آبان ماه سال گذشته هم‌زمان با آغاز رسمی بازگشت کامل تحریم‌های ایران از سوی آمریکا بود که جامعه جهانی ارتباط مالی بین‌بانکی «سویفت» اعلام کرد که دسترسی بانک‌های ایرانی به این سامانه را که در پی توافق اتمی برجام مجدداً برقرارشده بود، تعلیق کرده است.
پس از تعلیق «سویفت»، ایران کوشید تا با انجام اقداماتی، راه‌های جایگزینی برای جبران این محدودیت بانکی بیابد. یکی از آن اقدامات، راه‌اندازی سامانه پیام‌رسان الکترونیکی مالی «سپام» و تلاش برای اتصال این سیستم پیام‌رسان مالی، به سیستم پیام‌رسان روسی بود. به گفته دستیار رئیس جمهوری روسیه، آن اقدام، جایگزین سیستم سویفت و برای محافظت از روابط دوجانبه در برابر تحریم‌های دیگر کشورها است.جامعه جهانی ارتباطات مالی بین‌بانکی «سویفت» باهدف جایگزینی روش‌های ارتباطی سنتی بین‌بانکی در سطح بین‌المللی با یک روش استاندارد راه‌اندازی شده است که در حال حاضر، با عضویت نزدیک به ده هزار بانک و موسسه مالی از بیش از ۲۰۰کشور، از معتبرترین و محبوب‌ترین سیستم‌های پیام‌رسان مالی بین‌بانکی در جهان به شمار می‌آید.
عضویت بانک مرکزی ایران نیز همراه با پنج بانک صادرات، ملی، تجارت، ملت و سپه، از سال ۱۳۷۱در این سامانه جهانی پذیرفته شد و ایران تا پیش از شروع تحریم‌های اروپایی در اسفند ۱۳۹۰، مجوز استفاده از این سامانه را داشت. آن ممنوعیت، بعد از برجام و تا پیش از خروج آمریکا از توافق برجام، ملغی شده بود.
ارتباط با این سامانه ازآن جهت اهمیت دارد که این سامانه، یکی از اصلی‌ترین سیستم‌های تبادل پول و سرمایه در چهارچوب بازرگانی و سرمایه‌گذاری بین‌المللی به شمار می‌آید.
ریپل و سامانه پرداخت بین‌بانکی بین‌المللی چین
با ظهور قدرت‌های اقتصادی جدید در دنیا و همچنین فناوری‌های جدید چون بلاک چین، ظهور شبکه‌های پیام‌رسان بین‌بانکی جدید، امری طبیعی است. از آن میان، ریپل و سامانه پرداخت بین‌بانکی بین‌المللی چین CIPSرا می‌توان دو نمونه موفق نامید.
ریپل (Ripple) یک موسسه مالی آمریکایی است که از سال ۲۰۱۲، با استفاده از فناوری بلاک چین، به منظور انتقال سریع‌تر، ارزان‌تر و غیرمتمرکز مالی بین‌المللی بین‌بانکی ایجاد شده است. ریپل با ارائه خدمات ارزان، سریع و کم‌مخاطره‌تر نسبت به سویفت، توانسته است تا کنون با ۱۰۰سازمان مالی و بانک در سراسر جهان قرارداد همکاری داشته باشد.
سامانه پرداخت بین‌بانکی بین‌المللی چین(CIPS) نیز یکی از نمونه‌های موفق اخیر است که باهدف ارائه خدمات کارآمد به مؤسسات بین‌المللی مالی، بانک‌ها و مؤسسات چینی جهت انجام معاملات بر پایه یوآن، مورداستفاده قرار می‌گیرد. این سامانه توسط بانک مرکزی چین به‌عنوان جایگزینی برای سویفت راه‌اندازی شده است که مورد استفاده بسیاری از مؤسسات داخلی در کشور چین و مؤسسات بین‌المللی است.
سامانه پرداخت بین بانکی بین‌المللی روسیه و ایران
پس از تحریم‌های آمریکا علیه جمهوری اسلامی و روسیه، این دو کشور نیز می‌کوشند تا با راه‌اندازی سامانه‌های بین‌بانکی خود، ضمن ارائه جایگزینی برای سویفت، راه دسترسی خود را به بازارهای مالی جهانی، هموار کنند.
راه‌اندازی سامانه پیام‌رسان بانکی روسیه (SPFS) و سامانه پیام‌رسانی الکترونیکی مالی سپام (SEPAM) که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران راه‌اندازی شده است، نمونه‌ای از این تلاش‌هاست. البته سامانه پیام‌رسان بانکی روسیه که از سال ۲۰۱۴فعالیت خود را آغاز کرده است، در مقایسه با سامانه نوظهور ایرانی، بی‌شک نمونه موفق‌تری است که نه تنها توانسته است همکاری خود را با بیش از ۴۰۰موسسه مالی و بانکی توسعه دهد، بلکه موفق شده است تا مذاکراتی را نیز برای اتصال نهاد‌های مالی ترکیه به این پیام‌رسان بانکی آغاز کند.
هرچند جدیدترین اطلاعات از سوی مقامات روسی و ایرانی نشان می‌دهد که روند اتصال سامانه‌های بانکی ایرانی به سامانه‌های روسی با جدیت در حال پیگیری است، اما نباید فراموش کرد که در جهان رقابتی امروز، ایجاد سامانه اختصاصی تنها یک گام کوچک محسوب می‌شود و گام اصلی که می‌تواند شاخصی برای میزان موفقیت‌آمیز بودن یک سامانه مالی باشد، درواقع پذیرش مؤسسات و بنگاه‌های مالی بین‌المللی برای پیوستن به یک سامانه پیام‌رسان مالی است. تنها در این صورت است که می‌توان از موفقیت یک سامانه پیام‌رسان مالی سخن گفت. تحقق چنین چشم‌اندازی، با توجه به تحریم اخیر امریکا علیه بانک مرکزی ایران، و همچنین، امکان تحریم سامانه سپام، نه تنها چندان آسان به نظر نمی‌رسد، بلکه می‌تواند خود بدل به تهدیدی برای سامانه پیام‌رسانی مالی روسی شود.
