یک سیاستمدار شاخص در ایالت تگزاس آمریکا از رازی پرده برداشت که بیش از ۴۰ سال حفظ کرده بود. بن بارنز، سیاستمدار دموکرات که سابقه معاونت فرمانداری تگزاس و ریاست مجلس نمایندگان این ایالت را دارد، در گفت‌وگو با روزنامه نیویورک‌تایمز از سفری سرنوشت‌ساز خبر داد که در تابستان ۱۹۸۰ به مقصد خاورمیانه انجام داده بود.‌ هدف این سفر این بود که به‌صورت غیرمستقیم، به جمهوری اسلامی ایران پیام رسانده شود که گروگان‌های آمریکایی در ایران آزاد نشوند تا دولت دموکرات جیمی کارتر ضربه انتخاباتی بخورد و پیروزی در انتخابات ریاست‌ جمهوری آن سال به رونالد ریگان، نامزد جمهوری‌خواه، برسد. 

این نظریه را که احتمالا افرادی از نزدیکان ریگان کوشیده باشند آزادی گروگان‌های آمریکایی را به تاخیر اندازند تا کارتر ضربه انتخاباتی بخورد، پیش از این نیز چهره‌های متعددی در ایران و آمریکا، از گری سیک، کارشناس سابق شورای امنیت ملی آمریکا، تا ابوالحسن‌ بنی‌صدر، رئیس ‌جمهوری وقت ایران، مطرح کرده‌اند. اینک گفته‌های بارنز را می‌توان شاهد دیگری بر این مدعا دانست. 

گری سیک نخستین بار در آوریل ۱۹۹۱ در مقاله‌ای در نیویورک‌تایمز این نظریه را مطرح کرد و سپس در نوامبر همان سال، ماجرا را در کتابی به نام «غافلگیری ماه اکتبر» بیشتر بسط داد. تیم ریگان پیش از این با هراس از احتمال «غافلگیری ماه اکتبر» سخن می‌گفتند؛ یعنی رویدادی که یک ماه پیش از انتخابات، بتواند فضا را عوض کند و کارتر را به کاخ سفید برساند.

کانلی و بارنز در خاورمیانه

بارنز سفر سال ۱۹۸۰ را با فردی انجام داد که او را بزرگ و ریش‌سفید خود در سیاست آمریکا می‌دانست: جان کانلی، فرماندار سابق تگزاس و چهره‌ای تاثیرگذار در سیاست آمریکا که در کابینه سه رئیس ‌جمهوری خدمت کرده بود و در ۱۹۸۰ می‌خواست نامزد ریاست ‌جمهوری جمهوری‌خواهان باشد، اما از ریگان شکست خورد.

کانلی نخست دموکرات بود و وزیر نیروی دریایی دولت جان اف کندی. اما سپس در دولت ریچارد نیکسون وزیر خزانه‌داری شد و پس از آن بود که حزب عوض کرد و به کسوت یک جمهوری‌خواه درآمد. او پس از شکست سال ۱۹۸۰ از ریگان در انتخابات مقدماتی جمهوری‌خواهان، وعده داد که هر چه در توان دارد، برای پیروزی ریگان انجام دهد؛ به این امید که به وزارت خارجه یا دفاع برسد. 

این‌جا بود که پای بارنز به میان کشیده شد که به‌رغم دموکرات بودن، به کانلی نزدیک بود. به گفته بارنز، این دو در تابستان ۱۹۸۰ به چندین پایتخت خاورمیانه سفر کردند تا این پیام صریح را به دولت نوپای جمهوری اسلامی ایران برسانند: گروگان‌ها را تا پیش از انتخابات آمریکا آزاد نکنید، چون اگر ریگان پیروز شود، پیشنهاد‌های بهتری به شما خواهد داد.

به گفته بارنز، کانلی پس از بازگشت از سفر، به دیدار ویلیام جی کیسی، رئيس کارزار انتخاباتی ریگان، رفت و به او در مورد این سفر گزارش داد. کیسی از نزدیکان ریگان بود و بعدها در دولت او رئيس سازمان سیا شد. 

کنگره آمریکا قبلا تحقیقاتی در مورد این نظریه انجام داده بود و به شواهدی در تایید آن نرسیده بود. اما کانلی و بارنز در هیچ‌یک از این تحقیقات مشارکت نداشتند و با آن‌ها گفت‌وگو نشد. بارنز می‌گوید حالا که کارترِ ۹۸ ساله به پایان عمر خود نزدیک می‌شود، او احساس کرده که باید بالاخره واقعیت را بیان کند. 

