با آنکه زنان در ایران به دلیل برخورداری از ویژگی استقلال شخصیت، سطح بالای تحصیلات و تجربیات چندین دهه که به زمان قبل از انقلاب ۱۳۵۷ و روی کار‌ آمدن رژیم جمهوری اسلامی برمی‌گردد، همواره در جامعه حضور پررنگ و فعالی داشتند، امروز آن‌ها برای دستیابی به حقوق شهروندی و رهایی از سلطه روحانیون تلاش و مبارزه می‌کنند و سعی دارند حقوق طبیعی خود را به‌عنوان شهروندانی که در موقعیتی برابر و همسان با مردان قرار دارند، به دست آورند. با این حال، این اواخر جناح اصولگرا در ایران با چالش ایستادگی و شجاعت زنان ایرانی مواجه شده است که فقط لباسی را می‌پوشند که خودشان مناسب ببینند، و نمی‌خواهند بیش از این پایبند عرف و عادات جامعه سنتی و مردسالار باشند.

البته مسئله آزادی برای زنان ایران تنها به موضوع حجاب محدود نمی‌شود، زیرا هدف اصلی آن‌ها رهایی از سلطه ولی‌فقیه و حامیان آن است که پیوسته سعی دارند سلطه خود را چه از طریق قرائت نادرست از فقه اسلامی چه با پیروی از آداب‌ورسوم جامعه و چه با بهره‌جویی از قانون بر زنان ایران تحمیل کنند. در حالی‌ که این رویکرد در بسیاری از جنبه‌ها با حقوق بشر سازگار نیست و اساس آن را تنگ‌نظری، خشک‌اندیشی و تحجر فکری شکل می‌دهد.

برخلاف این وضعیت، در کرانه دیگر خلیج فارس تحولی بزرگ و مثبت در حال شکل‌گیری است؛ زنان در عربستان سعودی هر روز بیشتر به سمت پیشرفت و ترقی گام برمی‌دارند و نقش آن‌ها در موقعیت‌های کلیدی و تاثیرگذار جامعه گسترش می‌یابد؛ به‌ویژه اینکه حضور زنان در دستگاه دیپلماسی عربستان سعودی به‌ میزان چشمگیری رو‌به‌افزایش است.

با آغاز سال ۲۰۲۳ و انتصاب نسرین الشبل به‌عنوان سفیر عربستان سعودی در جمهوری فنلاند و هیفاء الجدیع به‌عنوان رئیس کادر دیپلماتیک عربستان سعودی در اتحادیه اروپا، شمار زنان فعال در هیئت دیپلماتیک عربستان سعودی افزایش یافت. این در حالی است که پیش از این شاهدخت ریما بنت بندر آل‌سعود به‌عنوان سفیر عربستان سعودی در ایالات متحده، ایناس‌ الشهوان، به‌عنوان سفیر در سوئد و ایسلند، امل یحیی‌ المعلمی، به‌عنوان سفیر در نروژ و شاهدخت هیفاء بنت عبدالعزیز آل مقرن، به‌عنوان نماینده دائم عربستان سعودی در سازمان یونسکو، منصوب شده بودند.

ایناس‌ الشهوان در مصاحبه‌ای با پادکست سقراط، با اشاره به تجربیات دیپلماتیک خود گفت زمانی که در وزارت خارجه کار می‌کرد، شاهزاده سعود الفیصل، وزیر خارجه فقید عربستان سعودی، به او گفته بود: «در آینده نوبت به شما می‌رسد» و زنان عربستان سعودی باید برای تصدی سمت‌های دیپلماتیک ارشد آماده شوند. الشهوان گفت این موضوع در زمانی مطرح شد که تعداد زنان شاغل در وزارت خارجه به ۲۵ نفر می‌رسد؛ در حالی‌ که اکنون بیش از ۳۰۰ زن در وزارت خارجه عربستان سعودی کار می‌کنند.

حضور زنان عربستان سعودی در بازار کار هم پیوسته در حال افزایش است. آخرین اطلاعات اداره کل آمار نشان می‌دهد که «نرخ مشارکت در نیروی کار برای زنان عربستان سعودی افزایش چشمگیری یافته و از میزان رشد طبیعی جمعیت شاغل در این کشور فراتر رفته است». نرخ مشارکت در نیروی کار برای زنان عربستانی با ۱.۴ درصد افزایش به ۳۷ درصد رسیده، در حالی که سهم زنان از جمعیت شاغل ۰.۷ درصد افزایش یافته و به ۲۹.۴ درصد رسیده است.

