ویکتور اریسه، کارگردان و نویسنده اسپانیایی، ۳۰ سال پس از اکران آخرین فیلم بلندش، با فیلم «چشم‌هایت را ببند» (Cerrar los ojos) در جشنواره کن ۲۰۲۳، به سینما بازگشته، اما به نظر می‌آید که این بازگشت برایش چندان خوشایند نبوده است. این کارگردان بزرگ اسپانیایی پس از اکران فیلم و درحالی که برای شرکت در جشنواره شخصا حضور نداشت، نامه‌ای سرگشاده منتشر کرد و با عصبانیت به کن تاخت.

اریسه که اکنون ۸۳ سال دارد، در این نامه نوشته که در اعتراض به فقدان «گفت‌وگو و مشورت» و رفتار پنهانی در طول مراحل انتخاب که به معلق نگه داشتن او و در نهایت اکران نشدن فیلمش در بخش مسابقه کن منجر شد، از حضور در این جشنواره خودداری کرده است. جشنواره کن نیز در بیانیه‌ای کوتاه، رفتار نامناسب را تکذیب و اعلام کرد که اکران فیلم اریسه در خارج از بخش مسابقه را به او اطلاع داده بودند؛ با این حال باعث افتخار است که فیلم او در این دوره از جشنواره به نمایش درمی‌آید.

ویکتور اریسه پس از ۳۰ سال، با فیلم بلند «چشمانت را ببند» به سینما بازگشت تا نشان دهد هنوز آن امضا کلاسیک با شیوه روایت‌گری آرام و نافذ را حفظ کرده است. هرچند فاصله او از فیلمسازی و عجله‌اش برای رساندن فیلم به جشنواره کن، سبب شده است تا فیلم کمتر از آنچه از ویکتور اریسه انتظار می‌رفت، موردتوجه قرار بگیرد.

ویکتور اریسه خالق «روح کندوی زنبورعسل» است؛ فیلمی که می‌توان آن را یکی از ماندگارترین آثار کلاسیک سینمای جهان دانست. او که به عنوان یکی از تاریخ‌سازان سینمای اسپانیا نیز شناخته می‌شود، پس از اکران فیلم آخرش یعنی «رویای روشنایی» که برنده جایزه هیئت داوران کن نیز شده بود، در سکوتی ۳۱ ساله فرو رفت و جز یک همکاری مشترک و چند فیلم کوتاه، اثر دیگری نساخت. تا آنکه امسال پیش از شروع جشنواره کن، بازگشت او به سینما از طریق فرش قرمز یکی از معتبرترین جشنواره‌های فیلم دنیا خبرساز شد.

«چشمانت را ببند» قصه یک کارگردان سینما به نام «میگل گارای» (با نقش‌آفرینی مانولو سولو) را روایت می‌کند که درست مثل خود اریسه دست از فیلمسازی کشیده و در دهکده‌ای دورافتاده به ماهیگیری مشغول است. دلیل دست کشیدن او از سینما در واقع ناپدید شدن بازیگر فیلم در میانه فیلمبرداری و بازنگشتن او بود؛ موضوعی که میگل نمی‌توانست از آن عبور کند. بنابراین از طریق یک برنامه تلویزیونی که این فقدان را دوباره به او یادآوری می‌کند، به تکاپوی یافتن این بازیگر و دوست قدیمی می‌افتد.

این فیلم را می‌توان بیشتر یک درام گیج‌کننده دانست که روایت آن در بیش از سه ساعت به سبک فیلم‌های کشدار کلاسیک، بیننده را خسته می‌کند تا آنجا که صندلی‌‌های سینما در اولین اکران و در حین پخش فیلم یکی پس از دیگری خالی می‌شدند. با این حال نباید فراموش کرد اریسه که خود یکی از اعضای هیئت داوران کن در سال ۲۰۱۰ بود، طرفداران صبور سینمایش را می‌شناسد و احتمالا این فیلم را برای تجدید پیمان با آن‌ها ساخته است نه مخاطبی که بدون آنکه از ۳۰ سال غیبت او خبر داشته باشد، ناگهان با فیلمی کشدار و داستانی بدون فرازونشیب در سینما مواجه می‌شود. شاید شیوه روایت‌گری اریسه در این فیلم پایین‌تر از انتظار باشد اما این اسطوره فیلمسازی اسپانیا پس از ۳۰ سال هنوز هم می‌تواند قدرت تکنیک در سینما را به رخ کارگردانان تازه‌وارد بکشد.

اریسه این‌ بار هم از سینما در سینما استفاده کرده است. مثل روح زنبورعسل که در آن سینمای قدیمی شهر با اکران فیلم فرانکشتاین، دخترک کوچکی را تحت تاثیر قرار داد، در «چشمانت را ببند» نیز میگل با تماشای یک فیلم قدیمی در سینمایی قدیمی و خاک‌خورده، سعی دارد تا خاطرات فراموش‌شده را یادآوری کند.

ویکتور اریسه می‌داند که توانسته با آناــ‌ دخترکی با چشم‌های کنجکاو و براق‌ــ «روح کندوی زنبورعسل» را با وجود فاصله ۳۰ ساله از سینما همچنان زنده نگه دارد. به همین دلیل با حضور دوباره آنا تورنت در نقش دختری با همان چشم‌های کنجکاو که این‌بار در جست‌وجوی پدر است، به فیلم فراموش‌نشدنی‌ خود ادای احترام می‌کند.

«چشمانت را ببند» قرار بود در بخش مسابقه کن به نمایش گذاشته شود اما گویا به دلیل تاخیر در آماده‌سازی و ارسال فیلم در حاشیه جشنواره کن به نمایش درآمد. اما اریسه در نامه‌اش می‌گوید این فیلم با درجه‌بندی نهایی رنگ و صدا به کن فرستاده شد و این موضوع که کمیته قادر به دیدن آن نبوده است، صحت ندارد.

 اریسه که اکنون ۸۳ سال دارد، به سبب ناراحتی از تصمیم‌ کن، در اکران فیلم «چشمانت را ببند» شرکت نکرد ولی طرفداران وفادار او در سینما حضور داشتند تا پس از پایان فیلم، عوامل و بازیگران را بیشتر از ۱۰ دقیقه ایستاده تشویق کنند.