وب‌سایت اکسیوس روز پنجشنبه گزارش داد که مقامات دولت جو بایدن قصد دارند در آستانه تصمیم‌گیری درباره روند مذاکرات احیای برجام در وین، حمله‌ها به دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری پیشین آمریکا را افزایش دهند.

هنوز مدت زیادی از انتشار این گزارش نگذشته بود که جن ساکی، سخنگوی کاخ سفید ترامپ را مسئول وضعیت فعلی در رابطه با فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران معرفی کرد. کمی آن‌سو‌تر، ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا نیز اظهارات مشابهی مطرح کرد و به طور ضمنی گفت، اگر رئیس‌جمهوری پیشین آمریکا از برنامه جامع اقدام مشترک موسوم به برجام خارج نشده بود، دولت بایدن در شرایط کنونی قرار نمی‌گرفت.

فارغ از اینکه چنین اما و اگر‌هایی تا چه اندازه واقع‌بینانه است، نشانه رفتن نوک پیکان حمله‌ها به سوی دونالد ترامپ بیش از هر چیز ضعف دولت بایدن در قبال جمهوری اسلامی ایران و شرایط نامطلوب مذاکرات در وین را نمایان می‌کند.

دور هشتم مذاکره‌ها برای احیای برجام در حالی در پایتخت اتریش ادامه دارد که تعدد اظهارنظرهای ضد و نقیض نمایندگان حاضر در گفت‌و‌گو‌ها مشابه هیچ دوره‌ دیگری از مذاکره‌ها در دو دهه گذشته نیست و تردید نسبت به نتیجه‌بخش بودن مذاکرات بیش از هر زمان دیگری است.

در یک روز وزیر امور خارجه فرانسه از روند «خیلی کند» مذاکرات و در دسترس نبودن توافق سخن می‌گوید و در همان روز همتای ایرانی او از روند مثبت مذاکرات صحبت می‌کند. همزمان مقامات آمریکا می‌گویند خبر «خاص و جدیدی» از مذاکره‌ها ندارند و نماینده روسیه در نقش سخنگوی هیات ایرانی، می‌گوید، توافق نزدیک است.

این آشفتگی و تضاد که به روشنی از آغاز روند مذاکرات احیای برجام به چشم می‌خورد، یک دلیل روشن دارد و آن رویکرد رئیس‌جمهوری دمکرات آمریکا و همکارانش در مقابل تهران است.

مقامات جمهوری اسلامی حتی پیش از به قدرت رسیدن بایدن اطمینان داشتند که روزهای سختی در انتظارشان نخواهد بود. مقامات پیشین دولت باراک اوباما از جمله جان کری که هم‌اکنون در دولت بایدن مشغول به کار شده به تهران توصیه کرده بودند، پیشنهاد مذاکره با دولت ترامپ را رد کند تا بار دیگر دمکرات‌ها با امتیازهای سخاوتمندانه‌شان به قدرت برسند.

از همین رو تهران به درخواست‌های مکرر ترامپ برای مذاکره بر سر توافقی بهتر پاسخ نداد و چهار سال ریاست‌جمهوری او را با شعار «نه جنگ، نه مذاکره» زیر سایه، فشار حداکثری، تحریم‌ها و تنش‌های مدیریت شده سپری کرد.

به جرات می‌توان گفت که در هیچ مقطعی در دوران ریاست‌جمهوری ترامپ چه قبل از خروج از برجام و چه پس از آن، سطح گسترش فعالیت‌های هسته‌ای ایران و نقض تعهدات به اندازه یک سالی که از ریاست جمهوری بایدن می‌گذرد، نبود. غنی‌سازی ۶۰ درصدی با سانتریفیوژهای پیشرفته، بازی با اهرم آژانس بین‌المللی انرژٰی اتمی در مذاکرات هسته‌ای و درخواست امتیازهای حداکثری شامل تضمین و اعتبارسنجی عمل به وعده‌ها، محصول سیاستِ ایران دولت بایدن است. سیاستی که بخش عمده‌ای از آن بر اساس ضعف، ابهام و نظریه‌های شکل گرفته که تحلیل درستی از جمهوری اسلامی، سیاست‌های‌اش و وضعیت کنونی ایران ارایه نمی‌دهند.

بایدن حتی پیش از ورود به کاخ سفید نیز دست خود را مقابل تهران رو کرده بود. او در تبلیغات انتخاباتی ترامپ را بابت خروج از توافق هسته‌ای سرزنش می‌کرد و می‌گفت به برجامی بازمی‌گردد که حالا «غروب» آن تا کمتر از یک دهه دیگر، به دغدغه مشترک دمکرات‌ها و جمهوری‌خواهان تبدیل شده است.

دولت بایدن در تکمیل نطق‌های انتخاباتی و وعده‌های جان کری در نخستین روزها، مکانسیم ماشه برای بازگشت تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران را بی‌اثر و تحریم‌ها علیه برخی شرکت‌ها و مقامات جمهوری اسلامی را لغو کرد تا نشان دهد به وعده تعامل بی‌قید و شرط با رهبران جمهوری اسلامی ایران پایبند است.

با گذشت یک سال از ریاست‌جمهوری جو بایدن و مذاکرات احیای برجام، نمایندگان او پشت درهای هتل کوبورگ وین چشم‌انتظار میخاییل اولیانوف، نماینده روسیه‌اند تا با کارت ایران به سود کرملین بازی کند. تهران خرسند از چشم‌پوشی آمریکا بر تحریم‌های نفتی و آزادسازی تدریجی دارایی‌های بلوکه شده، می‌کوشد از روند توسعه فعالیت‌های هسته‌ای امتیازهای بیشتری کسب کند و در عین حال تا مرحله درگیری حتمی با غرب پیش نرود.

امروز ابراهیم رئیسی که پیروز انتخابات ریاست‌جمهوری اسلامی ایران معرفی شده، می‌گوید: «فروش نفت ما به قدری افزایش داشته که دیگر نگرانی نداریم و درآمد حاصل از آن نیز در حال بازگشت به کشور است.» همزمان انیمیشنی در پایگاه اطلاع‌رسانی رهبر جمهوری اسلامی ایران منتشر می‌شود که طرح ترور دونالد ترامپ در قلب آمریکا را تصویرسازی می‌کند. 

مشکلات داخلی آمریکا، مساله چین، خارج شدن خاورمیانه از اولویت‌های آمریکا، وضعیت جسمی و ذهنی جو بایدن و فعالیت گسترده لابی‌های جمهوری اسلامی از جمله عواملی است که به ضعیف‌تر شدن استراتژی ایالات‌متحده آمریکا در قبال ایران کمک کرده است.

با محدودتر شدن گزینه‌ها، حالا هم بازگشت به برجام برای بایدن و تیم او هزینه دارد و هم حرکت به سوی افزایش فشار. از همین رو، دولت بایدن در مقابل انتقادهای فزاینده، آسان‌ترین دفاع که حمله به دولت پیشین است را در دستور کار قرار داده است.

آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا روز پنجشنبه برای چندمین بار در هفته‌های اخیر تاکید کرد که «تنها چند هفته برای توافق با ایران فرصت باقی است.» با رویکرد فعلی دولت بایدن، روشن نیست که در صورت به پایان رسیدن فرجه مورد ادعای بلینکن، او دقیقا از چه «گزینه‌های دیگری» صحبت می‌کند.