اوضاع نامناسب باغ‌وحش‌ها در ایران موضوع تازه‌ای نیست. فعالان حیات‌وحش بارها در سال‌های گذشته با انتشار گزارش‌هایی هشدار داده‌اند به‌دلیل رعایت نشدن استانداردهای نگهداری و بهره‌برداری غیرقانونی، جان حیوانات در باغ‌وحش‌ها در معرض خطر است.
در حال حاضر، سازمان محیط زیست ایران تنها دو باغ‌وحش ارم و باراجین را دارای استانداردهای لازم می‌داند. این در حالی است که اخبار شرایط نامناسب نگهداری حیوانات در باغ‌وحش ارم نیز بارها در چند سال گذشته باعث اعتراض گسترده فعالان محیط‌زیست و حیات‌وحش شده است.
طبق گزارش‌ها، تا پایان دهه ۱۳۹۰، بیش از ۵۰ باغ پرندگان و باغ‌وحش در ایران فعال بودند که تخلف‌های گسترده از جمله خریدوفروش و قاچاق غیرقانونی حیوانات بخشی از کسب‌وکار آن‌ها بوده است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
اما در میان باغ‌وحش‌های ایران، باغ‌وحش شیراز در نزدیکی شهر مرودشت و روبه‌روی پالایشگاه این شهر که پیش‌تر سیرک بوده است، یکی از بی‌کیفیت‌ترین اماکن نگهداری از حیات‌وحش در ایران است، جایی که به «جهنم حیوانات» مشهور است.
هر سال متولیان محیط‌زیست به بهانه‌ای، از کنترل و تعطیل کردن اماکنی که جز آسیب به حیوانات و انواع تخلف کاری انجام نمی‌دهند سر باز می‌زنند. بازدیدی کوتاه از باغ‌وحش شیراز به‌خوبی روشنگر و معرف یکی از این مراکز در ایران است، مرکزی که در ورودی آن بوی تعفن و داخل آن رعایت نشدن اصول بهداشتی هر بیننده‌ای را نگران و دلزده می‌کند.
در نگاه اول مشخص است حیوانات باغ‌وحش شیراز خسته و افسرده‌اند. نبود فضای سبز کافی، کوچک و استاندارد نبودن قفس‌ها، نبود سایه‌بان و سرپناه مناسب در تابستان و آب غیربهداشتی و غذای کم تنها بخشی از شرایط نگران‌کننده این محل است.
ایندیپندنت فارسی
اما هنگام بازدید از این محل احساسات بیشتر جریحه‌دار می‌شود، وقتی صدای پارس سگ‌ها را می‌شنوید و به محل نگهداری آن‌ها سری می‌زنید، سگ‌ها و گربه‌هایی از نژاد خاص، که به گفته یکی از کارکنان، امکان خرید توله‌های آن‌ها با سفارش مراجعه‌کنندگان وجود دارد؛ یعنی با سفارش مشتری، سگ‌های نژادهای گوناگون این‌جا جفت‌گیری می‌کنند و توله‌هایشان پس از تولد واگذار می‌شوند. در مورد گربه‌ها هم همین موضوع صادق است.
ولی این‌همه ماجرا نیست، سگ‌هایی که زادوولد نمی‌کنند یا سنشان بالا رفته است و خریداری ندارند خوراک حیوانات وحشی این باغ‌وحش می‌شوند. چند سال قبل هم انتشار عکس‌هایی تکان‌دهنده این موضوع را تایید کرده بود، مسئله‌ای که مسئولان محیط‌زیست استان فارس به آن واکنش مناسبی نشان ندادند.
یکی از فعالان محیط‌زیست در استان فارس در این مورد به ایندیپندنت فارسی گفت: «چندین سال است ما اصرار داریم این مکان باید تعطیل شود، زیرا معنای واقعی نقض حقوق حیوانات و بهره‌کشی و سوءاستفاده از آن‌ها در این مکان هر روز اتفاق می‌افتد. اما سازمان محیط‌زیست استان فارس که متولی اصلی نظارت بر این مکان است اساسا توجهی به این مسئله ندارد.»
اما بازدید از این محل هم ساده نیست، اگر توان دیدن شرایطی تلخ را ندارید، هرگز نباید به باغ‌وحش شیراز پا بگذارید، جایی که گنداب برابر حیوانات، فضولات پراکنده و انواع آلودگی‌ها نشان می‌دهد که چرا حیوانات وحشی این مکان مانند شیرها بی‌حال‌تر و خسته‌تر از معمول‌اند.
در ابتدای شیوع کرونا، گردانندگان این باغ‌وحش نداشتن بودجه کافی و صفر شدن درآمد را دلیل وضعیت موجود اعلام کردند، موضوعی که می‌توانست به‌تنهایی دلیلی برای تعطیل شدن این محل و انتقال حیوانات باشد. اما به گفته یکی از فعالان حیات‌وحش، مسئولان محیط‌زیست استان فارس با مسئولان این محل کنار می‌آیند.
در باغ‌وحش‌های ایران، که گفته می‌شود قاچاق حیوان، توله‌کشی و فروش غیرقانونی، فروش حیوانات گوشتی و مسائلی از این دست تجارتی خاموش و طبیعی است، آنچه رعایت نمی‌شود حقوق اولیه موجوداتی است که گویا برای رنج کشیدن در این محل‌ها گرد هم آمده‌اند.
اما کنکاش بیشتر در باغ‌وحش شیراز نتایج دیگری هم دارد، تنها بخش این باغ‌وحش که به‌نسبت پاکیزه است محل به خاک سپرده شدن بانی اصلی تاسیس آن است، جایی که فرزندانش برایش آرامگاهی تدارک دیده‌اند. اما حوالی این آرامگاه قفس‌های کوچک زنگ‌زده و زندگی سخت جریان دارد، زندگی سخت برای موجوداتی که امکان اعتراض به این وضع را ندارند و از آن‌ها برای انواع نمایش سوءاستفاده می‌شود. این مکان دورافتاده از شهر شیراز تنها محلی عبرت‌آموز برای کسانی به شمار می‌آیند که بخواهند بدانند نبود نظارت و نداشتن تعهد به حفظ حیات‌وحش می‌تواند چه پیامدهای تلخی داشته باشد.
در گزارش‌هایی که در سال ۱۴۰۰ از وضعیت باغ‌وحش شیراز تهیه شده بود، مسئولان محیط‌زیست ادعا کرده بودند که همه استانداردها و مجوزهای بهداشتی در باغ‌وحش شیراز رعایت شده است. اما کاش می‌شد از ایشان پرسید دایر ماندن این زندان بی‌آب و بی‌رونق حیوانات در فارس جز نگرانی و نقض هرروزه حقوق حیات‌وحش چه حاصلی دارد؟
