بسیاری از اساتید دانشگاه در ایران با درخواست بازنشستگی پیش از موعد، در صف خروج از کشور قرار گرفته‌اند. این موج تازه خروج دانشگاهیان از ایران حدود هفت ماه پس‌ از آنکه ابراهیم رئیسی به‌عنوان رئیس قوه مجریه معرفی شد، در ایران به راه افتاده است. مسعود پزشکیان، یکی از نمایندگان مجلس با تایید این موضوع، گفت: «امروز بسیاری از اساتید دانشگاهی ما درخواست بازنشستگی کرده‌اند یا می‌خواهند از کشور خارج شوند.»

پزشکیان وضع قوانین ناعادلانه، تبعیض‌آمیز و سخت‌گیرانه در مورد دانشگاه و دانشگاهیان را از مهم‌ترین دلایل شکل‌گیری این موج جدید مهاجرت نخبگان از ایران می‌داند. به گفته او، «مصوبات مجلس، بیشتر دانشگاه‌ها را با مشکل مواجه کرده است و مکانیسم‌های پرداختی که برای آنان تنظیم شده محدودکننده است.»

جامعه ایران طی ۴۰ سال، چندین موج مهاجرت را پشت سر گذاشته که دامنه آن در سال‌های اخیر به بخش‌های فرودست اقتصادی نیز کشیده شده است. آمار، اخبار و گزارش‌ها در ایران نشان می‌دهد هر روز به تعداد کسانی که به‌طور جدی به مهاجرت از ایران فکر می‌کنند، افزوده می‌شود. دور نخست مهاجرت از اواخر دهه ۱۳۵۰، پس‌ از آنکه روحانیان شیعه بر ایران مسلط شدند، آغاز شد. آمار‌ها نشان می‌دهد دست‌کم ۱۵۴ هزار نفر در این موج مهاجرت از ایران خارج شدند. «پاکسازی متخصصانی که با رژیم سابق همکاری داشتند» و «شروع انقلاب فرهنگی» دو عامل مهم این مهاجرت بود که به خروج هزاران متخصص و دانشگاهی از ایران منجر شد.

موج‌های دوم و سوم مهاجرت از ایران هم از سال ۱۳۷۰ تا ۱۳۹۰ شکل گرفت؛ به‌طوری که براساس برآوردها، دست‌کم ۴۰۰ هزار نخبه علمی، مدیریتی و صاحب سرمایه طی این مدت از ایران خارج شدند. همچنین آمارهای رسمی در سال ۱۳۹۰ نشان می‌دهد که حدود ۸۰ هزار و بر اساس آمار غیررسمی، ۲۰۰ هزار دانشجوی ایرانی در کشورهای خارجی مشغول به تحصیل بوده‌‌اند.

از مهم‌ترین عوامل خروج دانشگاهیان و نخبگان از ایران «عقب‌ماندگی عمومی»، «نبود امنیت اجتماعی»، «وضع نامناسب اقتصادی»، «نبود فرصت‌های شغلی»، «نبود تعادل بین هزینه و درآمد متخصصان»، «بی‌ثباتی سیاسی» و «ایدئولوژیکی شدن ساختار جذب نیروی انسانی» است. «فضای نامناسب سیاسی»، «مالکیت دولتی»، «فشار عوامل فرهنگی و فکری»، «چشم‌انداز نامطلوب آینده»، «احساس تبعیض اجتماعی» و «شرایط نامطلوب زندگی» از دیگر شاخص‌های مهم تاثیرگذار در افزایش موج مهاجرت نخبگان از ایران به شمار می‌آید.

نتایج تازه‌ترین مطالعه‌ها و بررسی‌های «رصدخانه مهاجرت ایران» هم نشان می‌دهد بیش از چهار میلیون و ۴۰۰ هزار ایرانی، که بخش قابل‌توجهی از آنان طی ۴۰ سال اخیر از ایران خارج شده‌اند، در نقاط مختلف جهان زندگی می‌کنند. در این گزارش که سال ۱۴۰۰ منتشر شد، آمده است که «میل به مهاجرت در میان گروه‌های حرفه‌ای و فعالان استارت‌آپ‌ها هم در سال‌های اخیر افزایش یافـه و تحولات اقتصادی سال‌های اخیر از جمله مهم‌ترین عوامل تشدیدکننده تمایل بـه مهاجرت بوده اسـت». این گزارش همچنین نشان می‌دهد تعداد دانشجویان ایرانی در خارج از کشور روندی صعودی دارد و از ۱۹ هزار دانشجو در سال ۲۰۰۳ به ۵۶ هزار دانشجو در سال ۲۰۱۸ رسیده است و به نظر می‌رسد در سال ۲۰۲۱، این جمعیت بیشتر هم شده باشد.