حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران اخیرا نامه‌هایی به دبیرکل سازمان ملل متحد، دبیرکل سازمان همکاری اسلامی و وزیران خارجه کشورهای اسلامی فرستاد و در آن‌ها از تجاوزهای دولت اسرائیل به فلسطین انتقاد کرد. محتوای پیام‌های عبداللهیان بیانگر موضع همیشگی ایران در قبال فلسطین است که رژیم جمهوری اسلامی از آغاز تاسیس تاکنون از آن بهره‌برداری کرده است.

مسئله فلسطین به دو دلیل برای ایران مهم است؛ دلیل اول به پیام‌های ایران به جهان اسلام و دلیل دوم به تقابل اسرائیل و ایران مربوط می‌شود. برای درک بهتر چگونگی بهره‌برداری ایران از مسئله فلسطین باید به دو نکته اشاره کرد: در گام نخست، ایران مسئله فلسطین را در چهارچوب شعارهای فرامرزی‌اش که شامل حمایت از آرمان ملت فلسطین و پشتیبانی از جنبش‌های مقاومت می‌شود، مطرح می‌کند. ایران از سال‌ها پیش سعی می‌کند مسئله فلسطین را در کانون گفتمان همیشگی حمایت از مستضعفان قرار دهد و در همین راستا اقدام به حمایت از جنبش‌های سنی مذهب فلسطینی مانند «جنبش حماس» و «جنبش جهاد اسلامی فلسطین» کرد. در واقع آیت‌الله خمینی اندکی پس از آغاز پیروزی انقلاب اسلامی در ایران با یاسر عرفات، رهبر پیشین فلسطین دیدار کرد و سپس سفارت فلسطین جایگزین سفارت اسرائیل در تهران شد.

رژیم ایران به رویکرد حمایت از فلسطینیان ادامه می‌دهد تا نشان دهد که حمایت جمهوری اسلامی تنها به گروه‌های شیعه محدود نمی‌شود، بلکه گروه‌های سنی مذهب نیز از حمایت ایران بهره‌مند می‌شوند؛ اما هدف اصلی تهران از سردادن شعار حمایت از فلسطین این است تا سیاست‌های آن مورد حمایت و تایید کشورهای عربی و جهان اسلام قرار گیرد. ایران توانست در دوره ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد با شعارهای عوام‌فریبانه خود در میان کشورهای عربی محبوبیت پیدا کند. آیت‌الله خامنه‌ای همواره در سخنانش به مسئله فلسطین می‌پردازد و کمک به فلسطین را یک مسئولیت و رسالت دینی می‌داند. او در پیامی که اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی جنبش حماس را خطاب قرار داد، گفت: «ما خود را موظف می‌دانیم که از هر جهت از شما حمایت کنیم، این یک مسئولیت شرعی و یک رسالت انسانی و فراتر از حوادث و تحولات سیاسی است. بنابراین، ما به ادای این مسئولیت مانند گذشته ادامه خواهیم داد.»

ایران همواره تلاش می‌کند در جهان اسلام نقشی فعال داشته باشد و از حمایت اکثریت اهل سنت در نقاط مختلف جهان اسلام برخوردار باشد، از این‌رو جمهوری اسلامی از سردادن شعارهای حمایت از مستضعفان، بیداری اسلامی و دفاع از آرمان ملت فلسطین دست نمی‌کشد. تهران در چهارچوب همین سیاست تصمیم به برقراری ارتباط با سازمان‌های سنی‌مذهب فلسطین مانند جنبش حماس و جنبش جهاد اسلامی گرفت تا ماهیت واقعی خود را با ‌عنوان یک دولت فرقه‌گرا پنهان کند. ایران به حمایت از سازمان‌های فلسطینی به‌ویژه جنبش حماس پرداخت و در جریان جنگ اسرائیل (۲۰۰۸ تا ۲۰۰۹) روند ثبت نام داوطلبان افتخاری برای پیوستن به «گردان‌های شهدای‌الاقصی» را آغاز کرد.

