در پی پیشنهاد تهران مبنی بر اینکه در رفع آخرین موانع موجود برای احیای برجام پیشرفت حاصل شده است، پاتریک وینتور در مقاله‌ای که در روزنامه گاردین منتشر شده است به دوراهی دشواری می‌پردازد که اکنون قدرت‌های غربی با آن مواجه‌اند: توافق هسته‌ای با جمهوری اسلامی یا حمایت از معترضان ایرانی؟

 به نوشته وینتور، اقدام جو بایدن به احیای برجام، که احتمالا لغو تحریم‌ها و باز شدن راه برای میلیاردها دلار درآمد ایران از صادرات نفت را در پی دارد، به چشم خیانت به معترضانی دیده خواهد شد که سه ماه است در خیابان‌ها اعتراض می‌کنند و همچنین برای اوکراین پیامی بحث‌برانگیز در مورد اولویت‌های واشنگتن خواهد بود. غرب ایران را به ارسال صدها پهپاد به روسیه متهم و از سازمان ملل درخواست کرده است بررسی کند که آیا این اقدام ایران نقض تعهداتش در چارچوب قطعنامه‌های فعلی شورای امنیت سازمان ملل محسوب می‌شود یا خیر.  

اما نمایندگان اروپا در مذاکرات با ایران اصرار دارند که مهار برنامه هسته‌ای ایران باید مستقل و جدا از سایر مسائل این کشور، از جمله تامین تسلیحات برای روسیه و سرکوب اعتراض‌های داخلی، صورت گیرد.

در هفته جاری، کمال خرازی، رئیس شورای راهبردی روابط خارجی جمهوری اسلامی، گفت تنها مانع باقی‌مانده سر راه توافق هسته‌ای حل‌و‌فصل اختلاف میان ایران و بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مورد منشا آثار ذرات هسته‌ای کشف‌شده در سه سایت هسته‌ای ایران در سال ۲۰۱۹ است. او یکی از معدود مقام‌های ایرانی است که ادعا می‌کند سایر اختلاف‌ها میان ایران و آمریکا در مورد احیای برجام حل شده است.

هم‌زمان، پس از وقفه‌ای چند ماهه، بازرسان آژانس همراه ماسیمو آپارو، معاون مدیرکل و رئیس بخش بازرسی و نظارت آژانس، به تهران رفتند و با محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، دیدار کردند.  

حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه جمهوری اسلامی، این دیدار را «مثبت» توصیف کرد، که حاکی از آن است بخشی از رژیم خواهان دستیابی به توافق‌اند.

او گفت دیدار هفته گذشته با جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، در اردن فرصتی برای «تکمیل گفت‌و‌گوها بود».

بازرسان آژانس بدون هیچ اظهارنظری در مورد گفت‌و‌گوها تهران را ترک کردند اما با توجه به شکست تلاش‌های پیشین برای دریافت توضیح موجه در مورد ذرات هسته‌ای کشف‌شده، احتمال اینکه به نتیجه مشخصی رسیده باشند اندک است.

به عقیده نویسنده گاردین، ممکن است این خوش‌بینی تهران فقط نوعی فرصت‌طلبی باشد تا ببیند آیا می‌تواند اختلاف نظر غرب در مورد امکان احیای برجام را آشکار کند، آن هم زمانی که جمهوری اسلامی به نقض فاحش حقوق بشر و ارسال تسلیحات به روسیه متهم است.

اما بدنه دیپلماتیک جمهوری اسلامی معتقد است ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری، به احیای برجام نیاز دارد، و چنانچه دستیابی به توافق محقق نشود، با انداختن ایرانی منزوی در آغوش روسیه، اشتباهی تاریخی مرتکب خواهد شد.

بحران اقتصادی نیز جمهوری اسلامی را برای دستیابی به توافق تحت فشار قرار داده است. از زمان آغاز اعتراض‌های سراسری، ارزش ریال در مقابل دلار حدود ۲۰ درصد سقوط کرده است. افشین خانی، معاون ارزی بانک مرکزی، هفته گذشته ناچار شد استعفا کند و درخواست‌ها برای استعفای علی صالح‌آبادی، رئیس کل بانک مرکزی، افزایش یافته است. اما با تورم ۵۰ درصدی در تابستان سال جاری و افزایش دو برابری قیمت خودرو در سه ماه گذشته، اکنون انتقادها متوجه بی‌کفایتی دولت رئیسی است.

وینتور در ادامه می‌نویسد با توجه به اینکه اگر ایران غنی‌سازی ۹۰ درصدی را آغاز کند، اورانیوم غنی‌شده کافی برای ساخت بمب را در اختیار خواهد داشت، اروپا مصمم است که امید به احیای برجام را از دست ندهد.

بورل هفته گذشته گفت: «به‌رغم اینکه توافق هسته‌ای همچنان در بن‌بست و تسریع برنامه هسته‌ای ایران مایه نگرانی عمیق است، باید تا حد امکان برای احیای این توافق تلاش کنیم. من همچنان معتقدم که تحریم‌ها به‌دلیل مسائل حقوق بشری و تامین تسلیحات برای روسیه را باید از برنامه هسته‌ای جدا کنیم.»

سه سایت هسته‌ای که ایران در موردشان «پاسخ قانع‌کننده» به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نداده است در ورامین، تورقوزآباد و ورامین واقع شده‌اند. به ادعای ایران، این ذرات هسته‌ای ممکن است از خارج آمده باشند.

بر اساس برآورد آژانس، ایران از ۲۱ اوت سال جاری، ذخیره اورانیوم با خلوص ۶۰ درصد را ۶.۷ کیلوگرم افزایش داده است.