هرچند دامنه تحریم‌های غرب علیه روسیه به دلیل تهاجم نظامی آن به اوکراین، گسترش می‌یابد و فشارهای بین‌المللی علیه مسکو شدت بیشتری می‌گیرد، میزان تولید نفت خام روسیه همچنان ثابت باقی می‌ماند. این در حالی است که غرب پیوسته می‌کوشد بسته‌های تحریمی جدیدی علیه روسیه اعمال کند و اتحادیه اروپا در پایان ماه مه گذشته ممنوعیت حدود ۹۰ درصد از واردات نفت روسیه را تا پایان سال ۲۰۲۲، اعلام کرد.

روسیه حدود ۴۵ درصد نفت خام و فراورده‌های نفتی خود را به اروپا صادر می‌کرد و کشورهای اتحادیه اروپا در سال گذشته همه روزه ۲.۲ میلیون بشکه نفت خام و حدود ۱.۲ میلیون بشکه فراوردهای نفتی روسیه را وارد کرده‌اند. به دنبال آغاز عملیات نظامی روسیه علیه اوکراین، صادرات نفت روسیه به اروپا به طرز چشمگیری کاهش یافت.

بر اساس گزارش «مرکز مطالعات انرژی و هوای پاک» (CREA) مستقر در فنلاند، در ۱۰۰ روز اول عملیات نظامی روسیه علیه اوکراین، ۶۱ درصد از صادرات انرژی فسیلی روسیه با ارزش نزدیک به ۵۷ میلیارد یورو به کشورهای اتحادیه اروپا صادر شد. اما با تشدید جنگ و اعمال تحریم‌های روزافزون غرب علیه روسیه، صادرات نفت روسیه به اروپا به شدت کاهش یافت. روسیه برای ثابت نگه‌داشتن میزان تولید نفت و جبران کاهش تقاضای اروپا، صادرات نفتی خود را به چین و هند افزایش داد و همچنان به دنبال خریداران تازه دیگری است.

روزنامه دیلی‌تلگراف در گزارشی نوشت که سه گزینه پنهان وجود دارد که مسکو می‌تواند از طریق آن‌ها تحریم‌های غرب را دور بزند: نخستین گزینه که رواج بیشتری دارد، به «فعالیت تاریک» مشهور است. در این گزینه، دستگاه‌های ردیاب (GPS) کشتی‌های مملو از سوخت خاموش می‌شود تا راهی برای ردیابی و تعقیب آن‌ها نباشد. در این گزارش به نقل از شرکت مشاوره «ویندوارد» آمده است که از زمان آغاز درگیری روسیه با اوکراین، «فعالیت تاریک» نفت‌کش‌های متعلق به روسیه سه برابر افزایش یافته است.

در حال حاضر چین با بیش از ۱۱ میلیون بشکه نفت، بزرگ‌ترین واردکننده نفت روسیه (نفتی که مقصد آن نامشخص است) به شمار می‌رود و هند با نزدیک به ۵ میلیون بشکه از نفت یادشده، در جایگاه دوم قرار می‌گیرد.

گزینه دوم، جابه‌جایی غیرقانونی نفت از یک کشتی به کشتی دیگر است.  این ترفند در دریا و دور از بندرگاه‌ها انجام می‌شود تا کسی شاهد این ماجرا نباشد و موضوع همچنان پنهان بماند. کشتی‌هایی که این کار را انجام می‌دهند، بخشی از ناوگانی به‌ شمار می‌روند‌ که زیر سایه پرچم کشورهای دیگر، مانند گابن یا بلیز، فعالیت می‌کنند و با انتقال نفت تحریم‌شده به نمایندگی از کشورهایی مانند ونزوئلا، ایران، و کره شمالی، چیزی نزدیک به دو درصد از بازار جهانی دریایی را در اختیار دارند.

گزینه سوم، انتقال مالکیت کشتی‌ها به نام افراد دیگر است و این اقدام، از قرار گرفتن کشتی‌ها در معرض تحریم‌ها و مجازات جلوگیری می‌کند. از آغاز جنگ اوکراین تاکنون، مالکیت اولیه ۱۸۰ کشتی روسی به افراد یا ملیت‌های دیگر تغییر داده شده است.

برخی از شرکت‌های کشتیرانی اروپایی نیز این ترفند را به کار می‌گیرند. مثلا به نظر می‌رسد که شمار زیادی از کشتی‌هایی که در دریای مدیترانه فعالیت می‌کنند، می‌کوشند خلاء کنونی را که به دلیل تحریم‌های اعمال‌شده علیه روسیه به وجود آمده است، پر کنند.

آمارهای موسسه «رفینیتیو ایکون» نشان می‌دهد که از زمان آغاز درگیری روسیه و اوکراین، حجم سوخت حمل‌شده از بندرگاه‌های روسیه با کشتی‌هایی متعلق به یونان، قبرس، و مالت، یا کشتی‌هایی که از پرچم مصلحتی کشورهای یادشده استفاده می‌کنند، سه برابر افزایش یافته است.

احمد القاروت، کارشناس اقتصادی مقیم لندن، در گفت‌وگو با «اسکای‌نیوز عربی» گفت: «روس‌ها قصد دارند در دور زدن تحریم‌های غرب، از تجارب بسیاری که جمهوری اسلامی ایران در این زمینه دارد، استفاده کنند؛ به ویژه تهران با داشتن نزدیک به ۴۰ سال تجربه در مقابله با تحریم‌ها و راه‌های دور زدن آن‌ها، می‌تواند به مسکو کمک کند.»

او افزود: «روش‌های دور زدن تحریم‌ها تا حدودی موفقیت‌آمیز است، اما منجر به افزایش هزینه و دشواری کار می‌شود.»