روز دوشنبه، سوم ژانویه ۲۰۲۲، جلسه وزاری نفت اوپک در حالی برگزار شد که شیوع اومیکرون در هفته آخر سال که مصادف با تعطیلات زمستانی است،  باعث لغو بیش از شش هزار پرواز در سراسر جهان شده است. پیش‌تر، انتظار می‌رفت که در فصل مسافرت زمستانی با افزایش تقاضا برای سفرهای داخلی و بین المللی، قیمت نفت افزایش یابد. اما آمار روزهای اخیر نشان داد که تاثیر اومیکرون بر بازار انرژی محسوس بوده است. 

انتخاب  دبیر کل جدید اوپک، محور اصلی  اجلاس اخیر بود. ماه قبل نماینده عراق تمایل خود را برای  احراز سمت دبیر کلی اوپک  اعلام کرده بود. به گفته نمایندگان شرکت کننده در این اجلاس، عراق در نشست قبلی این گروه  در دسامبر  گذشته نماینده خود را برای احراز سمت دبیر کلی  مطرح کرده بود و سایر کشورهای عضو اعلام کرده بودند که باید قبل از رای‌گیری، زمان بیشتری برای معرفی نامزدها و تصمیم‌گیری داشته باشند. اما در نهایت نماینده کویت به عنوان تنها نامزد احراز جایگاه دبیرکلی اوپک با رای اعضا به آن سمت انتخاب شد.

هيثم الغيص که اولین رئیس کمیته فنی مشترک اوپک‌پلاس بود، با اکثریت آرا در نشست فوق‌العاده وزیران اوپک که فقط به همین منظور برگزار شد، به عنوان دبیر کل جدید اوپک انتخاب شد و از ماه اوت آینده برای مدت سه سال سکاندار اوپک خواهد بود. باید در نظر داشت که سمت دبیر کلی اوپک یک بار نیز قابل تمدید است. 

ماه گذشته، نمایندگان برخی از کشورهای عضو اوپک در مصاحبه با تارنمای تحلیلی آرگوس به حمایت عربستان از الغیس نیز اشاره کرده بودند. با توجه به حمایت عربستان به عنوان بزرگترین صادر کننده نفت از نماینده کویت، انتظار می‌رفت که الغیس به‌راحتی به آن سمت انتخاب شود. اوپک فرصتی دوهفته ای برای معرفی نامزدهای سایر کشورها برای احراز سمت دبیر کلی آن سازمان تعیین کرده بود که در پایان آن مهلت، هیچ کشوری جز کویت نماینده خود را رسما معرفی نکرد.

اوپک و تداوم  سیاست افزایش تدریجی ظرفیت تولید

 از ماه اوت گذشته اوپک‌پلاس با توجه به تحولات بازار نفت، تصمیم به افزایش تدریجی تولید خود به میزان ۴۰۰ هزار بشکه در روز گرفت. به‌رغم تلاش دولت بایدن برای  عرضه بیشتر نفت، روسیه و عربستان بارها مخالفت خود را با درخواست دولت بایدن مطرح کردند تا در نهایت آمریکا و سایر کشورهای  عمده مصرف‌کننده نفت به منظور کاهش قیمت و ایجاد ثبات در بازار، اقدام به آزادسازی بخشی از ذخایر استراتژیک نفت خود کردند و آن اقدام باعث کاهش مقطعی قیمت نفت نیز شد. در حال حاضر کشورهای عمده تولیدکننده نفت از شرایط بازار راضی هستند و دلیل عمده‌ای برای افزایش بیش از حد ظرفیت  تولید در بازار دیده نمی‌شود.  در این شرایط، طبیعی است که کشورهای اوپک‌پلاس به تداوم افزایش تدریجی ظرفیت تولید اعضا رای دهند.

