امروز، دوم مارس، روز فرهنگ بلوچ است. نام بلوچستان در ایران همواره با نام شهبانو فرح پهلوی همراه خواهد ماند. هنر دست زنان این ناحیه و سوزن‌دوزی‌های ظریفش چشم هنردوست ملکه ایران را گرفت. وقوع انقلاب اسلامی باعث توقف راهی شد که شاید می‌توانست سرنوشت اقتصاد این استان را برای همیشه تغییر دهد و آن را به قطب گردشگری و مد سطح بالا تبدیل کند.

فرح دیبا اولین و آخرین ملکه ایرانی بود که در قامت همسر شاه، مادر ولیعهد و نایب‌السلطنه ایران، حضور فعالی در اجتماع داشت. دو ملکه پیش از او، فوزیه و ثریا، اگرچه عنوان رسمی ملکه ایران را داشتند، اما مانند او درگیر مراسم بزرگی همچون جشن‌های ۲۵۰۰ ساله نبودند. فرح، ملکه جوان، به‌جای آنکه رهسپار فروشگاه‌های گران پاریس و لندن شود، به داخل ایران و حاصل دست هنرمندان ایرانی چشم داشت.

طراح لباس ملکه ایران در دهه ۴۰ شمسی کار مشکلی پیش رو داشت؛ جدا کردن آنچه از شرق و غرب بر پوشاک ایرانی تاثیر گذاشته بود و آفریدن یک اثر بی‌بدیل از بازمانده آن.

منیر جهانبانی ایده استفاده از سوزن‌دوزی بلوچ را با ملکه مطرح کرد. کیوان خسروانی آن‌ها را طراحی کرد و پری ذوالفقاری دوزنده جامه‌های ملکه ایران بود. سوزن‌دوزی‌های روی این پیراهن‌ها را نیز مهتاب نوروزی، استاد مسلم سوزن‌دوزی بلوچستان، به همراه گروهی از زنان روستایی انجام دادند.

هنر بلوچی‌دوزی همچون یک نماد افسانه‌ای، ملت بلوچ را به هم وصل می‌کند. طرح‌های گل‌دوزی‌های بلوچی از قدیمی‌ترین تمدن‌های جهان -که آثارش در «شهر سوخته» و فرهنگ غنی بلوچی دیده می‌شود- گرفته شده است. گل‌دوزی بلوچی یکی از قدیمی‌ترین گل‌دوزی‌های تاریخ است. لباس‌های زنانه بلوچی به‌دلیل الگوهای گل‌دوزی بی‌همتایشان که از سرزمین مادری اقتباس شده‌اند، بسیار معروف‌اند.

تاریخ ملت بلوچ را منابع مختلف مورد مطالعه قرار داده‌اند، اما فرهنگ غنی از هنر و صنایع‌دستی آن کمتر مورد توجه قرار گرفته است. ما هیچ‌گونه مستندی از داده‌های قرن نوزدهم نداریم، زیرا تاریخ این ناحیه در بخش هنر سینه‌به‌سینه از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است.

سوزن‌دوزی بلوچی یک زبان هنری دارد. بلوچی‌دوزی هنری منحصربه‌فرد است و مانند سایر هنرها دارای زبانی است که فرهنگ و دوره زمانی زندگی ملت را توضیح می‌دهد.

روی سفال‌های کاوش شده از محوطه تاریخی مهرگره طرح‌هایی مشابه گل‌دوزی‌های امروزی دیده می‌شود. طبق گفته باستان‌شناسان، تمدنی که در ۷۰۰۰ سال قبل از میلاد در اطراف رودخانه بولان کراچی پاکستان امروزی قرار داشت، صاحب صنعت پارچه‌بافی بسیار پررونقی بود.

ارزش تبلیغاتی

گل‌دوزی بلوچی ارزش تجاری بالایی دارد. هزینه لباس زنانه زیاد است و دوخت آن یک تا شش ماه طول می‌کشد. خانواده‌های بلوچ رسم دارند که چند دست لباس برای آینده فرزندشان آماده کنند.

محبوبیت این لباس تنها به شهرهای بلوچ‌نشین محدود نمی‌شود، زیرا تقاضای زیادی برای لباس بلوچ در کشورهای خلیج فارس و دیگر گوشه‌های جهان -هر جایی که جمعیت بلوچ زندگی کنند یا افرادی برای کمک به هنردوستان و هنرشناسان، خواهان خرید قطعه‌ای از این هنر خاص باشند- وجود دارد.

با گذشت پنج دهه از روزهای درخشان هنر سوزن‌دوزی بلوچستان ایران، هنرمندان بسیاری امیدوارند تا زمانی که نام شهبانو فرح پهلوی در میان شیک‌پوشان جهان به گوش می‌رسد، بتوانند دوباره این هنر را در صحنه‌های جهانی مد ببینند و چرخ اقتصاد دوباره بر پایه هنر دستان زنان هنرمند بچرخد.

تمام آثار هنری و لباس‌های زینت شده با سوزن‌دوزی بلوچ که به سفارش شهبانو تهیه شده بود، در موزه‌های سعدآباد نگه‌داری می‌شود.

شهبانو درباره دلیل خارج نکردن این پیراهن از ایران می‌گوید: «این لباس‌ها کارهای زیبای هنر ایران بود و می‌خواستم ازلحاظ تاریخی در ایران بماند.»