یک هفته قبل آمریکا تحریم‌های جدید علیه روسیه را اعلام کرد که در کنار سایر اثرات «صنعت هوافضا از جمله برنامه فضایی روس‌ها را تضعیف می‌کند».

در مقابل دیمیتری روگوزین، رییس روس‌کاسموس،‌آژآنس دولتی فضایی روسیه، با رشته‌توییتی، ایستگاه فضایی بین‌المللی را تهدیدکرد: «اگر راه همکاری مسدود شود، چه کسی ایستگاه فضایی بین‌المللی را از خروج کنترل‌نشده از مدار و سقوط روی ایالات متحده یا اروپا نجات خواهد داد؟»

ایستگاه فضایی بین‌المللی از بالای محدوده مهمی از قلمرو روسیه عبور نمی‌کند. در صورت سقوط آن، در ایالات متحده یا جنوب اروپا ریسک چنین خطری بیشتر است.

خدمات روسیه به پروژه ایستگاه فضایی

در برنامه‌های ایستگاه فضایی تقسیم وظایف دقیقی وجود دارد و هر کشور یا آژانس شریک، مسئولیتی دارد. مثلا وظیفه اصلی ناسا، تامین انرژی و پشتیبانی حیاتی ایستگاه است. اسا، سازمان فضایی اروپا فعالیت‌های علمی را رهبری می‌کند و روسیه مسئول پیش‌رانش و شناور نگه‌داشتن ایستگاه است. برای این کار از یک فضاپیمای پروگرس متصل به ایستگاه استفاده می‌کند و به طور دوره‌ای، ارتفاع ایستگاه را در ۴۰۰ کیلومتری سطح زمین تنظیم می‌کند.

فضاپیمای پروگرس یک فضاپیمای باری بدون سرنشین است. هر زمان که روسیه یکی از آنها را به ایستگاه فضایی بین‌المللی می‌فرسد، پروگرس از پیشرانه‌های درونی خود استفاده می‌کند تا کمی به ایستگاه ضربه بزند تا ارتفاع را تغییر دهد یا آن را از مسیر زباله‌ها خارج کند.

روسیه بخش دیگری از این مسئولیتش را از راه پیش‌رانشگرهای تعبیه شده در ماژول Zvezda روسی در ایستگاه فضایی انجام می‌دهد. در ماژول جدید علمی ناوکا روسیه نیز پیشرانه‌هایی وجود دارد. این پیشرانه‌ها در تیرماه امصال به‌طور تصادفی روشن شد و کل ایستگاه فضایی را چرخاند.

تهدید چقدر جدی است؟

قبل از هرچیزی باید بدانیم که این یک تهدید مستقیم نیست. ایستگاه فضایی بین‌المللی قرار نیست سقوط کند. روسیه نمی‌تواند دکمه‌ای را فشار دهد و آن را از مدار خود در ۴۰۰ کیلومتری خارج کند.

روگوزین به این واقعیت اشاره می‌کند که ایستگاه فضایی در حال حاضر برای حفظ ارتفاع خود در مدار به سیستم‌های رانش روسی متکی است و تهدید کرده که اگر تحریم‌ها بر راه همکاری بین‌المللی در پروژه ایستگاه فضایی بین‌المللی تأثیر بگذارد، این خدمات را لغو می‌کند.

روسیه هم‌آکنون دو فضانورد در ایستگاه فضایی دارد؛ آنتون شکاپلروف فرمانده ۵۰ ساله ایستگاه، متولد و بزرگ‌شده سواستوپول در کریمه و پیوتر دوبروف، مهندس، که از دوردست‌ترن نقاط شرق روسیه می‌آید.

 واکنش‌ها در ناسا

همتای آمریکایی روگوزین، مدیر ناسا، بیل نلسون، مستقیما وارد این بحث نشد. ناسا در بیانیه‌ای اعلام کرد: «ناسا به همکاری با همه شرکای بین‌المللی خود، از جمله روس‌کاسموس، آژانس فضایی روسیه، برای تداوم عملیات ایمن در ایستگاه فضایی بین‌المللی ادامه می‌دهد».

کتی لودرز، رئیس پروازهای فضایی سرنشین‌دار ناسا هم به خبرنگاران گفت: «عملیات در ایستگاه فضایی روند معمول را دارد و هیچ نشانه‌ای مبنی بر کاهش تعهد و سطح همکاری از سوی همتایان‌مان دیده نمی‌شود.»

ایستگاه فضایی بین‌المللی همچنان بدون ایراد در حال حرکت است. و یک سفینه فضایی روسی پس از هشدارهای تهدیدآمیز روگوزین، آخرین اصلاح مسیر ملایم ایستگاه را انجام داد. بنابراین ناسا این موضوع را در اولویت اساسی خود قرار نداده‌است.

