قیمت گاز طبیعی به سطحی بی‌سابقه رسیده است؛ زیرا از یک طرف تقاضای بالای فصل زمستان و پایین بودن موجودی انبارهای ذخیره گاز طبیعی مطرح است و از سوی دیگر تنش‌های روسیه و اوکراین و اختلال در جریان گاز روسیه به اروپا محتمل به نظر می‌رسد. همه این‌ها دست‌به‌دست هم داده و باعث شده‌اند قیمت گاز طبیعی افزایش یابد؛ در واقع می‌بینیم که روسیه به‌عنوان تولیدکننده و صادرکننده مهم گاز طبیعی قادر است بر بازار جهانی این محصول تاثیری چشمگیر بگذارد.

روسیه بزرگ‌ترین تامین‌کننده گاز طبیعی اروپا است و ۳۵ تا ۴۰ درصد نیاز بازار قاره سبز را تامین می‌کند و از این رو توانسته است بر تعیین قیمت گاز اروپا تاثیر زیادی بگذارد. مسکو از طریق قیمت گاز طبیعی و گاز طبیعی مایع (ال‌ان‌جی) که به اروپا ارائه می‌دهد، بر قیمت سایر نقاط و حتی بهای سایر انرژی‌های جایگزینی گاز طبیعی نیز تاثیرگذار است (و البته این‌ها همه بر کل اقتصاد هم تاثیر دارند). این موضوع روسیه را به یکی از اثرگذارترین تولیدکنندگان گاز طبیعی در جهان تبدیل کرده است.

با این حال چنین نفوذی برای روسیه عواقب و هزینه‌هایی هم دارد؛ به‌خصوص اگر بخواهد در طولانی‌مدت از صادرات گاز به‌عنوان سلاحی سیاسی استفاده کند. روسیه به این مسائل توجه دارد و به باور برخی کارشناسان، منفعتش در تداوم جریان گاز به اروپا و حفظ سهمش از بازار این قاره است.

هزینه کنار گذاشتن روابط دیرین

علی‌رغم کاهش میزان صادرات گاز طبیعی به اروپا، برخی تحلیلگران بر این باورند که بعید است روسیه در پی تنش‌‌های فعلی جریان صادرات را به‌کلی قطع کند. روسیه نیم قرن است که به اروپا گاز طبیعی فروخته است؛ از جمله در دوران جنگ سرد که روابط با غرب از امروز بسیار بدتر بود.

قطع جریان گاز با این هدف روسیه که می‌خواهد عرضه‌کننده قابل‌اتکا و طولانی‌مدت گاز طبیعی برای مصرف‌کنندگان باشد، مغایرت دارد. به‌ علاوه، صادرات برای این کشور درآمدزا است و به شکل‌گیری ائتلاف با مصرف‌کنندگان کمک می‌کند. به همین دلیل روسیه احتمالا حاضر نیست با قطع عرضه گاز طبیعی به اروپا، مزایای ارزشمند اقتصادی و ژئوپلیتیک و سهم خود در بازار را از دست بدهد.

افزایش سهم سایر تولیدکنندگان در بازار

تنش‌های ژئوپلیتیک و در ادامه آن افزایش قیمت گاز طبیعی باعث شده است تلاش‌ اروپایی‌ها برای واردات ال‌ان‌جی از سایر نقاط (از جمله آمریکا) برای جبران کمبودها افزایش پیدا کند. ظرفیت تبدیل گاز (تبدیل ال‌ان‌جی از مایع به گاز) در اروپا بیش از ۶۴۰ میلیون مترمکعب در روز است (بدون احتساب ظرفیت ترکیه). اروپا می‌تواند واردات ال‌ان‌جی را تا روزی بیش از ۳۰۰ میلیون مترمعکب افزایش دهد. با این میزان می‌توان بیشتر صادرات خط لوله‌های گازی روسیه به اروپا را جبران کرد.

در حال حاضر منابع گاز طبیعی مایع چندانی در اختیار اروپا نیست؛ اما در طولانی‌مدت، افزایش قیمت گاز طبیعی باعث می‌شود انگیزه تولید و صادرات ال‌ان‌جی بیشتر شود و این‌گونه فشار بر بازارهای اروپایی و جهانی گاز طبیعی هم کمتر می‌شود. سه پایانه جدید صادرات ال‌ان‌جی قرار است در سال ۲۰۲۲ آغاز به کار کند. از جمله دو پایانه سابین (حدود ۲۰ میلیون مترمکعب ظرفیت در روز) و کالکاسیو (حدود روزی ۳۷ میلیون مترمکعب ظرفیت) در آمریکا و پایانه کورال (حدود روزی ۱۰۰ میلیون مترمکعب ظرفیت) در موزامبیک.

علاوه بر این، برخی منابع‌ ال‌ان‌جی که در حال حاضر در آسیا استفاده می‌شوند می‌توانند به اروپا تحویل داده شوند؛ در دسترس بودن زغال‌سنگ ارزان در چین و سایر نقاط آسیا باعث می‌شود تغییرسوخت ممکن باشد و گاز طبیعی مایع بیشتری به اروپا برساند.

تولید داخلی گاز طبیعی در نروژ و بریتانیا نیز احتمالا افزایش می‌یابد (در حال حاضر نروژ ۲۲ درصد گاز طبیعی اروپا را تامین می‌کند). تمامی این منابع می‌توانند در طولانی‌مدت سهم روسیه از بازار اروپا را کاهش دهند.

عاقبت تقاضای گاز طبیعی

قیمت بالای گاز طبیعی باعث شد استفاده از آن (به‌خصوص در بخش صنعتی) و تغییر سوخت از گاز به نفت و سایر منابع انرژی در موارد ممکن (مثل تولید برق) کاهش یابد. در نتیجه، با پایان زمستان، کاهش رشد تقاضای گاز طبیعی را شاهد خواهیم بود. در اروپا، به علت مقررات زیست‌محیطی امکان تغییر سوخت از گاز به نفت (یا زغال‌سنگ) محدود است اما نشانه‌هایی هست که قیمت بالای گاز طبیعی به وقوع این پدیده در آسیا منجر شده است.

قیمت بالای گاز طبیعی در ضمن می‌تواند عزم دوری از سوخت‌های فسیلی را تقویت کند و سیاست گسترش منابع انرژی تجدیدپذیر را شتاب بخشد؛ نتیجه همه این‌ها کاهش سهم گاز طبیعی روسیه از بازار انرژی خواهد بود.