تهران و تل‌آویو با توجه به دلایل زیر به یکدیگر اهمیت و اولویت می‌دهند: رژیم انقلابی ایران با استفاده از نشان دادن نفرت و انزجار نسبت به اسرائیل، نفوذ منطقه‌ای خود را گسترش می‌دهد و با بهره‌برداری از همین راهبرد توانست در عراق، سوریه، لبنان و یمن نفوذ کند. البته سوریه و لبنان صحنه واقعی رویارویی ایران و اسرائیل محسوب می‌شوند. افزون بر این‌، برنامه‌های هسته‌ای و موشکی ایران عامل دیگری است که به تشدید تنش بین اسرائيل و ایران منجر می‌شود. به همین دلیل، برخی از ناظران بر این باورند که ممکن است اسرائیل و حزب‌الله در آینده درگیر جنگ دیگری شوند که مشابه یا بزرگتر از جنگ سال ۲۰۰۶ است.

جمهوری اسلامی ایران به‌منظور رسیدن به این هدف در تلاش است تا با شعارهای حمایت از مقاومت یا دفاع از حقوق ملت فلسطین روابط خود را با گروه‌های فلسطینی که در رویارویی با اسرائیل قرار دارند، گسترش دهد و به آن‌ها کمک مالی و نظامی برساند و در عین حال از ارتباطی که با آن‌ها دارد در راستای برآورده کردن اهداف خود بهره‌برداری کند. این در حالی است که گزارش‌های دولت آمریکا حمایت ایران از سازمان‌های فلسطینی را تایید می‌کنند. در گزارش سالانه وزارت خارجه آمریکا آمده است که رژیم ایران در بازه زمانی بین سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۰ به جنبش حماس پول و سلاح داده است.

روابط بین تهران و حماس در دهه ۱۹۹۰ و با ‌عنوان بخشی از تلاش برای برهم زدن روند صلح اسرائیل و فلسطین آغاز شد و از سال ۲۰۰۸ تاکنون جنبش حماس در همه درگیری‌هایش با اسرائیل از موشک‌های ایران استفاده می‌کند و حمله موشکی حماس به اسرائیل در سال ۲۰۲۱ تداوم حمایت نظامی ایران از جنبش حماس را نشان می‌دهد.

به‌رغم حمایت ایران از سازمان‌های فلسطینی بین تهران و حماس اختلاف‌نظر‌هایی درباره سیاست‌های منطقه‌ای ایران و برخی پرونده‌های دیگر وجود دارد؛ برای مثال مواضع متفاوت ایران و حماس در قبال درگیری‌های جاری در سوریه باعث ایجاد شکاف میان تهران و فلسطین شد. اختلاف‌نظر‌ها باعث شد که تهران در سال ۲۰۱۴، زمانی که درگیری بین حماس و اسرائیل شدت کمتری داشت، حمایت از جنبش حماس را برای مدت کوتاهی متوقف کند؛ اما جمهوری اسلامی ایران بار دیگر روابط خود با حماس را گسترش داد و در سال ۲۰۱۷ با قرار دادن فناوری موشکی در دسترس فلسطینیان که حماس برای ساخت موشک‌های خود از آن استفاده می‌کند و کمک برای بازسازی تونل‌های تخریب شده در درگیری با اسرائیل، روابط خود را با گروه‌های فلسطینی تقویت کرد.

بر اساس برخی برآوردها، حمایت مالی ایران از حماس گاهی به ۳۰۰ میلیون دلار در سال می‌رسد. در گزارش وزارت خارجه آمریکا که در سپتامبر ۲۰۱۸ منتشر شد، آمده است که ایران سالانه تا ۱۰۰ میلیون دلار به گروه‌های مختلف فلسطینی ازجمله حماس، جهاد اسلامی و جبهه مردمی برای آزادی فلسطین کمک می‌کند.

اتکای سیاست منطقه‌ای ایران به حمایت از سازمان‌های مسلح در کشورهای متخاصم، هرگونه تلاش برای حل‌وفصل درگیری‌های طولانی‌مدت را پیچیده می‌کند. بنابراین به نظر نمی‌رسد که پیوند جمهوری اسلامی با گروه‌های فلسطینی کم‌رنگ شود به‌ویژه این‌که اسرائیل تصمیمی برای تغییر موضع خود در قبال پرونده هسته‌ای ایران ندارد و جمهوری اسلامی نیز برای تحکیم حضور و نفوذ در سوریه تلاش می‌کند. درنتیجه تقابل غیرمستقیم بین ایران و اسرائیل تشدید می‌شود و هم‌زمان تهران نیز تلاش‌های خود را برای گسترش روابط با سازمان‌های فلسطینی افزایش می‌دهد و این راهبرد ممکن است سرانجام به تقابل گروه‌های فلسطینی و اسرائیل منجر شود.