تحقیق تازه‌ای نشان می‌دهد که بیش از هزار و ۵۰۰ زبان در حال انقراض دنیا ممکن است تا آخر این قرن از بین بروند و خواستار سرمایه‌گذاری فوری در اسناد سطح جامعه و برنامه‌های آموزشی دوزبانه برای مقابله با این تهدید رو به افزایش است.

این تحقیق که روز جمعه، ۱۹ دسامبر، در مجله «نیچر اکولوژی اند اوولوشن» (Nature Ecology and Evolution) چاپ شد، نتیجه‌گیری کرده است که دامنه‌ای از عوامل،از جمله تراکم بیشتر جاده‌ای که ممکن است جمعیت را تشویق به جابه‌جایی کند، زبان‌های در حال انقراض را در معرض خطر بزرگی قرار داده‌ است.

محققان دانشگاه ملی استرالیا (‌ANU) می‌گویند، در حالی که آمار حاکی از آن است که در حدود شش هزار و۵۰۰ تا هفت هزار زبان گوناگون در حال حاضر در سراسر دنیا صحبت می‌شود، بیش از نیمی از آن‌ها در معرض خطر نابودی قرار دارند.

فیلیسیتی میکینز، یکی از همکاران نویسندگان این تحقیق، در بیانیه‌ای گفت: «از حدود هفت هزار زبانی که هنوز صحبت می‌شود، تقریبا نیمی از آن‌ها در معرض ناپدید شدن کامل هستند. اگر رسیدگی نشود، انقراض زبانی ممکن است در طی ۴۰ سال سه برابر شود که برابر است با از بین رفتن یک زبان در هر ماه تا آخر این قرن.»

«تحقیقی از #UQ و @ANUmedia هشدار می‌دهد که ۱۵۰۰ زبان در حال انقراض ممکن است تا آخر این قرن از بین برود.»

دانشمندان ۵۱ متغیر را، از جمله مستندسازی، به رسمیت‌شناختن قانونی، سیاست آموزشی، شاخص‌های اجتماعی-اقتصادی، و ویژگی‌های محیطی، در مورد شش هزار و ۵۱۱ زبان گفتاری، مورد تجزیه و تحلیل قرار دادند.

پروفسور لیندل برامهام از دانشگاه ملی استرالیا، گفت: «وقتی زبانی از بین برود یا «خفته» باشد، که آن را برای زبان‌هایی به کار می‌بریم که دیگر صحبت نمی‌شوند، بسیاری از تنوعات فرهنگی انسانی خود را از دست می‌دهیم. هر زبانی به روش خاص خود درخشان است.»

دکتر برامهام افزود: «بسیاری از زبان‌هایی که پیش‌بینی شده تا آخر این قرن از بین می‌روند، گویش‌وران سلیس دارند، و به این ترتیب هنوز فرصت سرمایه‌گذاری در جوامع حامی برای احیای دوباره زبان‌های بومی و قوی نگه داشتن آن‌ها برای نسل‌های آینده وجود دارد.»

«ما داده‌هایی را در مورد عواملی که روی زبان‌ها تاثیر می‌گذارند، جمع کردیمگ این که چطور زبان‌ها انتقال می‌یابند، چطور بچه‌ها آن‌ها را یاد می‌گیرند، چه راهبرد‌‌هایی در مورد آن‌ها وجود دارد، و شرایط جمعیت شناختی، محیطی، اجتماعی-اقتصادی و سیاسی جامعه‌ای که در آن صحبت می‌شوند، چیست.»

در بسیاری از مناطق، از جمله استرالیا، محققان اعلام کرده‌اند که زبان‌های بومی به دلیل سیاست‌های استعماری ظالمانه در سکوت فرو رفته‌اند. چنین سیاست‌هایی مردم بومی را به دلیل حرف زدن به زبان خودشان مجازات می‌کردند یا کودکان آن‌ها را به مدارس شبانه‌روزی می‌فرستادند.

دکتر میکینز همچنین گفت: «این تجربه‌ها تکان‌دهنده بودند و پیامدهای ماندگاری برای توانایی انتقال زبان داشتند. مقاله جدید ما در «نیچر اکواوو» (Nature EcoEvo) امروزه پیش‌بینی می‌کند که از بین رفتن زبان‌ها ممکن است در ۴۰ سال آینده سه برابر شود.»

«در دهه آتی زبان‌های بومی یونسکو توجه بین‌المللی به مناطق مهمی مانند استرالیا معطوف خواهد شد.»

با آن که هر یک از این زبان‌های در حال انقراض تحت فشارهای مختلف اجتماعی، جمعیت شناختی، و سیاسی قرار دارند، این تحقیق نتیجه‌گیری می‌کند که فرآیندهای تهدیدآمیز معمول نیز وجود دارند.

محققان می‌گویند که بر خلاف تصور رایج، تماس با دیگر زبان‌ها باعث از بین رفتن زبان نمی‌شود، اما می‌افزایند که ممکن است میان تراکم جاده‌ای و از بین رفتن زبان در یک منطقه، ارتباطی وجود داشته باشد.

دکتر برامهام گفت: «شگفت‌آور است که همچنین دریافتیم که جاده‌ها هر چه بیشتر باشند و حومه را به شهر و روستاها را به شهرهای کوچک وصل کنند، خطر منقرض شدن زبان بالاتر می‌رود. گویی جاده‌ها به زبان‌های غالب کمک می‌کنند که با غلتک از روی زبان‌های کوچک‌تر رد شوند.»

«پیش‌بینی‌های ما خشن است اما برای تاثیرگذاری دیر نیست: خیلی از این زبان های در حال انقراض گویشور سلیس دارند اما لازم است که ما به سرعت عمل کنیم تا از جوامعی که زبان‌های زنده در آن‌ها صجبت می شوند حمایت کنیم و بچه‌ها را تشویق کنیم که این زبان‌ها را یاد بگیرند و صحبت کنند.»

محققان نیاز فوری به ساخت برنامه‌های آموزشی را برای حمایت از آموزش دوزبانه، و پرورش تخصصی زبان بومی در کنار استفاده از زبان‌های غالب منطقه‌ای اعلام کردند.

آن‌ها همچنین درس‌های مهمی را برای حفظ بسیاری از زبان‌های در حال انقراضی برشمردند که اولین بومیان استرالیا به آن‌ها صحبت می‌کردند.

دکتر میکنز گفت: «استرالیا ویژگی مهمی دارد. این کشور یکی از بالاترین رده‌ها را در زبان‌های از بین رفته در سراسر دنیا دارد. پیش از مستعمره‌سازی، به بیش از ۲۵۰ زبان بومی اولیه (در این ناحیه) صحبت می‌شد اما حالا فقط به ۴۰ زبان صحبت می‌شود و فقط ۱۲ تا از آن‌ها را کودکان یاد می‌گیرند.»

با گام نهادن دنیا به دهه زبان‌های بومی یونسکو در سال ۲۰۲۲، دانشمندان می‌گویند که یافته‌های جدید هشدار مهمی است که نشان می‌دهد برای حفظ زبان‌های در معرض خطر باید اقدامی فوری صورت گیرد.