انقلاب دوم گاز و نفت شیل آمریکا ؟

روز دوشنبه ۳ ژانویه،  بخشی از مصاحبه دانیل یرگین، تحلیل‌گر ارشد آمریکایی در حوزه انرژی، در روزنامه نیکی آسیا چاپ ژاین منتشر شد. یرگین در جریان مصاحبه‌اش ادعا کرده بود که بروز انقلاب دوم شیل تهدیدی جدی عیله روسیه و عربستان سعودی،  و در مجموع اوپک‌پلاس، در بازار انرژی خواهد بود. به گفته یرگین، صنعت شیل آمریکا شاهد بروز  انقلاب جدیدی  است که در آن شرکت‌ها بر «انضباط سرمایه» تمرکز می‌کنند،  و این سیاست باعث خواهد شد تا منابع مالی به سرمایه‌گذاران باز گردد. آمریکا  در سال ۲۰۱۸ به لطف تولید سریع  نفت شیل، برای اولین بار در ۴۵ سال گذشته به بزرگترین تولیدکننده نفت جهان تبدیل شد. با این حال، شیوع کرونا شوک آنی و جدی‌ای به تقاضای جهانی نفت در سال ۲۰۲۰ وارد کرد و  به این دلیل در حال حاضر  ظرفیت تولید نفت شیل همچنان کُند، و بسیار پایین‌تر از سطح قبل از دوران «پاندمی» است.

یرگین در ادامه آن مصاحبه  ادعا کرده است که تولید نفت آمریکا در سال ۲۰۲۲، حدود ۹۰۰ هزار بشکه در روز  افزایش خواهد یافت  و باید منتظر وقوع  «انقلاب دوم نفت شیل»  در عرصه انرٰژی در سطح جهانی باشیم. باید در نظر داشت که شرکت‌های نفت شیل از قابلیت افزایش تولید برخوردارند، اما مسئله بدهی شرکت‌های نفت شیل به بانک‌ها و موسسات مالی، در کنار تمرکز دولت بایدن بر پروسه گذار انرژی و انرژی‌های تجدیدپذیر، چالش‌های اصلی پیش روی شرکت‌های شیل و برنامه توسعه آن‌ها در سال جاری و سال‌های آینده خواهد بود. بر اساس آخرین آمار پیش از شیوع کرونا، بدهی‌های شرکت‌های نفتی آمریکا در حدود  ۲۰۰ میلیارد دلار بود و طبیعی  است که در شرایط فعلی، بانک‌ها با احتیاط بیشتری روی پروژه‌های نفت وگاز شیل سرمایه‌گذار ی کنند.

انتظار می‌رود که دبیرکل جدید اوپک نیز  بی‌طرفی سیاسی خود را حفظ کند و در درجه اول، نقش دیپلماتیک مهمی، هم در اوپک و هم در  اوپک‌پلاس، ایفا کند؛ مشابه آنچه بارکیندو به طرز ‌ویژه‌ای در طول تقریباً شش سال ریاست ‌خود بر اوپک اجرا کرد. برگزاری اجلاس اوپک‌پلاس در اولین روزهای سال جدید، فرصت خوبی برای نشان دادن تاثیر این سازمان در بازار انرژی است.

 اگر توافقی احتمالی بین ایران و گروه ۴+۱ بر سر مسئله هسته‌ای ایران در ماه‌های آینده صورت گیرد،که به احتمال زیاد توافقی کوتاه‌مدت و محدود خواهد بود، باید با رفع تحریم‌ها شاهد بازگشت تدریجی ایران به بازار باشیم که خوشایند کشورهای عمده تولیدکننده نفت نخواهد بود. ایران با تداوم سیاست فعلی نباید انتظار داشته باشد که نقش فعالی در او پک و بازار انرژی ایفا کند. 

رقابت در بازار نفت بین روسیه، عربستان سعودی، و آمریکا خواهد بود. نقش اوپک در بازار نفت در کوتاه‌مدت و میان‌مدت، همچنان مهم و تاثیرگذار، و حتی در برخی موارد حیاتی خواهد بود.