تصمیم اخیر دولت تیر خلاص را زد. پس از سال‌ها فساد و سوء مدیریت که لبنان را تا مرز سقوط اقتصادی برد، دولت راهکار بدیعی را برای رفع این مشکل ارائه کرد: وضع مالیات بر مکالمات اپلیکیشن محبوب واتس‌اپ.

واکنش به این تصمیم سریع و خشونت‌بار بود. تظاهرات خودجوش از ساعات پایانی روز پنجشنبه، نه فقط در بیروت که در سراسر کشور، به راه افتاد. در طول شب و تا صبح روز بعد، معترضان خیابان‌ها را مسدود کردند، لاستیک‌ها را آتش زدند و با نیروهای امنیتی برخورد کردند.

دولت به سرعت تغییر موضع داد و وضع مالیات را لغو کرد، اما دیگر دیر شده بود. تظاهرات به سرعت تغییر مسیر داد و به خشمی علیه فساد، بحران اقتصادی و طبقه بندی سیاسی در لبنان تبدیل شد.

خالد دقماق ۲۳ ساله از جمله معترضینی است که روز جمعه در راهپیمایی به سمت پارلمان این کشور در مرکز شهر بیروت حضور داشت. او می‌گوید: «سیاستمداران ما دارند ما را می‌کشند. همه چیز گران است. کار نیست، پول نیست. هیچ چیز نیست».

هنوز آتش‌سوزی‌های شب گذشته در بیروت خاموش نشده بود که صبح جمعه معترضان باز آتش زدن را شروع کردند. هزاران نفر به سمت پارلمان به راه افتادند. دولت تمامی بانک‌ها و مدارس را تعطیل کرد.

این بزرگترین تظاهرات لبنان از سال ۲۰۱۵ است. سال ۲۰۱۵ نیز هزاران نفر در اعتراض به ماه‌ها بحران زباله و انباشته شدن زباله‌ در خیابان‌ها، دست به تظاهرات زدند. به نظر می‌رسد که تاثیر تظاهرات اخیر در لبنان حتی از اعتراضات ۲۰۱۵ نیز بیشتر باشد.

لبنان در گذشته نیز شاهد اعتراضات مشابهی بوده، اما تمام آن‌ها از سوی نظام سیاسی فرقه‌ای این کشور خنثی شده بود؛ نظامی که از زمان پایان جنگی داخلی این کشور که از سال ۱۹۷۵ تا ۱۹۹۰ در جریان بود، در لبنان ریشه دوانده است. با این‌حال حنین متی ۳۰ ساله که مترجم است، می‌گوید این بار فرق می‌کند.

او که بیرون از پارلمان در حال آرایش کردن صورتش به شکل دلقک بود، می‌گوید: «این‌بار هیچکدام از معترضان علیه یکدیگر نیستند. ما همه با هم اینجا هستیم. ما اینجا آمده‌ایم تا بگوییم که قدرت دست مردم است. ما از دست این نظام خسته شده‌ایم. آن‌ها همه‌شان مجرمند».

000_1LJ659.jpg

در کنار خشمی که در روزهای گذشته این کشور را فرا گرفته، لبنان همچنین شاهد یکی از بدترین آتش‌سوزی‌های طبیعی‌ در دهه‌های اخیر این کشور است و آن‌چه این شرایط را بدتر می‌کند این است که سه عدد از هلیکوپترهای آتش‌نشانی این کشور به دلیل نبود قطعات، قادر به فعالیت نبودند.

اعتراض‌های اخیر در طول شب به شهرهای سرتاسر لبنان سرایت کرد. در اتحادی نادر و فرا-فرقه‌ای، معترضان این‌بار در کنار اعتراض به دولت، رهبران خود را نیز هدف قرار داده‌اند.

شاید اعمال مالیات بر واتس‌اپ جرقه این اعتراض‌ها را زده باشد، اما معترضان از نظامی خشمگینند که در حالی که طبقات سیاسی این کشور را غنی کرده، مردم معمولی را که به زحمت از پس زندگی بر می‌‌آیند، به حال خود رها کرده است.

فساد، بن‌بست سیاسی دوره‌ای و سال‌ها بحران پناهجویان، اقتصاد لبنان را خرد کرده است. در راستای اصلاح این وضعیت، دولت این هفته برنامه‌ای را مبنی بر وضع ۲۲ سنت مالیات تا سقف ماهانه شش دلار بر مکالمات واتس‌اپ و سایر خدمات تلفنی مشابه اعلام کرد.