بارنز که خود ماه آینده ۸۵ ساله می‌شود، به نیویورک‌تایمز گفت: «تاریخ باید بداند که این اتفاق افتاده. به نظرم بسیار چشمگیر است.»

مطرح شدن این تئوری از زبان بارنز، به آن وزنی بی‌سابقه می‌دهد، زیرا او در سیاست آمریکا چهره‌ برجسته‌ای به‌حساب می‌آید. بارنز جوان‌ترین رئیس مجلس نمایندگان در تاریخ تگزاس بود و از مهم‌ترین ریش‌سفیدهای عالم سیاست در این ایالت محسوب می‌شود. لیندون جانسون، رئیس‌ جمهوری سابق آمریکا و چهره مشهور تگزاس، پیش‌بینی کرده بود که بارنز روزی رئیس ‌جمهور می‌شود. نفوذ بارنز در سیاست تگزاس به حدی است که معروف است روزگاری به جرج دبلیو بوش جوان کمک کرد تا وارد گارد ملی هوایی تگزاس شود و مجبور نباشد خدمت وظیفه خود را در ویتنام بگذارند. 

با این حال، درگذشت بسیاری از چهره‌های کلیدی ماجرا، از جمله کانلی، ریگان و کیسی، باعث می‌شود که تایید کامل این گفته‌ها نیز ممکن نباشد. ادعای بارنز هیچ پشتوانه کتبی و مستندی ندارد و او حتی دفترچه خاطراتی نیز ندارد که ماجرا را در آن ثبت کرده باشد. اما او می‌گوید که در طول سال‌ها، این ماجرا را با چهار نفر مطرح کرده است: مارک آپدگرو، رئیس بنیاد لیندون جانسون، تام جانسون، مشاور سابق لیندون جانسون (بدون ارتباط خویشاوندی)‌ و بعدها صاحب‌امتیاز روزنامه  لس‌آنجلس تایمز و رئیس شبکه خبری سی‌ان‌ان، لری تمپل، مشاور سابق کانلی و جانسون، و دکتر اچ دبلیو برندز، تاریخدانی در دانشگاه تگزاس. 

این چهار نفر در گفت‌وگو با «نیویورک تایمز» تایید کردند که بارنز در گذشته این ماجرا را برای آن‌ها تعریف کرده است، و هر چهار نفر گفتند بارنز را به راستگویی می‌شناسند. تام جانسون گفت: «تا جایی که می‌دانم، بن تاکنون به من دروغ نگفته است.»

دکتر برندز در کتابی که ۲۰۱۵ در مورد ریگان نوشت، در سه پاراگراف به این ماجرا پرداخته بود، اما در آن زمان توجه چندانی به آن نشد. 

بخشی از روایت بارنز نیز با اسناد موجود در کتابخانه و موزه لیندون جانسون در تگزاس تایید می‌شود. این اسناد نشان می‌دهند که کانلی ۱۸ ژوئیه ۱۹۸۰ آمریکا را به مقصد سفری در سراسر خاورمیانه ترک کرد که طی آن از اردن، سوریه، لبنان، عربستان سعودی، مصر و اسرائیل دیدار کرد و ۱۱ اوت به تگزاس بازگشت. نام بارنز هم به منزله یکی از همراهان او در این سفر، ثبت شده است.

رسانه‌های وقت هم سفر کانلی را پوشش مختصری داده بودند، اما تاکید داشتند که «اکیدا خصوصی» است. در اسناد کانلی، تماس بین او و کارزار ریگان نیز تایید شده است. بیست‌ویکم ژوئیه ۱۹۸۰، دستیار کانلی به او یادداشتی می‌نویسد و می‌گوید نانسی ریگان، همسر رونالد ریگان، تماس گرفته و می‌خواهد کانلی در جلسات راهبردی کارزار مشارکت داشته باشد؛ هرچند پاسخ کانلی ثبت نشده است. 

به گفته بارنز، اوایل سپتامبر ۱۹۸۰، او و کانلی در جلسه‌ای سه‌ساعته در سالن پذیرایی هواپیمایی آمریکن ایرلاینز در فرودگاه منطقه‌ای دالاس، به کیسی در مورد سفر خود گزارش دادند. اسناد کانلی تایید می‌کند که او ۱۰ سپتامبر به دالاس سفر کرده بود. 

