روز دوشنبه، ۲۲ نوامبر، اردن و اسرائیل توافقی تاریخی امضا کردند که به موجب آن پادشاهی عربی اردن به همسایه غربی خود انرژی خورشیدی می‌دهد، و در ازای آن آب نمک‌زدایی‌شده دریافت می‌کند. دو همسایه صحرایی بدین‌سان به توافقی در چارچوب تلاش برای مقابله با تغییرات اقلیمی رسیده‌اند. 

این توافق با میانجیگری آمریکا حاصل شد و در جلسه‌ای در حاشیه نمایشگاه جهانی در دوبی امضا شد که جان کری، فرستاده ویژه رئیس‌جمهوری آمریکا در امور زیست‌محیطی، در صدر آن بود. آقای کری گفت: «خاورمیانه در خط مقدم بحران زیست‌محیطی است. کشورهای منطقه تنها از طریق همکاری با یکدیگر است که می‌توانند از پس ابعاد این چالش برآیند.»

گفته می‌شود که نیروگاه انرژی خورشیدی اردن را قرار است امارات متحده عربی بسازد؛ کشوری که سال گذشته در پی «توافق ابراهیم» روابط خود را با اسرائیل عادی‌سازی کرد. هزینه ساخت این نیروگاه هنوز معلوم نیست.

به گزارش «وام»، خبرگزاری دولتی امارات، این کشور نیز علاوه بر میزبانی مذاکرات در دوبی، خود نیز این توافق را امضا کرده است و بخشی از آن است. گزارش این خبرگزاری توافق روز دوشنبه را در جهت «رسیدگی به خطر تغییرات اقلیمی و تاثیر آن بر امنیت انرژی و آب در منطقه» خواند.  

کارین الحرار، وزیر انرژی اسرائیل، گفت توافق امان و تل‌آویو «چشمگیرترین» توافق دو طرف از زمان معاهده صلح است که در سال ۱۹۹۴ بین آن دو امضا شد.

خانم الحرار که والدینش از یهودیان مراکش بوده‌اند و پیش از تولد او به اسرائیل مهاجرت کردند، از اعضای حزب لیبرالِ «یش آتید» به رهبری یائیر لاپید، وزیر خارجه اسرائیل، است. او گفت: «مزیت این توافق نه فقط در شکل برق سبز یا آب نمک‌زدایی‌شده، که در تقویت روابط با همسایه‌ای است که طولانی‌ترین مرز را با اسرائیل دارد.»

اجرای این پروژه از سال آینده با انجام مطالعات اولیه آغاز می‌شود.

اردن و اسرائیل هر دو کشورهایی صحرایی هستند، اما اردن از کم‌آب‌ترین کشورهای جهان است و حتی پیش از امضای توافق صلح با اسرائیل در سال ۱۹۹۴ نیز همکاری‌هایی در زمینه آب با آن کشور داشت. اسرائیل هم مشکل آب دارد، اما با پیشرفت‌هایی که در زمینه فن‌آوری نمک‌زدایی به دست آورده است، امروز به صادرکننده آب شیرین بدل شده است.

در توافق روز دوشنبه آمده است که نیروگاه فتووولتائیک در اردن با ظرفیت ۶۰۰ مگاوات، به اسرائیل برق سبز صادر خواهد کرد. این نیروگاه «رفاه سبز» نام خواهد داشت. در مقابل، اسرائیل ۲۰۰ میلیون متر مکعب آب نمک‌زدایی‌شده به پادشاهی هاشمی می‌دهد.

سلطان الجابر، وزیر صنعت و فن‌آوری پیشرفته امارات که فرستاده ویژه این کشور در موضوع تغییرات اقلیمی نیز هست، گفت:‌ «در پی تایید امارات به عنوان میزبان نشست کوپ ۲۸ در سال ۲۰۲۳، امارات می‌خواهد نشان دهد که این منطقه می‌تواند سطح آمال زیست‌محیطی را به شیوه‌ای بالا ببرد که منجر به بهبود توسعه پایدار، ثبات، و رفاه می‌شود.»

بر خلاف اسرائیل که سواحلی قابل توجهی در دریای مدیترانه دارد، اردن مرز دریایی بسیار کوچکی در خلیج عقبه دارد. با افزایش دما و گسترش جمعیت، مشکل آب اردن نیز جدی‌تر می‌شود. مهم‌تر از مسئله آب اما شاید «دیپلماسی آب» باشد، یعنی استفاده از این همکاری برای بهبود روابط امان و تل‌آویو. بخش قابل توجهی از جمعیت اردن تبار فلسطینی دارد و ملک عبدالله دوم، پادشاه آن کشور، رابطه با اسرائيل را به «صلح سرد» تشبیه کرده است. بخش مهمی از توافق ۱۹۹۴ این است که اسرائیل، حق نظارت اردن بر اماکن مقدس مسلمانان در بیت‌المقدس (اورشلیم)‌ را به رسمیت می‌شناسد. با این حال، روابط سیاسی این دو کشور با چالش‌های بسیاری روبه‌رو بوده‌اند. 

موضوع روابط با اسرائیل در اردن همیشه جنجالی بوده است و مرتبا تظاهرات‌های وسیعی در حمایت از فلسطینی‌ها در آن کشور برگزار می‌شود. روابط دو کشور در دوران زمامداری بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر راست‌گرای پیشین، به سردی گراییده بود و حتی وارد بحران شده بود. بنی گانتز، وزیر دفاع کنونی و رهبر سابق اپوزیسیون، بهبود روابط با امان را جزو پلاتفرم‌های اصلی سیاست خارجی خود قرار داده بود. نفتالی بنت، نخست‌وزیر جدید که از ماه ژوئن سر کار آمد، نیز این امر را جزو اولویت‌های دولت خود قرار داده است. 

حتی در دوران دشمنی اسرائیل و اردن نیز (که در دو جنگ ۱۹۴۸ و ۱۹۶۷ به مصاف یکدیگر رفتند) این دو کشور در زمینه آب همکاری می‌کردند و همین همکاری‌ها در شکل گرفتن معاهده صلح سال ۱۹۹۴ نقش داشت. 

در ماه ژوئیه اعلام شده بود که اسرائیل سالی ۵۰ میلیون متر مکعب آب به اردن می‌فروشد که دو برابر میزان پیشین است. سپس، در ماه اکتبر توافق شد که آن میزان فراتر هم برود. هدف اعلام‌شده اسرائیل این است که تا سال ۲۰۳۰، حدود یک‌سوم یا ۳۰ درصد از برق خود را با انرژی‌های تجدیدپذیر تامین کند. 

جان کری در جریان امضای توافق گفت:‌ «آمریکا تحت تاثیر قدم‌های بی‌باک و خلاقانه طرفین قرار گرفته است که این توافق را ممکن ساختند و منتظر همکاری با طرفین، و نیز با بقیه کشورها در منطقه و سراسر جهان است تا چالش مشترک خود در زمینه تغییرات اقلیمی را به فرصتی برای ساختن آینده‌ای مرفه‌تر بدل کنیم.»