«مردم گوشت نمی‌خرند»؛ جمله‌ای‌ که روسای انجمن‌های مختلف دامی در ایران یک ماهی‌ است مدام آن را تکرار می‌کنند. گوشت در ایران از سه سال پیش که قیمت آن از مرز ۱۰۰ هزار تومان رد شد تا امروز که به مرز ۲۰۰ هزار تومان رسید، بسیاری از خریدارانش را از دست داد. کاهش قدرت خرید مردم و افزایش قیمت گوشت و همچنین افزایش قیمت سایر محصولات باعث شد هر روز یک محصول اساسی با شیبی نسبتا تند از سبد خرید مردم حذف شود.

خبرگزاری ایسنا هم در گزارشی بر اساس مشاهدات میدانی از خرده فروشی‌های سطح شهر تهران قیمت گوشت قرمز را بررسی کرده است. بر اساس این گزارش، قیمت هر کیلو شقه گوسفندی ۱۵۵ تا ۱۷۰ هزار تومان، ران گوسفندی ۱۷۵ تا ۲۰۰ هزار تومان و ران گوساله نیز ۱۶۰ تا ۱۷۰ هزار تومان است. این در حالی‌ است که بر اساس مشاهدات میدانی در میانه اسفند ۱۴۰۰، قیمت هر کیلو شقه گوسفندی ۱۳۰ تا ۱۴۰ هزار تومان، ران گوسفندی ۱۵۵ تا ۱۷۰ هزار تومان و ران گوساله نیز ۱۵۰ تا ۱۶۰ هزار تومان بود.

البته در سفره‌ بسیاری از ایرانی‌ها مدت‌ها است که کار از حذف گوشت قرمز گذشته و اکنون حتی نان هم برای باقی ماندن در سبد خرید مردم دست‌وپا می‌زند. در شهرهای مختلف، کسانی که توان مالی ضعیفی دارند، به سراغ مساجد و ادارات انقلابی مختلف می‌روند تا حواله نان بگیرند و بتوانند به نانوایی محل بروند و نان تهیه کنند. شنیده‌ها حاکی از آن است که ادارات اوقاف و امور خیریه و مساجد شهرهای مختلف با چند نانوایی در محله‌های مختلف قرارداد می‌بندند تا از طریق آن‌ها به مردم حواله نان بدهند.

پای مافیا در میان است

مانند بسیاری از حوزه‌های اقتصادی، در مورد گوشت قرمز هم پچپچه‌های در مورد حضور مافیا شنیده می‌شود. مافیایی که با جلوگیری از افزایش حجم کشتار دام برای اشباع بازار، باعث شد قیمت گوشت افزایش یابد. سید احمد مقدسی، رئیس هیئت مدیره انجمن صنفی گاوداران، به سود مافیای گوشت قرمز در هیاهوی صادرات و واردات آن اشاره می‌کند و می‌گوید: «شرکت پشتیبانی امور دام حدود پنج ماه به‌تدریج دام‌های مازاد را جمع‌آوری می‌کرد و هیچ اتفاقی در بازار رخ نداده بود؛ تا اینکه دولت به دلیل زیان سنگین تولیدکنندگان، مجوز صادرات ۵۰ هزار راس دام سنگین و ۳۰۰ هزار راس دام سبک را صادر کرد و در حالی که از این میزان، تنها حدود دو هزار راس دام سبک صادر شده بود، واردکنندگان با برنامه‌ریزی دقیق چنان سروصدایی به راه انداختند که قیمت گوشت برای مصرف‌کنندگان کیلویی ۵۰ هزار تومان گران شد. به دنبال این اتفاق‌ها، صادرات یک‌شبه ممنوع شد و واردکنندگان فورا مجوز واردات دریافت کردند؛ اما علی‌رغم این اتفاق‌ها قیمت گوشت برای مصرف‌کنندگان به کیلویی ۱۹۰ هزار تومان رسید؛ در حالی که یک ریال از این رقم هم به جیب تولیدکننده نمی‌رود.»