بارنز تاکید کرده که تردید ندارد هدف از سفر کانلی، این بوده که به هر شکل ممکن، این پیام به جمهوری اسلامی ایران رسانده شود که گروگان‌ها نباید تا پیش از انتخابات آمریکا آزاد شوند. بارنز می‌گوید: «من با این باور به گور خواهم رفت که هدف سفر همین بوده است. این کار خودسرانه هم انجام نشده بود، چون کیسی بسیار علاقه‌مند بود به محض رسیدنمان به آمریکا، با ما تماس بگیرد و می‌خواست بداند گروگان‌ها را نگه خواهند داشت یا نه.»

با این همه، هیچ شواهد مستندی در دست نیست تا نشان دهد ریگان از سفر کانلی و بارنز باخبر بوده است. همچنین، بارنز نمی‌گوید سفر به درخواست کیسی انجام شده است. از این گذشته، روشن نیست چهره‌های متعددی که کانلی و بارنز با آن‌ها در کشورهای مختلف عربی و اسرائیل دیدار کردند، توانسته باشند این پیام را به جمهوری اسلامی ایران برسانند، یا جمهوری اسلامی ایران به خواست آن‌ها اعتنا کرده باشد. 

اما با تمامی این اوصاف می‌دانیم جمهوری اسلامی ایران در نهایت زمانی به سمت آزادی گروگان‌ها حرکت کرد که ریگان پیروز انتخابات شده بود و گروگان‌ها دقیقا چند دقیقه پس از ظهر ۲۰ ژانویه ۱۹۸۱ آزاد شدند؛ درست زمانی که کارتر کنار رفته بود و ریگان سوگند ریاست‌جمهوری خود را ادا می‌کرد.

جان بی کانلی سوم، بزرگ‌ترین پسر کانلی، می‌گوید این سفر را به یاد می‌آورد، اما اصلا یادش نیست موضوع پیام دادن به جمهوری اسلامی ایران مطرح شده باشد. کانلیِ پسر در سفر حاضر نبود، اما به یاد دارد همراه پدرش در دیداری با ریگان حضور داشت که هدف آن، گزارش آن سفر بود، اما بر تخاصم اسرائیل و کشورهای عربی متمرکز بود و ربطی به ایران نداشت. بارنز در این دیدار حاضر نبود. کانلی پسر تاکید می‌کند: «در هیچ دیداری که من در آن حضور داشتم، هیچ صحبتی از پیام فرستادن به ایران نشد. به نظرم پدرم چنین آدمی نبود. نمی‌توانم حافظه بن را به چالش بکشم، اما چنین چیزی با آنچه من از آن سفر به یاد دارم، نمی‌خواند.»

نسخه گری سیک

در روایت گری سیک از ماجرا ادعا این بود که کیسی در ژوئيه و اوت ۱۹۸۰ در مادرید با نمایندگان جمهوری اسلامی دیدارکرده و نهایتا در ماه اکتبر در پاریس توافق حاصل شده که جمهوری اسلامی گروگان‌ها را تا پیش از انتخابات آزاد نکند و در عوض دولت ریگان پس از پیروزی در انتخابات از طریق اسرائیل به ایران سلاح بدهد. 

تحقیقات مجزای مجلس نمایندگان و سنای آمریکا این نظریه رامردود اعلام کرد. کمیته تحقیقاتی مجلس نمایندگان متشکل از ۸ دموکرات و ۵ جمهوری‌خواه بود و تحت رهبری لی همیلتون،‌ نماینده وقت دموکرات، قرار داشت. این کمیته در گزارش مفصل ۹۶۸ صفحه‌ای که مورد تایید تمام اعضایش قرار داشت اعلام کرد که کیسی در آن زمانی که سیک می‌گوید اصلا در مادرید نبوده است. 

اما در نوامبر ۱۹۹۱ یکی از وکلای جورج بوش، رئیس‌جمهور وقت، در یادداشتی خبر از وجود گزارشی از سفارت آمریکا در مادرید داد که حضور کیسی در این شهر در آن روزهای سرنوشت‌ساز سال ۱۹۸۰ را تایید می‌کرد. این یاداشت تحویل کمیته آقای همیلتون داده نشده بود وتنها ۲۰ سال بعد به‌وسیله رابرت پری پیدا شد؛ روزنامه‌نگاری که مستندی به نام «خط مقدم» در باره نظریه «غافلگیری ماه اکتبر» ساخت. 

آقای سیک در گفتگو با «نیویورک تایمز» گفت هرگز از حضور کانلی چیزی نشنیده اما روایت بارنز را «بسیار بسیار جالب» می‌داند و درراستای تایید نظریه خودش.