سقوط دولت جمهوریت در افغانستان به سیستم بهداشت و درمان این کشور ضربه مهلکی وارد کرد؛ زیرا اکثر سازمان‌های بین‌المللی که از سیستم بهداشت و درمان افغانستان حمایت می‌کردند، از این کشور خارج شدند و کمک‌های جهانی به افغانستان هم قطع شد. به این ترتیب نظام درمانی افغانستان با یک فاجعه روبرو شد.

یکی از بخش‌های این سیستم که با چالش‌های متعددی مواجه شد، بهداشت مادر و کودک بود. در فاصله سال ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۳ آمار مرگ‌ومیر مادران در افغانستان به‌سرعت بالا رفت و وضعیت نوزادان و کودکان نیز وخیم‌تر شد. تا سال ۲۰۲۰ میزان مرگ‌و‌میر مادران در افغانستان ۶۶۱ مورد از هر ۱۰۰ هزار نفر بود. این رقم در سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۳ به بالاتر از یک هزار مورد در هر ۱۰۰ هزار زن رسید.

یکی از دلایل عمده افزایش آمار مرگ‌ومیر مادران، نبود ماما در روستاها و شهرستان‌ها است. طالبان تمام زنان را از فعالیت بیرون از خانه منع کرده‌اند و هرچند بخش درمان فعلا از این ممنوعیت معاف شده است، طالبان با ایجاد موانع بیش از حد، امکان فعالیت ماماها در روستاها و شهرستان‌ها را به‌شدت محدود کرده‌اند. به همین دلیل، اکثر ماماها برای تامین هزینه‌های زندگی خود به شهرها کوچ کرده‌اند.

به همین دلیل است که سازمان ملل متحد با همکاری نهادهای محلی در تلاش برای آموزش کارآموزان رشته مامایی است. این برنامه را کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد و سازمان‌های مردم‌نهاد محلی پیش می‌برند.

نخستین دوره آموزش مامایی در استان بامیان، منطقه‌ای که میزان مرگ‌ومیر مادران در آن بسیار بالا است، آغاز شده است و به‌زودی در استان همسایه بامیان یعنی دایکندی نیز اجرا خواهد شد.

به گزارش شبکه تلویزیونی فاکس نیوز آمریکا، در نخستین دوره آموزش مامایی، ۴۰ دختر جوان بامیانی شرکت کرده‌اند. محمداشرف نیازی، رئیس دفتر کمیساریای عالی پناهندگان در بامیان، می‌گوید دسترسی به بیمارستان‌ها و درمانگاه‌های بامیان در تمام فصول سال ممکن نیست و در فصل زمستان که بیشتر راه‌ها با بارش برف بسته می‌شوند، رساندن یک زن باردار به بیمارستان بسیار سخت است. او می‌گوید بسیاری مواقع زن باردار را سوار بر الاغ به بیمارستان یا درمانگاه می‌رسانند که این خود بدترین مشکل را برای آنان ایجاد می‌کند.

یکی از این زنان عزیزه رحیمی است که در یکی از روستاهای دره فولادی در بامیان زندگی می‌کند. این زن ۳۵ ساله می‌گوید چهار ماه قبل در اوج سرما نیمه‌های شب به درد زایمان دچار شد اما شوهرش نتوانست برای انتقالش آمبولانسی پیدا کند. رفتن با الاغ هم ناممکن بود. او بالاخره بعد از دو ساعت خونریزی و درد، فرزندش را تنها در خانه به دنیا آورد اما نوزاد تاب نیاورد و از دست رفت.

داستان عزیزه داستان هزاران زن افغان است که حین زایمان یا نوزاد خود را از دست می‌دهند یا خود از دست می‌روند، گاه نیز هم مادر و هم کودک، هر دو می‌میرند.

اشرف نیازی می‌گوید هرچند طالبان قوانین سختگیرانه‌ای را برای زنان وضع و آنان را از جامعه جدا کرده‌اند، در بخش بهداشت و درمان این محدودیت‌ها کمتر است و مقام‌های محلی طالبان در بامیان از برگزاری کلاس آموزش مامایی حمایت کرده‌اند. 

یک کارآموز ۲۰ ساله مامایی که خود مادر یک کودک است، می‌گوید هرچند طالبان با کلاس آموزش مامایی مخالفت نکرده‌اند، چالش‌ها برای زنان همچنان زیاد است. او می‌گوید روزی دو ساعت از خانه‌اش در روستا پیاده‌ راه دارد تا خود را به کلاس درس در مرکز شهر برساند. او می‌گوید: بارها خواستم آموزش مامایی را رها کنم اما زمانی که می‌بینم در روستای ما یک ماما هم وجود ندارد و لحظات تلخ زایمان خود را به یادم می‌آورم، دوباره مصمم‌تر برای کلاسم آماده می‌شوم. 

در حال حاضر بخش عمده نیازهای بهداشت و درمان در افغانستان را سازمان‌های بین‌المللی از جمله سازمان ملل متحد، سازمان بهداشت جهانی، بنیاد بیل گیتس و دیگر نهادهای بین‌المللی تامین می‌کنند. با این حال سطح خدمات بهداشتی و درمانی در افغانستان با میزان نیازمندی مردم فاصله زیادی دارد و امکانات درمانی در افغانستان به‌شدت محدود است؛ تا جایی که بیشتر افغان‌های بیمار برای درمان به کشورهای همسایه می‌روند.