واتس‌اپ به شدت در لبنان متداول است. طبق گزارش تحقیقاتی سال ۲۰۱۸ موسسه آمریکایی «پیو»، ۸۴ درصد از بزرگسالان لبنان از واتس‌اپ استفاده می‌کنند که از بین آن‌ها، ۹۸ درصدشان زیر ۳۰ سال هستند.

یکی از معترضان در مصاحبه‌ای تلویزیونی که به سرعت فراگیر شد، وضعیت را اینگونه خلاصه کرد: «به زودی آن‌ها قرار است روی باسن‌هایمان هم کنتور نصب کنند تا از ما به خاطر مدفوعمان هم مالیات بگیرند».

وضع مالیات بر واتس‌اپ بخشی از اقدامات ریاضتی مورد بحث دولت در راستای جلوگیری از سقوط اقتصادی لبنان است. نسبت بدهی به تولید ناخالص داخلی لبنان یکی از بالاترین‌‌ها در دنیا است و بیروت در تلاش است این نسبت را کاهش دهد.

این بحران اقتصادی تاثیر چشمگیری بر زندگی مردم در لبنان داشته است. در هفته‌های اخیر، نگرانی از کمبود دلار آمریکا، تجار این کشور، خصوصا کسانی را که برای خرید محصولاتشان از دلار استفاده می‌کنند، مضطرب کرده است. در اعتراض به افزایش قیمت ارز، پمپ بنزین‌ها تعطیل شده‌اند و نانوایی‌ها هشدار داده‌اند که توان ادامه کار را ندارند.

پیشتر اهداکنندگان میلیاردها دلار کمک بین‌المللی به لبنان، این مبلغ را بلوکه کرده و آزاد شدن آن را منوط به اعمال اصلاحات ساختاری از سوی لبنان کردند. در همین راستا لبنان ماه ژوئن، بودجه ریاضتی‌ را تصویب کرد. این تصمیم پارلمان خشم شهروندان لبنان را به همراه داشت. آن‌ها رهبران سیاسی را عامل به وجود آمدن این بحران می‌دانند.

مها یحیی، مدیر مرکز خاورمیانه بنیاد کارنگی در بیروت می‌گوید: «سیاست‌مداران به جای اصلاح وضعیت مالی از طریق اندیشیدن به راه‌های حل مسئله فساد و کمبودهای مرتبط با بودجه دولت، راه ساده را انتخاب کرده‌اند و آن‌هم وضع مالیات بر مردمی است که همین الان هم تحت فشار شدید هستند».

خانم یحیی ادامه داد که بحران فعلی ریشه در تصمیمات سیاسی‌ای دارد که پس از جنگ در لبنان صورت گرفت، تصمیماتی که به فساد و سوء مدیریت دامن زد.

او می‌افزاید: «این وضعیت میراث نحوه مدیریت اقتصادی و سیاسی لبنان پس از جنگ داخلی است. در پایان جنگ داخلی، تمامی رهبران سیاسی و نظامی از سطح خیابان‌ها به بدنه دولت آمدند و بسیاری از آن‌ها به جای بنا کردن یک حکومت، به نهادهای دولتی به چشم هدیه‌ای نگاه می‌کردند که پس از جنگ به آن‌ها بخشیده شده». 

هنوز مشخص نیست نتیجه این اعتراض‌ها چه خواهد بود. بعد از ظهر جمعه بسیاری همچنان برای اعتراض به خیابان‌ها آمدند. یارا، که دانشجو و ساکن طرابلس لبنان است، می‌گوید به جای رفتن به خانه ترجیح داده در بیروت بماند.

او می‌افزاید: «کار نیست، برق نیست، یک وقت‌هایی نان هم نیست».

یارا می‌گوید او و دوستانش هم مانند بسیاری از جوانان لبنان بارها به ترک کشور فکر کرده‌اند زیرا می‌ترسند نتوانند شغلی پیدا کنند. او هم مانند همه، سیاستمداران را مقصر می‌داند و می‌گوید: «اینجا کشور ماست و آن‌ها آن را از ما گرفته‌اند. آن‌ها آینده ما را دزدیده‌اند».

https://www.independent.co.uk