احمد الراجحی، وزیر منابع انسانی و توسعه اجتماعی عربستان سعودی، در مراسم آغاز به کار دوازدهمین مجمع گفت‌وگوی اجتماعی گفت که وزارت منابع انسانی و توسعه اجتماعی پیوسته در تلاش است با همه شرکای خود در بازار کار هماهنگ شود و آن‌ها را عنصری مهم در موفقیت و توسعه بداند؛ به‌ویژه اینکه «توانمندسازی زنان» یکی از مهم‌ترین اهداف چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان سعودی است.

او افزود: به دنبال پیشرفت چشمگیر عربستان سعودی در عرصه توانمندسازی زنان، سهم زنان در بازار کار (از کل نیروی کار) به ۳۱.۸ درصد افزایش یافته و از شاخص ۲۷.۶ درصدی که برای سال ۲۰۲۰ پیش‌بینی شده بود، فراتر رفته است. آمار وزارت منابع انسانی و توسعه اجتماعی عربستان سعودی همچنین نشان می‌دهد حضور زنان در سمت‌های ارشد مدیریتی از ۲۱.۵ درصد در سال ۲۰۱۶ به ۴۵ درصد در سال ۲۰۲۲ افزایش یافته است.

بنابراین حضور پررنگ و روزافزون زنان عربستان سعودی در سمت‌های دیپلماتیک ارشد، تحولی است که از یک سو بیانگر موفقیت تلاش‌های انجام‌شده برای توانمندسازی زنان است و از سوی دیگر نشان می‌دهد که عربستان سعودی سیاستی را برای توانمندسازی زنان پیش گرفته است که کلیشه‌های قدیمی انحصار دستگاه دیپلماتیک در دست مردان را می‌شکند و ثابت می‌کند که زنان عربستان سعودی با اندوخته‌های علمی، تجربیات و شایستگی خود می‌توانند در همه عرصه‌ها نقش اساسی در پیشرفت جامعه ایفا کنند.

البته موارد فوق حاکی از وجود طرح‌ها و برنامه‌های عملی و جدی دولت عربستان سعودی برای توانمندسازی زنان و اعطای اختیارات بیشتر به آن‌ها است؛ بدون اینکه به دیدگاه‌های محافظه‌کارانه برخی روحانیون یا گروه‌های محافظه‌کار توجه شود؛ به‌ویژه اینکه چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان سعودی بر پایه لزوم فراهم کردن فرصت‌های برابر برای مردان و زنان، برابری جنسیتی و کاهش سطح بیکاری برای زنان و مردان استوار است. علاوه بر آن، دولت عربستان سعودی در تلاش برای فراهم کردن زمینه‌های کاری بیشتری برای زنان است تا آن‌ها بتوانند فرصت‌های بی‌شماری را که در دهه‌های گذشته از دست داده‌اند، جبران کنند و در نتیجه، شکاف جنسیتی در بازار کار و همه نهادهای دولتی و خصوصی پر شود.

در بحبوحه این تحول شگرف، زنان ایران تغییرات مثبتی را در عربستان سعودی مشاهده می‌کنند که با گذشت هر روز جامعه را به سمت پیشرفت و ترقی سوق می‌دهد و می‌بینند که رویکرد دولت‌های دو کشور همسایه به زنان کاملا متفاوت است. در حالی‌ که دولت عربستان سعودی به سمت آزادی‌های مدنی، آموزش و توانمندسازی زنان گام‌های بلندی برمی‌دارد، دولت ایران پیوسته به دنبال اعمال محدودیت‌های بیشتر بر زنان است.

پرسشی که در این میان برای همه مطرح می‌شود این است که چرا دولت ایران سیاستی را در قبال زنان اتخاذ کرده که با مدرنیته و پیشرفت در تضاد است و هرگز نمی‌تواند به خواسته‌های جامعه در عصر نوین پاسخگو باشد.

البته تغییر و اصلاح واقعی آن است که از یک سو نیازهای مردم و جامعه را برآورده کند و از سوی دیگر به توسعه و ثبات جامعه منجر شود. همچنین تردیدی نیست که هرگونه تلاش برای سرکوب زنان و جلوگیری از آزادهای فردی و اجتماعی شکاف بین زنان ایران و رژیم حاکم را عمیق‌تر می‌کند؛ در حالی‌ که اعتماد و باور زنان عربستان سعودی به رهبری سیاسی کشورشان پیوسته در حال افزایش است.