شکنجه یک سگ در گیلان، آتش کشیدن گربه در گرگان، آزار و اذیت و سوزاندن تعدادی سگ در زباله‌های اهواز و در آخر هم دو هفته گذشته فیلمی از کهریزک منتشر شد که حکایت از کشتار سگ‌ها توسط شهرداری می‌داد. این‌ها اخبار و تصاویری‌ست که هر از چند گاهی در خصوص آزار حیوانات در ایران خبرساز می‌شود و انتشار آن در فضای مجازی واکنش‌های بسیاری را به همراه دارد. بسیاری از گروه‌های حامی حیوانات بیانیه‌هایی را صادر می‌کنند و یا در مقابل شهرداری و ساختمان حفاظت از محیط زیست تجمع می‌کنند اما عدم مسئولیت و بی تفاوتی مسئولان به این ماجرا باعث می‌شود آنها بی پاسخ به خانه‌هایشان برگردند.

به گفته فعالان حقوق حیوانات، ارتباط با حیوانات و عدم آزار آنها تنها به فرهنگ یک جامعه مربوط نمی‌شود، بلکه این موضوع نیازمند آموزش است. این آموزش تنها محدود به کودکان نیست، بلکه رسانه‌ها به همراه سازمان‌های غیردولتی می‌توانند نسل‌های مختلف یک جامعه را آموزش دهند. اما کارشناسان بر این عقیده هستند که ایران در برخورد با سگ آزاری با نبود قوانین خاص مواجه است و آماری از حیوان آزاری در این کشور تاکنون منتشر نشده است.

در سال‌های اخیر تعداد زیادی از مراکز خیریه از جمله «باشگاه مدرسه سگ‌ها» اقدام به جمع آوری سگ‌های ولگرد کرده‌اند اما تا کنون قدمی برای آموزش در این زمینه برداشته نشده است. برعکس حتی به گفته فعالان حقوق حیوانات در ایران، وقتی در کتاب‌های کودکان ممیزی‌های وزارت ارشاد همبازی شدن سگ با کودکان را سانسور کرده یا تصاویر حضور سگ در خانه در کنار خانواده را حذف می‌کنند، نمی‌شود به‌راحتی با خشونت علیه حیوانات مقابله کرد. چون عملا جلوی آموزش‌های اولیه گرفته می‌شود و نیاز است که هر چه سریع‌تر قوانین حمایتی از حیوانات در ایران مدون شود؛ این در حالی است که بسیاری از کشورها حیوان‌آزاری را جرم دانسته‌اند.

مجازات حیوان‌آزاری تشدید می‌شود

شاید امضای ۱۰۰ نماینده مجلس برای طرح لایحه منع آزار حیوانات به مجلس را باید قدمی بزرگ در برخورد با حیوان آزاری در ایران دانست.

محمدرضا تابش، رییس فراکسیون محیط زیست مجلس با اعلام این خبر به ایسنا گفت: «با توجه به تعلل دولت و قوه قضائیه در ارائه لایحه منع آزار حیوانات، ما این طرح را ارائه کردیم تا خلاء قانونی موجود در این زمینه مرتفع شود. البته پیش‌نویس این طرح از مدتی پیش آماده بود اما به دلیل بار مالی طرح، منتظر ارائه لایحه از سوی دولت یا قوه قضاییه بودیم که چون این لایحه ارائه نشد، طرح خود را با امضای صد نفر از نمایندگان، تقدیم مجلس کردیم».

وی با بیان اینکه در موارد متعددی آزار و اذیت حیوانات، موجب جریحه دار شدن افکار عمومی شده است، افزود: «اسلام هم درباره دفاع از حیوانات و حمایت از آنها احکامی دارد که اخلاق و حقوق و توجه به حیوانات را مورد توجه قرار داده است، لذا هرگونه تعدی و تفریط نسبت به حیوانات یا حقوق آنها، نقض حقوق حیوانات و مستوجب مسئولیت است».

نماینده مردم اردکان در مجلس با اشاره به جرایم پیش‌بینی شده در قانون مجازات اسلامی در مورد تضییع حقوق حیوانات گفت: «در مواد ۶۸۰ و ۶۷۹ قانون مجازات اسلامی، مجازات‌هایی از جمله حبس از نود و یک روز تا شش‌ماه یا جزای نقدی از یک میلیون‌ و پانصد هزار ریال تا سه میلیون ریال پیش‌بینی شده اما این قانون نیازمند به‌روز شدن است».

در متن این طرح هشت ماده‌ای که از سوی محمدرضا تابش رییس فراکسیون محیط زیست مجلس در اختیار رسانه‌ها قرار گرفته، به طور خلاصه آمده است: «از تاریخ تصویب این قانون، حیوان آزاری به هر شیوه و با هر انگیزه ممنوع می‌باشد و مرتکب یا مرتکبان علاوه بر الزام به جبران خسارت، به مجازات مندرج در این قانون محکوم می‌شوند».

از مصادیق حیوان آزاری می‌توان به ضرب و شتم، شکنجه، مجروح کردن عمدی، جراحی‌های غیرضروری، مثله کردن، ربودن، زندانی کردن، رها کردن حیوان صاحب‌دار و یا گونه‌های غیر بومی در محدوده و حریم شهر و روستا و طبیعت اشاره کرد. هم‌چنین هر نوع سوء استفاده و بهره‌کشی نامتعارف، جنگ انداختن، نسل کِشی، به کار کشیدن و یا استفاده خارج از توان و یا غیرمتعارف، همانند تربیت و استفاده از حیوانات در مقاصد غیرقانونی. نسل کُشی و استفاده از ابزارهای کشتار گروهی، تخریب مکان زیست یا آشیانه، مسموم کردن حیوان، آب یا خوراک آن و یا تلف کردن حیوان به هر روش نیز از مصادیق حیوان آزاری محسوب می‌شود.

