گروهی بین‌المللی از محققان برای نخستین بار توصیف کالبدشناختی مفصلی از کلیتوریس مار ماده به دست دادند؛ پیشرفتی که می‌تواند به شناخت بهتر روند تکامل خزندگان منجر شود. 

این یافته‌ها که در مجله گزارش‌های گروه بی انجمن سلطنتی (Proceedings of the Royal Society B) منتشر شد، بر فرض دیرین مبتنی بر فقدان یا کارکرد نداشتن کلیتوریس در مارها خط بطلان می‌کشد.

به گفته این محققان از جمله پژوهشگران دانشگاه آدلاید استرالیا، این یافته‌ها همچنین منعکس‌کننده سوگیری در پژوهش‌های زیست‌شناختی است و به دلیل آن، آلت تناسلی مادینه «برخلاف همتای نرینه آن، در تمامی گونه‌ها آشکارا نادیده گرفته می‌شود»؛ در حالی که در مطالعات دو قرن گذشته، ساختار کالبدشناختی جفت آلت‌ تناسلی- همی‌پنیس- مارهای نر که در زیر فلس‌هایشان قرار دارد، به تفصیل تشریح شده است.

یکی از نویسندگان این مطالعه، جنا کرو-ریدل از دانشگاه لاتروب استرالیا، در بیانیه‌ای گفت: «وقتی این پرسش مطرح شد، دریافتیم که محققان هرگز به انجام دادن این کار فکر نکرده‌اند.»

تصاویر از مقاله منتشر شده در مجله انجمن سلطنتی

مگان فال‌ول از دانشگاه آدلاید، سرپرست این تحقیق، افزود: «ما افتخار می‌کنیم که در این تحقیق مشارکت داشتیم؛ به خصوص آنکه متاسفانه آلت تناسلی مادینه هنوز در تمامی گونه‌ها تابو به شمار می‌آید.»

محققان در این مطالعه، آلت تناسلی مادینه- همی‌کلیتوریس- نمونه مارهای بزرگسال هفت گونه را بررسی و با آلت تناسلی مارهای نر جوان و بزرگسال مقایسه کردند.

افعی کشنده، مار کولت بومی بخش‌های مختلف استرالیا، افعی خاکی چاله‌دار مکزیکی یافت‌شده در مکزیک و آمریکای مرکزی، افعی زهرافکن بخش‌های نیمه‌خشک آفریقا و عربستان و کارپت پیتون مشاهده‌شده در استرالیا و گینه‌نو، مارهای بررسی‌شده در این مطالعه بودند.

چرا این وجه بسیار مهم کالبد مارها  این همه سال نادیده گرفته شد.

جنا کرو-ریدل یکی از نویسندگان این مطالعه گفت: «به نظرم مارها را چون فلس‌فلسی و قدری عجیب و غریب‌اند، پشت گوش انداخته‌اند.»

دانشگاه لاتروب(@latrobe)۱۴ دسامبر۲۰۲۲

محققان برای یافتن این همی‌کلیتورس‌ها از روش‌های تصویربرداری زیستی و کالبدشکافی استفاده کردند.

طبق یافته‌های این محققان، همی‌کلیتوریس «قلبی شکل» مار از عصب‌ها و گلبول‌های قرمز خون سازگار با بافت نعوظ تشکیل شده‌اند که نشان می‌دهد امکان دارد طی جفت‌گیری متورم و تحریک شود.

کیت سندرز، از دانشگاه آدلاید و یکی دیگر از نویسندگان این مطالعه، گفت: «این نکته مهمی است؛ چون اغلب گمان می‌رفت مار ماده به زور و نه با اغوا، جفت‌گیری می‌کند.»

محققان با اتکا به تحلیلی مفصل، توانستند برای نخستین بار در جهان توصیف کالبدشناختی مفصلی از کلیتوریس مار ماده به دست دهند.

همی‌کلیتوریس ماده‌ها نخستین بار در سال ۱۹۹۵ در مارمولک‌ها شناسایی شد اما گمان می‌رفت در برخی گونه‌های خزندگان کارکردی نداشته باشد.

دکتر کرو-ریدل گفت: «کتاب درسی کالبدشناسی را که باز کنیم، می‌بینیم آلت تناسلی نرینه نمودار مفصلی دارد اما از آلت‌تناسلی مادینه هیچ خبری نیست. بنابراین داریم این بخش مفقوده را پر می‌کنیم.»

دکتر سندرز افزود: «در روند تحقیقمان برچسب‌ها و توصیف‌های کالبدشناختی مناسب برای آلت تناسلی مار ماده را سامان دادیم.»

این یافته‌های جدید می‌تواند به شناخت بهتر آمیزش جنسی و تولیدمثل مارها منجر شود.

طبق تحقیقات قبلی، جفت‌گیری مارها عمدتا زوری بود اما بر اساس مطالعه جدید، می‌تواند از طریق «اغوا» اتفاق بیفتد.

دکتر کرو-ریدل توضیح داد: «حالا که به این آناتومی رسیده‌ایم، به‌نوعی می‌توانیم فرضیه زوری بودن را کنار بگذاریم و بگوییم که خب، اغواگری هم می‌تواند دخیل باشد و در واقع در مورد بسیاری از مارها به آن چندان توجه نشده؛ تنها در مورد پستانداران به این موضوع توجه شده است.»

او افزود: «راستش به نظرم مارها را چون فلس‌فلسی و قدری عجیب‌وغریب‌اند، پشت گوش انداخته‌اند.»

محققان معتقدند این یافته‌‌ها‌ همچنین می‌تواند به شناخت بیشتر روند تکامل و طبقه‌بندی این حیوانات و از جمله روند تکامل و زیست‌شناسی تولیدمثل در خزندگان مارمانند مثل مارمولک کمک کند.

در این تحقیق خاطرنشان شد که حتی در مورد آناتومی حیوانات به‌خوبی مطالعه‌شده نیز هنوز نادانسته‌های زیادی وجود دارد و مطالعات جانورشناسی دستخوش سوگیری جنسیتی است.

دکتر سندرز گفت: «این کشف نشان داد تحقیقات برای پیشرفت، به متفکران متنوع و دیدگاه‌های متنوع نیاز دارد.»