قاچاق مواد مخدر امروزه به یکی از پرسودترین تجارت‌های غیرقانونی در جهان تبدیل شده است. حجم تجارت مواد مخدر در جهان سالانه حدود ۴۰۰ میلیارد دلار براورد می‌شود و پس از صنعت اسلحه، دومین تجارت پرسود جهان به شمار می‌رود. جنوب آسیا قرن‌های متمادی است که به عنوان مرکز اصلی دادوستد مواد مخدر مطرح است و امروز این تجارت در حال در اختیار گرفتن تمام اقیانوس هند است.
به گزارش روزنامه انگلیسی‌زبان پرینت (print) چاپ هند، هفته گذشته یک کشتی جنگی فرانسوی که در حال گشت‌زنی در خلیج عمان بود، یک محموله موادمخدر به ارزش ۱۰۸ میلیون دلار را کشف و ضبط کرد. نیروی دریایی هند هم اوایل ماه جاری طی عملیاتی حدود دو هزار و ۵۰۰ کیلوگرم مت‌آمفتامین و هرویین کشف کرد. این‌ها جدا از ده‌ها تن مواد مخدری‌اند که چندی قبل از بندرهای اروپایی بلژیک، بریتانیا و هلند و در حالی که بسیار ماهرانه داخل محموله‌های کانتینری قانونی جاسازی شده بودند، به دست آمدند.
قاچاقچیان مانند اسلاف خود ستون اصلی اقتصاد جوامع فقیر در افغانستان و پاکستان را شکل داده‌اند. دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرائم سازمان ملل متحد سال ۲۰۲۲ هشدار داد که علی‌رغم ممنوعیت ظاهری طالبان، کشت تریاک در افغانستان به سطح بی‌سابقه‌ای رسیده است.
کارتل‌هایی که در سیستم سیاسی این کشورها نفوذ دارند و از حمایت سرویس‌های اطلاعاتی این کشورها برخوردارند، مسئول انتقال این موارد به بندرهای سراسر جهان‌اند. در حال حاضر ناوگان ماهیگیری دهکده پسنی در بلوچستان پاکستان واقع در کنار ساحل دریا، در خدمت تجارت مواد مخدر قرار دارد و چهره‌هایی چون گونج‌بخش و برادرانش مراد جان و امام‌بخش فوجی، بخش اعظم انتقال مواد مخدر به سمت بندرهای جهان را هدایت می‌کنند. مدارک پلیس گجرات هند نشان می‌دهد که ۱۰ مردی که سال گذشته همراه با ۵۰ کیلوگرم هرویین در یک قایق ماهیگیری دستگیر شدند، همه از دهکده پسنی بودند.
اکثر کارتل‌های مواد مخدر در جنوب آسیا با طالبان هم همکاری دارند و بخشی از عواید قاچاق مواد مخدر به این گروه می‌رسد.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
آنان در جنوب آسیا امپراتوری بزرگی ایجاد کرده‌اند و از هر ملتی با آنان دادوستد دارند. عمر فاروق، روزنامه‌نگار پاکستانی، می‌گوید منطقه تربت پاکستان در ایالت بلوچستان محل سکونت تعدادی از قاچاقچیان بزرگ منطقه است. در این خانه‌ها شهروندان کشورهایی چون تانزانیا، نیجریه، یمن و ایران به صورت گروگان حضور دارند. زیرا کارتل‌هایشان نتوانسته‌اند هزینه تحویل مواد مخدر را به‌موقع بپردازند و این افراد به عنوان وثیقه در این خانه‌ها نگهداری می‌شوند.
گروه‌های تروریستی هم در ازای دریافت هزینه، امنیت کارتل‌های موادمخدر را تامین می‌کنند. به گزارش روزنامه پرینت، سازمان استخبارات پاکستان در دوره جنگ مجاهدین علیه دولت وقت افغانستان، گروه‌های جهادی را تشویق می‌کرد با ترغیب کشاورزان به کشت مواد مخدر، بخشی از هزینه‌های مالی خود را تامین کنند.
با سلطه اول طالبان بر افغانستان، کارتل‌های مواد مخدر خود را به این گروه بیشتر نزدیک کردند. آنان طالبان را ترغیب می‌کردند کشاورزان را به کشت مواد مخدر مجبور کنند. گرچن پیتر، نویسنده کتاب «بذر وحشت» در مورد تجارت تریاک در سه‌دهه درگیری در افغانستان، می‌گوید، طالبان با کشاورزانی که تریاک نمی‌کاشتند، به‌شدت برخورد می‌کردند. ملا نسیم آخوند‌زاده، به کشاورزان هشدار داده بود در صورت سرپیچی از دستور کشت مواد مخدر، آنان را اخته (عقیم) خواهد کرد.
با این حال سود اصلی بازار مواد مخدر به جیب مجاهدان، طالبان و قاچاقچیان افغان نمی‌رود. بر اساس تحقیقات نهادهای جهانی مبارزه با تولید و قاچاق مواد مخدر، تنها پنج درصد از سود تجارت مواد مخدر نصیب افغان‌ها می‌شود و سود اصلی این تجارت را کارتل‌های قدرتمند در پاکستان به جیب می‌زنند. در حالی که سازمان استخبارات این کشور نیز پشت آنان ایستاده است.
