مقام‌های ارشد حماس در غزه از اقدام ترکیه به سخت‌تر کردن محدودیت‌هایش در مورد رهبران و فعالان حماس مقیم این کشور خبر دادند. به گفته آن‌ها، ترکیه ده‌ها نفر از وابستگان حماس را از این کشور اخراج کرد ‌و جلوی ورود شماری دیگر را که گفته می‌شود با حماس ارتباط دارند، گرفت.

روزنامه اسرائیل‌هایوم به نقل از یک منبع اسرائیلی، که نامش فاش نشد، نوشت اقدام ترکیه صرفا درخواست از آنان برای ترک خاک این کشور نبود، بلکه برخی از افراد مرتبط با شاخه نظامی حماس از ترکیه اخراج شدند، و این روند در دو ماه گذشته صورت گرفت.

اسحاق هرتزوگ، رئیس‌جمهوری اسرائیل، پیشتر در ماه مارس به آنکارا سفر کرد. این اولین سفر یک رئیس‌جمهوری اسرائیل به ترکیه در ۱۵ سال اخیر به شمار می‌رود. هرتزوگ و رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، در آن زمان گفتند که فصل جدیدی در روابط دو کشور گشوده می‌شود.

رسانه‌ها گفتند که نام اعضای اخراج‌شده حماس در فهرستی بود که اسرائیل به ترکیه داد و در آن اطلاعات مربوط به مشارکت شماری از آنان در فعالیت‌های نظامی را در اختیار آنکارا قرار داد؛ این فعالیت‌ها توافق قبلی حماس و ترکیه را نقض می‌کرد. گفته می‌شود صالح العاروری، معاون دفتر سیاسی جنبش مقاومت اسلامی (حماس) و از فرماندهان سابق نظامی این گروه، از جمله کسانی است که اخراج شدند.

رسانه‌های اسرائیلی گفتند که ترکیه به رهبری حماس گفت که در آشتی دوباره با اسرائیل و محدود کردن اعضای حماس، منفعت اقتصادی دارد.

نشریه اینترنتی نیوعرب به نقل از منابعی که نامشان را ذکر نکرد نوشت که «موضع آنکارا درباره مسئله فلسطین تغییر نکرده اما فشار اقتصادی سنگین، ترکیه را به عادی‌سازی دوباره مناسباتش با کشورهای منطقه‌ای و در عرصه بین‌المللی ترغیب کرده است.»

رابطه با قطر

قطر در فرایندی پیچیده و همزمان با بهبود مناسبات خود با مصر و ایالات متحده آمریکا، طی ده سال گذشته و با تایید اسرائیل سه میلیارد دلار به کرانه باختری و غزه کمک کرده است و در هفته‌های اخیر، در طی بروز تنش در محوطه مسجد الاقصى در ماه رمضان، نقشی مهم در ایجاد ثبات در کرانه غربی و نوار غزه بازی کرد.

گفته می‌شود که اسماعيل هنيه، از رهبران ارشد حماس، کماکان در قطر به سر می‌برد و علنا با طرف‌هایی چون حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران، و همچنین مقام‌های فلسطینی از نوار غزه ملاقات می‌کند. او در سه سال گذ‌شته دو بار با تمیم بن حمد آل ثاني، امیر قطر، ملاقات کرده است.

با این حال بعید است که قطر پس از آن که در سال ۲۰۱۴ حماس را مجبور کرد در ترکیه مستقر شود، دوباره به آن اجازه دهد که یک بار دیگر خود را در این کشور حوزه خلیج فارس مستقر کند. این اقدام قطر در چارچوب توافقی بود که منجر به بازگشت سفرای عربستان سعودی، امارات متحده عربی، و بحرین به دوحه شد. آنان در اعتراض به آنچه حمایت قطر از اسلامگرایان خوانده می‌شد، دوحه را ترک کرده بودند.

مالزی پایگاه خارجی بالقوه حماس در آینده

حالا که ترکیه در چارچوب آشتی دوباره با اسرائیل، اعضای گروه اسلامگرای فلسطینی حماس را از آن کشور اخراج و فعالیت‌هایشان را محدود کرده و قطر گزینه‌ای برای حماس نیست، مالزی به‌عنوان پایگاه عملیاتی بالقوه بعدی برای حماس در افق ظاهر شده است.

رضایت کوالالامپور به میزبانی جنبش حماس نگرانی‌هایی را در مالزی و کشورهای همسایه آن برانگیخته است و احتمال دارد اعتراض و مقاومت رهبران نظامی و امنیتی آن‌ها را در پی داشته باشد.

معترضان گفتند حضور پررنگ حماس در مالزی می‌تواند آن کشور واقع در آسیای جنوب شرقی را به میدان جنگ خاورمیانه بدل کند.

حماس‌ نه‌تنها پایگاه مردمی در مالزی دارد و یک سازمان فرهنگی فلسطینی در آنجا تاسیس کرده است، بلکه اعضایش در دانشگاه‌ها و مراکز دیگر مالزی به استخدام درآمده‌اند. سری سیف‌الدین عبدالله، وزیر خارج مالزی، نیز در توییتی در ماه گذشته از مکالمه تلفنی خود با اسماعیل هنیه خبر داد. برخی حتی گفتند مرکز فرهنگی حماس در رقابت با سفارت رسمی فلسطینی در کوالالامپور که تحت کنترل فتح است، فعالیت می‌کند.

نشریه فارن پالیسی نوشت که مرکز فرهنگی حماس در کوالالامپور روابطی غیررسمی با چندین کشور آسیای جنوب شرقی ایجاد کرده است که مایل نیستند به‌دلیل رابطه‌شان با اسرائیل، مخالفتشان با اسلام سیاسی، یا ممنوعیت حماس از طرف کشورهای غربی، روابطشان با حماس علنی شود.

مالزی و اندونزی، دو کشور بزرگ عمدتا مسلمان در آسیای جنوب شرقی، با اسرائیل رابطه دیپلماتیک ندارند.

شماری از کارشناسان گفتند که بخشی از افز‌ایش حضور اعضا و رهبران حماس در مالزی و دیگر کشورهای جنوب شرق آسیا به این دلیل است که این منطقه از آسیا از نظر سنتی تحت نفوذ اخوان‌المسلمین بوده است و رهبرانش سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی زیادی در آنجا کرده‌اند.

آن‌ها گفتند دو عامل سرمایه‌گذاری اقتصادی و نفوذ اخوان‌المسلمین - که حماس شاخه‌ای از آن قلمداد می‌شود- در بافت اجتماعی مالزی، محیطی مطلوب برای استقرار حماس فراهم می‌‌کند.

گروه دیگری از ناظران نیز گفتند که مالزی گزینه‌ای امن برای حماس در طولانی‌مدت نیست؛ از جمله به‌دلیل فعالیت مشترک اطلاعاتی کشورهای غربی و اسرائیل در منطقه جنوب شرق آسیا، به‌ویژه در کشورهای متحد آمریکا.