مقدسی در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر تاکید کرد که به اعتقاد او، قدرت مافیای گوشت به حدی است که دولت را روی انگشت خود می‌چرخاند. او قیمت تمام‌شده تولید هر کیلو گوشت گوساله نر را ۹۰ هزار تومان اعلام می‌کند و این در حالی است که قیمت گوشت در بازار به ۲۰۰ هزار تومان هم رسیده است. به گفته مقدسی، برای واردات گوشت قرمز پای ارز ۴۲۰۰ تومانی هم در میان است و حالا بازار دست مافیایی‌ است که سال‌ها است همه از وجود آن خبر دارند اما برای آن کاری نمی‌کنند.

ریحانه یاسینی، خبرنگاری که در حادثه اتوبوس خبرنگاران محیط زیست در ارومیه جان خود را از دست داد، در گزارشی که اسفند ۱۳۹۷ در روزنامه ایران منتشر شد، به این موضوع اشاره کرده و نوشته بود: «اگر یك هواپیما از ملبورن استرالیا با بار گوشت گرم گوسفندی پرواز كند و در فرودگاه امام تهران به زمین بنشیند، هزینه تمام‌شده برای هر كیلو ۵.۸ یورو می‌شود. از فروردین  امسال (۱۳۹۷) هم گوشت جزو كالاهایی دسته‌بندی شد كه با ارز ۴۲۰۰ تومانی وارد می‌شوند. با این حساب، قیمت تمام شده هر كیلو گوشت در بدو ورود ۲۴ هزار و ۳۶۰ تومان است. بعد از واردات، گوشت می‌تواند با افزایش قیمتی بین ۱۰ تا ۱۵ درصد توزیع شود و با احتساب افزایش قیمت ۱۵ درصدی، گوشت گرم وارداتی از استرالیا باید كمتر از كیلویی ۳۰ هزار تومان به دست مصرف‌كننده برسد.»

در پشت پرده افزایش قیمت گوشت در ایران مافیای گوشت قرار دارد؛ اما اینکه چه فرد یا افرادی از آن مافیا حمایت می‌کنند، فعلا مشخص نیست. مدیرعامل اتحادیه مرکزی دام سبک ایران روز چهارشنبه گفت: «به دلیل انباشتگی و مازاد دام و از آن طرف ممنوعیت صادرات و کاهش مصرف و واردات گوشت، قیمت دام زنده کاهش یافت ولی مافیای گوشت اجازه نمی‌دهند قیمت‌ گوشت قرمز در بازار کاهش یابد، زیرا اگر قیمت گوشت در داخل کشور بالا باشد، واردات صرفه اقتصادی بیشتری دارد.» این یعنی که سنبه مافیای گوشت از دولت پرزورتر است.

با حذف گوشت قرمز از سفره مردم چه اتفاقی می‌افتد؟

تغییر عادات غذایی واکنش‌هایی را در بدن ایجاد می‌کند و آنچه در این ماجرا به صورت بلندمدت بر مردم ایران تاثیر خواهد گذاشت، به خطر افتادن سلامتی افرادی است که مجبور شده‌اند عادات غذایی خود را عوض کنند. با وجود شرایط اقتصادی کنونی، دیگر نمی‌توان گفت که برای گوشت قرمز جایگزینی وجود دارد؛ چرا که آن قشر از جامعه ایرانی که گوشت قرمز را به دلیل گرانی از سفره خود حذف کردند، توان جایگزینی محصول دیگر را هم ندارند. مسئله‌ای که پیش از این، زهرا کاویانی، کارشناس اقتصادی، هم به تجارت‌نیوز گفته و درباره وقوع سونامی سوءتغذیه در ایران هشدار داده بود: «مسئله این نیست که مردم مصرف کالاهای اساسی را کاهش داده‌اند. اتفاق مهم این است که آن‌ها برای این مواد غذایی جایگزینی ندارند؛ یعنی مصرف بخشی از مواد غذایی را حذف کرده‌اند اما چیزی جایگزین این مواد نشده است. برای همین مسئله سوءتغذیه برای ایران جدی است.»

مدیرکل دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت هم در سال ۱۴۰۰، درباره وضعیت امنیت غذایی ایران هشدار داده بود. به اعتقاد او، کرونا، وضعیت بد اقتصادی، تحریم، خشکسالی و دلایل متعدد دیگر شاخص سوء تغذیه را در برخی از استان‌های محروم ایران دو برابر کرده است.