افشاگری رسانه‌های پاکستانی در مورد حمایت آی‌اس‌آی از کارخانه‌های تولید هرویین در شمال غرب پاکستان باعث شد دولت مجبور به تصمیم‌گیری شود. با این حال برخورد با این مسئله بسیار سطحی بود. برای مثال، بی‌نظیر بوتو قاچاقچیان خرد چون محمد انور ختک و میرزا اقبال بیگ را بازداشت کرد. در حالی که کارتل‌های بزرگ بدون‌دغدغه به کار خود ادامه دادند. میر امام بیزنجو هم متحد نزدیک ژنرال پرویز مشرف، دیکتاتور نظامی پاکستان، بود. او که به نام اما بهیل شناخته می‌شود، سردسته یکی از چهار کارتل بزرگ مواد مخدر در جهان بود. وارث خان افریدی هم که بی‌نظیر بوتو به عنوان وزیر امور قبایل منصوب کرد، بعدها به جرم قاچاق هرویین بازداشت شد. حاجی ایوب افریدی، یکی از روسای سرشناس مافیای مواد مخدر، از چهره‌های کلیدی متحد نواز شریف بود. نواز شریف، نخست‌وزیر سابق پاکستان، بعدا ادعا کرد که سپهبد میرزا اسلم بیگ، رئیس ستاد ارتش و اسد درانی، رئیس آی‌اس‌آی، برای اجازه دادن به معاملات مواد مخدر در مقیاس بزرگ به منظور تامین مالی «یکسری عملیات نظامی محرمانه اضطراری» او را تحت فشار گذاشته بودند.
با این حال فرهنگ معافیت در پاکستان امکان مبارزه با کارتل‌های بزرگ مواد مخدر را از بین می‌برد. در این کشور گناهکاران بیشتر از بی‌گناهان بخشیده می‌شوند. مطیع‌الله جابر، تاجر بزرگ مواد مخدر در شهر کراچی پاکستان، با وجود درخواست آمریکا برای استردادش، از حمایت دولت پاکستان برخوردار است و هنوز کسی نتوانسته است او را به آمریکا تحویل بدهد.
در افغانستان هم مبارزه با کشت و تولید مواد مخدر هرگز نتوانست به پیروزی محسوسی برسد. تمامی تلاش‌ها برای کاهش کشت مواد مخدر، از بین بردن کارخانه‌های تولید مواد و حتی زمین‌های زیر کشت مواد مخدر، نتوانستند جلو رشد روز‌به‌روز کشت مواد مخدر را بگیرند.
دیوید منسفیلد، اقتصاددان آمریکایی و کارشناس تجارت مواد مخدر، در سال ۲۰۱۹ محاسبه کرد که حملات هوایی آمریکا به کارخانه‌های تولید هرویین در افغانستان تنها چند خانه گلی، مقداری وسایل پیش‌پا‌افتاده مانند دیگ‌های فلزی و وسایل گرمازا را از بین برده است. در حالی که برای هر حمله، میلیون‌ها دلار هزینه شده بود. به گفته منسفیلد، تصاویر ماهواره‌ای نشان داد که پس از حمله هوایی به بازار عبدالودود در جنوب غرب افغانستان که مهم‌ترین مرکز خریدوفروش مت‌آمفتامین (شیشه یا کریستال) است، این بازار بیشتر از سابق رونق گرفته است.
نیروهایی هم که در آن سال‌ها برای از بین بردن زمین‌های زیر کشت مواد مخدر می‌رفتند، با حملات غافلگیرانه سختی روبرو می‌شدند و با دادن تلفات بسیار عقب‌نشینی می‌کردند. شهریار فضلی، محقق بنیاد ابتکار جهانی، در رساله‌ای تحقیقی که سال ۲۰۲۲ منتشر کرد، نوشت: تحولات سیاسی در افغانستان و پاکستان می‌توانند روند مبارزه با مواد مخدر را پیچیده کنند. در افغانستان نیروهایی به قدرت رسیده‌اند که خود بانی افزایش تولید مواد مخدرند. فرمان ملا هبت‌الله، رهبر طالبان، مبنی بر منع کشت مواد مخدر، کوچک‌ترین اثری روی کاهش کشت نداشت و تنها کاری که کرد، قیمت مواد مخدر را در بازارها افزایش داد. در حالی که مواد مخدر حتی بیشتر از گذشته کشت و تولید می‌شد.
نتیجه گزارش بلندبالای روزنامه پرینت این است که کشت و تولید مواد مخدر در کنار تروریسم کم‌کم در حال تبدیل شدن به یک کابوس خطرناک دیگر است. زمانی قدرت‌های بزرگ مواد مخدر را بخشی از جنگ‌سرد در منطقه کرده بودند اما امروزه این ابزار خطرناک به دست قدرت‌های بزرگ افتاده و به دردسر بزرگ‌تری برای آن‌ها تبدیل شده است.
