از وضعیت مذاکرات هسته‌ای با جمهوری اسلامی ایران و سیر احتمالی تلاش‌های دیپلماتیک جهانی سخن گفت. آقای رول در گفت‌وگویش با مایکل مورل، مجری برنامه، به توضیح پیشرفت‌های هسته‌ای ایران در مقابله با محدودیت‌های جهانی پرداخت و در ضمن از خصومت جمهوری اسلامی ایران نسبت به اسرائیل، و تامین مالی گروه‌های شبه‌نظامی در منطقه سخن گفت. عملیات‌های نظامی مخفیانه و سایبری علیه جمهوری اسلامی ایران نیز از موضوع‌های این گفت‌وگو بود.

در موضوع پیشرفت‌های هسته‌ای ایران، رول گفت: «ایران ظرف ۱۰ ماه گذشته به شمار روزافزونی از محدودیت‌های چشمگیری که بر آن اعمال شده بودند بی‌توجهی کرده است و در سایت‌های اعلام‌شده خود، دست به فعالیت‌هایی می‌زند که بسیار فراتر از ملزومات هسته‌ای غیرنظامی است. ایران اکنون به دانش و تجربه‌ای رسیده است که نمی‌شود از سرشان بیرون کشید، و این باعث می‌شود که توافق هسته‌ای به‌شدت زیر علامت سوال برود، تا جایی که سخت است ببینیم این توافق چطور ممکن است بقا پیدا کند.»

فعالیت‌های ایران در منطقه نیز جزو موضوع‌های صحبت رول و مورل بود. رول گفت: «ایران هیچ نشانی از خود بروز نداده که بگوید حاضر است از مناطقی که در گذشته در آن‌ها سرمایه‌گذاری قابل توجهی کرده است عقب بکشد. همچنان تسلیحات و پشتیبانی سیاسی و نظامی ارائه می‌کند که برای هزاران- اگر نه میلیون‌ها- نفر مردمی که در این مناطق زندگی می‌کنند، از جمله شهروندان آمریکا، خطری مرگبار و مداوم، و در بعضی موارد روزمره، است.»

آقای رول ۳۴ سال سابقه فعالیت در سازمان سیا دارد و بیشتر فعالیتش مربوط به امور خاورمیانه بوده است. او در اداره عملیات این سازمان کار می‌کرده است و سابقه ریاست بخش‌ها و پایگاه‌های کشوری سیا را هم دارد. مهم‌ترین سمت او از نوامبر ۲۰۰۸ تا سپتامبر ۲۰۱۷ در سمت مدیر کشوری اطلاعات مربوط به ایران بوده است؛ یعنی چهره اصلی دستگاه اطلاعات آمریکا که مسئول جمع‌آوری اطلاعات در مورد ایران و مسائل مربوط به ایران است. با توجه به این پیشینه، او آشنایی نزدیکی به ایران دارد.

رول در ضمن معتقد است که جمهوری اسلامی ایران در حال حاضر از برخی جنبه‌ها دست بالا را در مذاکرات هسته‌ای دارد. او گفت: «ایران به نظر من با جامعه‌ای بین‌المللی مواجه است که عمیقا پراکنده است. روسیه و چین حاضر به فشار آوردن بر ایران نیستند. دیپلماسی در حال حاضر هیچ اهرم فشاری با خود ندارد. در نتیجه، ایران در حال حاضر فرصت خیلی خوبی برای گرفتن امتیازهای بیشتر و امتیازهای بلند‌مدت از غرب در ازای توافق هسته‌ای دارد.»

این کارشناس امنیتی در بخشی از صحبت‌های خود گفت که می‌خواهد برخی «افسانه‌های» مربوط به محاسبات ایران در منطقه را کنار بزند. او گفت: «حضور منطقه‌ای ایران جلوی حرکت نظامی آمریکا را نمی‌گیرد. شبه‌نظامی‌ها در یمن، سوریه، و عراق ظرفیت این که جلوی هیچ‌یک از اعمال ارتش ما را در منطقه بگیرند، ندارند. در نتیجه، این مسئله دفاع تهاجمی نیست. مسئله تغییر و تحول فرهنگ‌ها و موجودیت‌های این کشورها به شیوه‌ای مشابه با همان تحولی است که نخبگان انقلابی و سپاه پاسداران در ایران انجام دادند.»

او افزود: «و در لبنان، سوریه، عراق، و یمن دیده‌ایم که نوعی از شکل حکومتی خود ایران و هدف‌های سیاسی آن، توسط گروه‌های شبه‌نظامی مورد حمایت حکومت ایران پیش برده می‌شود. [جمهوری اسلامی] ایران از یک جهت این کار را می‌کند چون به انقلاب خود باور دارد. از یک جهت هم به این خاطر که باور دارد به این ترتیب می‌تواند در مقابل دشمنان سنتی خود در منطقه بایستد و جا پای خود را در صحنه وسیع‌تر جهان محکم کند.»

موضوع مذاکرات اخیر ایران با عربستان سعودی و سایر کشورهای منطقه نیز در این گفت‌وگو مطرح شد. رول گفت: «مذاکرات بین ایران و همسایگانش موضوع جدیدی نیست. مذاکرات فعلی بین ایران و عربستان سعودی و امارات متحده عربی در واقع در زمان دولت ترامپ آغاز شد. همه طرف‌ها در منطقه این تلاش سیاسی را دارند که هر چند وقت یک بار با ایرانی‌ها تماس بگیرند و ببینند دَرِ دیپلماتیکی وجود دارد که بتوان آن را گشود؟ این برای آن است که بهتر ایرانی‌ها را بفهمند و کاری کنند که ایرانی‌ها هم بهتر طرف مقابل را بفهمند و مجرایی ارتباطی بر پا شود تا مسائلی که از کنترل خارج می‌شود، توضیح داده شود.»

رول افزود: «اما این کار تا کنون چقدر جواب داده است؟ طبق اطلاعات عمومی، مجاری ارتباطی موجود است و چند جلسه گفت‌وگو بین ایران و چند کشور دیگر برگزار شده است، اما به هیچ نتیجه‌ای نرسیده است. ایرانی‌ها می‌خواهند از نظر دیپلماتیک به رسمیت شناخته شوند و برای مقابله با تحریم‌ها از آن‌ها پشتیبانی شود، اما حاضر نیستند هیچ‌یک از فعالیت‌هایشان را در منطقه محدود کنند. برخوردشان با این صحبت‌ها (که مذاکره نیستند و صحبت‌اند) با این رویکرد است که: "ببینید: دنیا الان این طوری است. به همین عادت کنید. و راستی بیایید غرب را هم از منطقه خلیج [فارس] بیرون کنیم تا بتوانیم آینده منطقه را دیکته کنیم."»

آقای رول پیش از این کارشناس موسسه امنیت ملی دانشگاه جورج میسون و مشاور ارشد «یوآنی» (ائتلاف علیه ایران هسته‌ای) و پروژه‌های مشابه دیگری نیز بوده است.