خبرگزاری رویترز در تحلیلی درباره رویکرد آمریکا به پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران، نوشته است که تلاش‌های تقریبا دو ساله واشنگتن برای احیای توافق برجام به جایی نرسیده است، اما آمریکا و متحدان اروپایی‌اش می‌گویند درهای دیپلماسی باز است.

دلایل آن‌ها بازتاب‌دهنده خطر رویکردهای جایگزین، پیامدهای غیرقابل پیش‌بینی حمله نظامی به ایران، و نیز این باور است که برای تغییر مسیر تهران، هنوز فرصت باقی است. مقام‌های این کشورها می‌گویند که هرچند جمهوری اسلامی ایران به سمت تولید مواد شکافت‌پذیر می‌رود، هنوز به این قابلیت نرسیده و به فناوری ساخت بمب نیز هنوز دست نیافته است. 

جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، هفته گذشته پس از نشست مقام‌های اتحادیه اروپا در بروکسل، گفت: «فکر می‌کنم گزینه‌ای بهتر از برجام برای اطمینان از دست نیافتن ایران به سلاح هسته‌ای نداریم.» برنامه جامع اقدام مشترک موسوم به برجام، در سال ۲۰۱۵ امضا شد و بر اساس آن، در ازای لغو تحریم‌های اقتصادی، محدودیت‌هایی بر برنامه اتمی تحران اعمال می‌شد. بورل گفت:‌ «باید تا حد ممکن برای احیای توافق [برجام] تلاش کنیم.»

رویترز می‌نویسد که در سالی که گذشت، مسیر دستیابی به احیای برجام دشوارتر شد. جمهوری اسلامی ایران اعتراضات مردمی را وحشیانه سرکوب کرد، پهپادهای انفجاری ساخت ایران برای حمله به اوکراین در اختیار روسیه قرار گرفتند، و تهران برنامه اتمی خود را تسریع کرد. همه این‌ها باعث می‌شود که هزینه کاهش تحریم‌ها برای غرب سنگین‌تر شود. 

رابرت اینهورن، کارشناس منع اشاعه تسلیحات در اندیشکده بروکینگز، می‌گوید: «هر روز شمار کارشناسانی که می‌گویند الان بدترین زمان برای احیای توافق است و فقط باید بر رژیم درمانده در ایران فشار آوریم، بیشتر می‌شود.» 

او گفت: «حتی برخی طرفداران پروپاقرص احیای برجام، از این فکر انصراف داده‌اند. دلشان با پرداخت هزینه سیاسی در ازای احیای برجام است، اما عقلشان حکم می‌کند که چنین کاری بسیاری دشوار است.»

برجام، غنی‌سازی اورانیوم در ایران را تا خلوص ۳.۶۷ درصدی مجاز می‌دانست، اما با خروج آمریکا از این توافق در سال ۲۰۱۸، جمهوری اسلامی ایران غنی‌سازی را افزایش داد.

دونالد ترامپ، رئیس‌ جمهوری وقت آمریکا، تحریم‌های قبلی را علیه جمهوری اسلامی ایران برقرار کرد، و تهران هم فعالیت‌های هسته‌ای‌اش را از سر گرفت و به این ترتیب، نگرانی ایالات متحده، اروپا و اسرائیل از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای تشدید شد.

ایران اکنون در حال غنی‌سازی ۶۰ درصدی اورانیوم، از جمله در تاسیسات زیرزمینی فردو است، و از آنجا که این مرکز زیر یک کوه قرار دارد، نابود کردنش از طریق بمباران دشوار است. 

به دست آوردن مواد شکافت‌پذیر، بزرگ‌ترین مانع ساخت سلاح هسته‌ای تلقی می‌شود، اما موانع دیگری، از جمله چالش‌ فنی طراحی بمب، نیز در این مسیر مطرح است. 

یک برآورد امنیتی ایالات متحده که در اواخر ۲۰۰۷ منتشر شد، با اطمینان بالا گفت که ایران تا پاییز ۲۰۰۳ که کار تسلیحات را متوقف کرد، برای ساخت سلاح هسته‌ای تلاش می‌کرد. 

دیپلمات‌ها معتقدند که ایران غنی‌سازی با خلوص ۹۰ درصد را که خلوص مورد نیاز برای ساخت سلاح هسته‌ای است، آغاز نکرده است. 

خبرگزاری رویترز به نقل از یک دیپلمات غربی نوشت: «اگر ایران برنامه نظامی خود را به وضوح از سر بگیرد و غنی‌سازی را تا ۹۰ درصد انجام دهد، کل بحث در ایالات متحده، اروپا و اسرائیل تغییر می‌کند.» او گفت که مسیر دیپلماتیک باز است، مگر اینکه سیاستمداران آمریکایی به دلیل سرکوب بی‌رحمانه مردم معترض ایران به دست جمهوری اسلامی، علیه رسیدن به توافق جبهه بگیرند. 

دولت جو بایدن در ماه‌های اخیر تحریم‌ها علیه ایران را تشدید کرده است و نهادهای چینی را که فروش نفت خام ایران را تسهیل می‌کنند، هدف قرار داده است و تمهیدات سختگیرانه‌ای نیز علیه مقام‌های جمهوری اسلامی ایران به دلیل نقض حقوق بشر، در پیش گرفته است. 

یک مقام ارشد دولت بایدن که نخواست نامش فاش شود، گفت: «اگرچه مذاکرات متوقف شده است، انریکه مورا، هماهنگ‌کننده اروپایی مذاکرات هسته‌ای، به گفت‌وگو با همه طرف‌ها ادامه می‌دهد.»

رابرت مالی، نماینده ویژه دولت آمریکا در امور ایران، نیز ماه گذشته در پاریس به خبرنگاران گفت: «ما به فشار ادامه خواهیم داد و در عین حال، درها را برای بازگشت به دیپلماسی باز نگه خواهیم داشت.» او گفت اگر ایران «از آستانه جدیدی در برنامه هسته‌ای خود عبور کند، بدیهی است که پاسخ متفاوت خواهد بود».

ایران احیای توافق را به مختومه اعلام شدن پرونده تحقیقات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره کشف آثار اورانیوم در سه مرکز اعلام‌نشده گره زده است، و ایالات متحده و متحدانش با این شرط موافق نیستند. 

چندین دیپلمات غربی گفته‌اند که احتمال اقدام قریب‌الوقوع نظامی علیه ایران بالا نیست و گفته‌اند که حمله نظامی تمایل جمهوری اسلامی ایران را به دستیابی به سلاح هسته‌ای تقویت می‌کند و خطر  تلافی‌جویی تهران را افزایش می‌دهد. 

یک دیپلمات غربی گفت: «گمان نمی‌کنم که کسی گزینه نظامی را در کوتاه‌مدت متصور باشد.» او گفت:‌ «راه‌حل، نظامی نخواهد بود و مشاهدات من حاکی از این نیست که افراد زیادی خواستار آن باشند.» 

یک دیپلمات آمریکایی دیگر نیز گفت که از نظر او، بمباران ایران برای اسرائیل و بدون حمایت غرب، ممکن نیست. 

مقام ارشد دولت بایدن گفت، حتی اگر نتوان توافق هسته‌ای را احیا کرد، راه‌حل‌های دیپلماتیک دیگری وجود دارد. 

او گفت: «اینکه کی و چگونه می‌توان برجام را احیا کرد، پرسشی دشوار است، اما مرگ برجام به این معنی نیست که دیپلماسی نیز با آن دفن خواهد شد.»