قطر به‌صورت مدون در حال افزایش سهم خود در بازار ال‌ان‌جی است. شرکت قطرانرژی هفته گذشته، طولانی‌ترین قرارداد فروش ال‌ان‌جی را با چین به امضا رساند تا نه‌تنها سهم خود را در بازار شرق آسیا و به‌ویژه چین تضمین کند، بلکه پیش از بهره‌برداری از طرح جدید تولید ال‌ان‌جی در گنبد شمالی، بخشی از تولید آن را پیش‌فروش کند. البته تمرکز شرکت قطرانرژی فقط به بازار شرق آسیا معطوف نیست. با توجه به تداوم بحران انرژی در اروپا و سرمایه‌گذاری کشورهای اروپایی مثل آلمان برای احداث ترمینال‌های جدید ال‌ان‌جی، قطر همواره به بازار اروپا هم نیم‌نگاهی داشته است. با توجه به تحریم روسیه پس از حمله این کشور به اوکراین و تلاش کشورهای اروپایی برای یافتن جایگزین منابع انرژی روسیه، آلمان در سال ۲۰۲۱ برای احداث پنج ترمینال جدید ال‌ان‌جی سرمایه‌گذاری گسترده‌ای انجام داد.

قطر و آلمان روز سه‌شنبه ۲۹ نوامبر، قرارداد ۱۵ ساله‌ای برای فروش ال‌ان‌جی امضا کردند. بر اساس این قرارداد، قطر از سال ۲۰۲۶ به مدت ۱۵ سال، سالانه دو میلیون تن ال‌ان‌جی به آلمان صادر خواهد کرد. ارزش این قرارداد حدود ۱۵ میلیارد دلار است.

آلمان قبلا به واردات ال‌ان‌جی قطر از طریق قراردادهای کوتاه‌مدت پنج ساله تمایل داشت اما درنهایت با قطر یک قرارداد ۱۵ ساله‌ بست. رابرت هابک، وزیر اقتصاد آلمان، در مورد قرارداد جدید ال‌ان‌جی این کشور با قطر گفته بود که هرچند برلین با توافقنامه‌ای که مهلت ۲۰ ساله یا بیشتر داشته باشد، مخالف نیست، شرکت‌ها باید «در مورد اهداف اقلیمی طولانی‌مدت آلمان اطلاع داشته باشند».

باید در نظر داشت که قطر در چند ماه گذشته، با سرمایه‌گذاری ۲۹ میلیارد دلاری، برای ساخت شش واحد جدید تولید ال‌ان‌جی با ظرفیت هفت میلیون تن  اقدام کرده است تا بتواند توان تولید خود را در کوتاه‌مدت افزایش دهد و جوابگوی نیازهای بازار انرژی باشد. در حال حاضر، چین، ژاپن و کره جنوبی مشتریان عمده ال‌ان‌جی قطرند. با امضای قرارداد اخیر با آلمان، این کشور نیز به جمع مشتریان عمده ال‌ان‌جی قطر افزوده شد.

با نگاهی به آمار و ارقام اولیه دو قرارداد بلندمدت قطر با چین و آلمان، به‌راحتی می‌توان به منافع سرشار این دو قرارداد برای اقتصاد قطر پی برد. مزایای سیاسی و ژئوپلیتیک این قراردادها که جای خود دارند؛ اما قطر با امضای این دو قرارداد فعلا ۷۵ میلیارد دلار از تولید واحدهای جدید ال‌ان‌جی خود را پیش‌فروش کرده است و در ۲۵ سال آینده، تقریبا یک هزار میلیارد دلار از فروش ال‌ان‌جی درآمد ارزی خواهد داشت. این سود سرشار نتیجه جذب سرمایه‌گذاری ۲۹ میلیارد دلاری در چند ماه گذشته است.

بدون در پیش گرفتن سیاست خارجی تنش‌زدا و برقراری روابط خوب با کشورهای همسایه و قدرت‌های جهانی، امکان ایفای نقش مهم در امنیت جهانی انرژی میسر نیست و قطر در این دو دهه نشان داده که با دینامیک‌های بازار جهانی انرژی آشنا است و سیاست خارجی این کشور ابزاری برای تداوم نقش حیاتی قطر در بازار جهانی ال‌ان‌جی است؛ نقشی که برای مردم قطر تولید ثروت و رفاه به همراه دارد.

 تا پیش از حمله روسیه به اوکراین، آلمان سالیانه ۱۰۰ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی مصرف می‌کرد و بیش از ۵۰ درصد گاز مصرفی آلمان از روسیه تامین می‌شد. با امضای توافق جدید، قطر سالانه ۲.۷ میلیارد مترمکعب گاز برای آلمان تامین خواهد کرد و در دهه آینده، در امنیت انرژی آلمان و برخی کشورهای اروپایی نقش مهمی ایفا می‌کند.