آزمایشگاه‌ها، مراکز آموزشی یا تحقیقاتی استفاده کننده از حیوانات، باید همه مجوز لازم از سازمان دامپزشکی کشور را اخذ نمایند و تمام مراحل کار باید زیر نظر افراد متخصص و با در نظر گرفتن روش‌های بدون درد انجام پذیرد. استفاده از گونه‌های حیات وحش از هر نوع و گونه باید با مجوز رسمی از سازمان حفاظت محیط زیست یا حسب مورد سایر سازمان‌های مربوطه باشد.

مرتکبین حیوان آزاری به مجازات تعزیری درجه شش (حبس بیش از شش ماه تا دو سال، جزای نقدی بیش از بیست میلیون ریال تا هشتاد میلیون ریال، شلاق از سی و یک تا هفتاد و چهار ضربه و تا نود و نه ضربه در جرائم منافی عفت، محرومیت از حقوق اجتماعی بیش از شش ماه تا پنج سال، انتشار حکم قطعی در رسانه‌ها، ممنوعیت از یک یا چند فعالیت شغلی یا اجتماعی برای اشخاص حقوقی حداکثر تا مدت پنج سال، ممنوعیت از دعوت عمومی برای افزایش سرمایه برای اشخاص حقوقی حداکثر تا مدت پنج سال، ممنوعیت از اصدار (صدور حکم) برخی از اسناد تجاری توسط اشخاص حقوقی حداکثر تا مدت پنج سال) و حسب مورد، ضبط حیوان، الزام به پرداخت هزینه اقدامات بهداشتی، درمانی و نگهداری حیوان ضبط شده تا پایان مرحله انتقال آن به مکان مناسب، ضبط و مصادره اشیاء و اموال اختصاص یافته به یا تحصیل شده از جرم و متعلقات آن محکوم می‌شوند.

در تمامی موارد، مرتکب، علاوه بر پرداخت جزای نقدی به خزانه دولت، باید خسارات وارده به مالک حیوان را، در صورتی‌که حیوان مالک خصوصی داشته باشد، بپردازد.

دولت موظف است با هدف آموزش رفتار با حیوانات و پیش‌گیری از حیوان آزاری، در متون درسی مقاطع ابتدایی و متوسطه، دانشگاهی و حوزه‌های علمیه مفادی را در خصوص تعلیم و تربیت اصول خوش رفتاری با حیوانات اهلی و وحشی لحاظ کند.

آیین نامه اجرایی، ظرف سه ماه از تاریخ تصویب این قانون به تصویب کمیسیونی متشکل از وزرای آموزش و پرورش، علوم، تحقیقات و فناوری، جهاد کشاورزی، دادگستری و سازمان محیط زیست می‌رسد».

ریشه‌های روانی یک حیوان آزار

دکتر فربد فدایی، روانپزشک، در خصوص حیوان‌آزاری‌ توسط افراد در جامعه به سایت خبری فرارو گفت: «در بررسی سوابق افراد مجرم و جنایتکار که مبتلایان به شخصیت ضد اجتماعی هستند، عموما سابقه آزار جانوران وجود دارد. معمولا این رفتار ناخوشایند از دوران کودکی در رفتارهای فرد دیده می‌شود؛ بنابراین می‌توان گفت رابطه نزدیکی بین شیوع حیوان‌آزاری با رفتارهای مجرمانه و کیفری در دوران بزرگسالی وجود دارد».

وی اضافه کرد: «نوعی توانمندی به نام «همدلی» در رفتار افراد وجود دارد و به این معناست که فرد بتواند احساسات و عواطف انسان‌ها و موجودات دیگر را دریابد و خود را به جای آن‌ها قرار دهد. این همدلی هنگام آفرینش بخشی از سلول‌های عصبی ناحیه پیشانی مغز را به نام یاخته‌های عصبی آیینه‌ای تشکیل می‌دهد به این معنی که این یاخته‌ها مانند یک آیینه می‌توانند عواطف و احساسات موجودات دیگر را به فرد بازتاب دهند».

فدایی در ادامه تصریح کرد: «نکته حائز اهمیت این است که در افراد ضد اجتماعی و مجرمان به طور نسبی این یاخته‌های عصبی کمتر است. البته به این معنا نیست که این افراد به دلیل کمبود این یاخته‌ها مجرم می‌شوند بلکه عدم استفاده از این ظرفیت عصبی سبب می‌شود این یاخته‌ها فعال نشود و تداوم پیدا نکند».

این استاد دانشگاه ادامه داد: «آموختن مهربانی با حیوانات وحشی و اهلی سبب تقویت رابطه شایسته‌تر در کل جامعه می‌شود و در کاهش جرم و جنایت تاثیرگذار است. همچنین نمایش افراد شاخص که نسبت به جانوران عطوفت نشان می‌دهند و آوردن نمونه‌هایی از این قبیل در رسانه‌های گروهی و حتی کتاب‌های درسی می‌تواند سهمی در کاهش آسیب‌های اجتماعی داشته باشد».