از زمان ماموریت آپولو-سایوز در ۱۹۷۵ و اوج جنگ سرد تا امروز، حدود نیم قرن است که مقامات فضایی هر دو کشور به خطوط یکسانی در مورد ارزش همکاری در این حوزه پایبند بوده‌اند: جدای از درگیری‌ها و رقابت‌های گذشته، پروژه‌هایی مانند ایستگاه فضایی یا ماموریت آرتمیس سنگرهای همکاری بین‌المللی هستند.

روگوزین به خاطر نقشی که در تهاجم به شبه جزیره کریمه داشته، تحت تحریم ایالات متحده است. با توجه به گفته‌های مقامات ناسا به نظر می‌رسد این یک بلوف بوده و روسیه به‌هیچ وجه در کوتاه‌مدت به سمت چنین موضوعی نخواهد رفت. اما درمقابل آنها را ترغیب می‌کند که به فکر جایگزین‌هایی برای نقش روسیه در ایستگاه فضایی باشند.

 جایگزین‌های روسیه در ایستگاه فضایی

حتی اگر روسیه نخواهد سطح همکاری خود را با ایستگاه فضایی کاهش دهد، اما با تهدید اخیر نشان داد که در زمان مقتضی، از هر وسیله‌ای حتی تحقیقات علمی پژوهشگران و تهدید جانی آنها و ساکنان زمین دریغ نمی‌کند.

در زمان بحران قبلی اوکراین در سال ۲۰۱۴، ناسا برنامه شاتل‌های فضایی را کنار گذاشته ‌بود و تنها وسیله نقلیه برای پشتیبانی ایستگاه فضایی، کپسول سایوز روسی بود که فناوری‌اش متعلق یه دهه ۱۹۷۰ است. در آن زمان روگوزین توییت کرد: «به ایالات متحده پیشنهاد می‌کنم که فضانوردان خود را با استفاده از ترامپولین به ایستگاه فضایی بین‌المللی بفرستند.»

این حرف روگوزین در آن زمان محلی از اعراب داشت. اما موتور محرکی شد برای صنایع بخش خصوصی. حالا شرکت‌های بخش خصوصی نه‌تنها حمل و نقل فضانورد و بار به ایستگاه فضایی را انجام می‌دهند بلکه رویایی بزرگ‌تر از دولت‌ها یعنی فتح مریخ را در چشم‌انداز خود می‌بینند.

یکی از نخستین واکنش‌ها به این توییت دیمیتری روگزین را ایلان ماسک داد؛ با انتشار تصویر لوگو شرکت اسپیس‌اکس زیر آن توییت روگوزین.

بهترین راه‌حل جایگزین و کوتاه‌مدت استفاده از کپسول‌های فضایی باری آمریکایی، مانند دراگون شرکت اسپیس‌اکس یا سیگنوس (Cygnus) شرکت نورتروپ گرومن است. دقیقا به همان روشی که روس ها ارتفاع ایستگاه فضایی را کنترل می‌کردند.

در حال حاضر یک سیگنوس در ایستگاه وجود دارد و قرار است در اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۱ این قابلیت جدید تغییر مدار را برای ایستگاه فضایی آزمایش کند. اما بدون شک ناسا به‌دنبال یک راه‌حل جایگزین دیگر خواهد بود.

ISS_02-22-21.jpg

چه باید کرد

در حال حاضر، آسان‌ترین و مطمئن‌ترین راه رو به جلو، ادامه همکاری بین ناسا و روس‌کاسموس است تا ایستگاه را درحال کار نگه دارند.

اگرچه تصور سقوط ایستگاه فضایی به زمین ممکن است غم انگیز به نظر برسد، اما روزی باید اتفاق بیفتد. این ایستگاه نمی تواند برای همیشه در فضا بماند. ناسا تلاش می‌کند عمر ایستگاه را تا سال ۲۰۳۰ تمدید کند اما از هم‌اکنون برنامه‌هایی برای چگونگی تخریب ایستگاه درحال مطالعه است.

البته همین عملیات هم روی کمک روس‌ها متکی است. در طرح مفهومی ناسا برای نابودی ایستگاه فضایی که مدتی پیش منتشر شد سه فضاپیمای روسی پراگرس به ایستگاه فضایی متصل می‌شوند. هرچند ناسا اشاره کرد که سیگنوس هم ممکن است به نوعی درگیر این پروژه شود.

بنابراین درنهایت می‌توان گفت همان‌طور که در تهدید قبلی روگوزین، نه‌تنها ترامپولین به‌کار نیامد و بخش خصوصی وارد کار شد، در تهدید اخیر هم احتمالا دریچه جدیدی برای بخش خصوصی در فضا باز خواهد شد که منجر به تقویت اقتصاد فضا می‌شود.