ایران درگیر با مسئله افت فشار در میدان پارس جنوبی

قطر در حالی برای افزایش سهم خود در بازار ال‌ان‌جی گام برمی‌دارد که همه تولیدات ال‌ان‌جی این کشور از میدان مشترک پارس جنوبی است. پارس جنوبی تامین‌کننده بیش از ۷۰ درصد گاز طبیعی مصرفی در ایران است. بر اساس آخرین گزارش‌ها و اعلام وزارت نفت جمهوری اسلامی، میدان عظیم پارس جنوبی در حال ورود به نیمه دوم عمر تولید خود است و تا چهار سال دیگر یعنی سال ۲۰۲۵، هرسال به‌اندازه تولید یک فاز این میدان یعنی ۲۸ میلیون مترمکعب از ظرفیت تولید آن کاسته خواهد شد.

با وجود اینکه افت فشار در میدان پارس جنوبی از دو سال پیش آغاز شد، مسئولان وزارت نفت در این سال‌ها بارها با تکذیب و بی‌اهمیت نشان دادن مسئله افت فشار در میدان پارس جنوبی، به این مسئله حیاتی توجه خاصی نشان ندادند. خبرگزاری مهر بهمن‌ ۱۴۰۰ به نقل از یک مقام مسئول که خواسته بود نامش فاش نشود، رسما افت فشار در میدان پارس جنوبی را تایید کرد. به گفته این مقام مسئول، «روند افت فشار مخزن پارس جنوبی از هم‌اکنون آغاز شده و اطلاعات آن نیز موجود است؛ اما میزان این افت فشار رقم بالایی نیست».

بحران انرژی باعث شد تا درآمد ایران از قِبل صادرات گاز طبیعی افزایش یابد. به گفته جواد اوجی، وزیر نفت، درآمد حاصل از صادرات گاز از رقم یک میلیارد دلار در سال ۱۳۹۹ به چهار میلیارد دلار در سال ۱۴۰۰ رسید که البته نزدیک به یک میلیارد دلار آن مربوط به معوقات پیگیری‌نشده سال‌های گذشته بود. اوجی اواخر مرداد در گفت‌وگوی زنده تلویزیونی، با اشاره به کمبود گاز طبیعی در زمستان، از تلاش وزارت نفت برای مدیریت کمبود گاز طبیعی در شبکه خانگی خبر داد.

ایران سال قبل هم با کمبود گاز طبیعی روبرو بود. در آن زمان، وزارت نفت گاز تحویلی به برخی واحدهای بزرگ صنعتی از جمله کارخانه‌های سیمان، فولاد و پتروشیمی را قطع کرد تا گاز واحدهای مسکونی قطع نشود. اوجی اذعان کرد که ظرفیت تولید گاز طبیعی در ایران افزایش نخواهد یافت.

واردات گاز طبیعی از ترکمنستان یا سوآپ گاز روسیه

با توجه به تداوم مشکل افت فشار در میدان پارس جنوبی، وزارت نفت برای حل این مشکل در کوتاه‌مدت گزینه‌های زیادی روی میز ندارد. واردات گاز طبیعی از ترکمنستان و همچنین سوآپ گاز روسیه از گزینه‌های مدنظر دولت رئیسی برای حل نسبی بحران گاز طبیعی در ایران‌اند.

ایران در حالی به واردات گاز طبیعی از ترکمنستان تمایل دارد که جواد اوجی هفته قبل به این دلیل راهی ترکمنستان شد که ایران هنوز نتوانسته است قسط دوم بدهی خود به ترکمنستان را بپردازد (۴۸۰ میلیون یورو) و به دلیل پرداخت نکردن بدهی ترکمنستان بابت واردات گاز طبیعی به پرداخت جریمه محکوم شده بود.

واردات گاز طبیعی از روسیه هم که قرار است به اسم سوآپ انجام شود، بیشتر تامین‌کننده منافع روسیه خواهد بود. با تحریم روسیه و از دست رفتن سهم روسیه در بازار اروپا، تمرکز روسیه بر بازار جنوب و شرق آسیا خواهد بود؛ این یعنی اگر ایران بخواهد پس از رفع تحریم‌ها و جذب منابع مالی و کسب فناوری لازم، ظرفیت تولید گاز طبیعی خود را افزایش دهد و به کشورهای منطقه گاز طبیعی صادر کند، باید با روسیه به رقابت بپردازد.

قرار است گاز طبیعی فاز ۱۱ میدان پارس جنوبی تا پایان سال ۱۴۰۱ به شبکه سراسری وارد شود. هرچند از آنجا که ایران نتوانست سکوهای ۲۰ هزار تنی موردنیاز برای حل مشکل افت فشار در این فاز را تامین کند، تولید گاز طبیعی این میدان نیز بحران گاز طبیعی در ایران را حل نخواهد کرد و ایران که در صنعت انرژی خود با مشکلات بسیاری درگیر است، باید از دست رفتن فرصت‌ها در بازار انرژی و یکه‌تازی قطر و سایر رقبا در بازار جهانی گاز طبیعی را هم شاهد باشد.