یکی از شعارهایی که طالبان از زمان تصاحب قدرت در اوت ۲۰۲۱ تاکنون همواره سر می‌دهند، تغییر نظام آموزشی افغانستان است. به باور طالبان، در ۲۰ سال حاکمیت دولت جمهوری، محتوای نظام آموزشی افغانستان برخلاف عقاید اسلامی و استوار بر ارزش‌های دموکراسی و سکولاریسم بود و اکنون باید محتوای کتاب‌ها از این مسائل خالی شود و به‌جای آن مسائل دینی براساس تعریف این گروه تدریس شوند.
چند هفته پس از فروپاشی دولت جمهوری در افغانستان، وزارت معارف طالبان کمیته‌ای متشکل از ملاها و اعضای این گروه تشکیل داد تا محتوای آموزشی کتاب‌های آموزشی مدارس از کلاس اول تا دوازدهم را در افغانستان بررسی کند. این کمیته ماه دسامبر ۲۰۲۲ در گزارشی نوشت: «براساس فیصله نشست عمومی کمیسیون تعلیم، تربیت و تحصیالت عالی امارت اسلامی افغانستان، نصاب کنونی مکاتب/ مدارس افغانستان که زیر نظر اداره دست‌نشانده کابل ساخته شده، ازسوی یک هیئت فنی مرور شود. آن موارد و کاستی‌ها که به گونه ماهرانه غرض انحراف فکر و عقیده یا جلوگیری از ارزش‌های اسلامی و افغانی، تمدن اسلامی و سیاست اسلامی درج شده است، نشانی و به کمیسیون بسپارد تا درمورد آن به اداره‌های مربوط سفارش‌های الزم را انجام دهد.»
در گزارشی که این کمیته از بررسی محتوای نظام آموزشی افغانستان به وزارت معارف طالبان ارائه کرد، دیده می‌شود که تمامی کتاب‌های درسی مدارس، از محتوای علمی خالی شده و به‌جای آن، مسائل دینی جایگزین شده‌اند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
به‌عنوان نمونه، در گزارش این کمیته آمده است که در کتاب‌های آموزشی و در موضوع‌های مرتبط به ورزش، از تصاویر دختران جوان و مردانی که سرهایشان برهنه است استفاده شده و این تصاویر گمراه کننده است. در جای دیگر آمده است که در بحث تاریخ از زرتشت، لهراسپ، رستم و دوره کوشانیان به خوبی یاد شده است، درحالی‌که این‌ها آتش‌پرست بودند.
در گزارش کمیته موظف طالبان همچنین آمده است که در تصاویر درج‌شده در کتاب‌های آموزشی به‌جای عمامه و دستار، از کراوات و کت‌وشلوار استفاده شده و همچنین به‌جای یاد کردن از مشاهیر اسلام، به چهره‌های سرشناس غیرمسلمان اشاره شده است.
این کمیته پیشنهاد کرده که کتاب‌های درسی مدارس افغانستان باید از هرگونه کلمه و جمله‌ای که خلاف باور و عقیده طالبان است پاکسازی شود، زیرا در غیر این صورت، کودکان افغانستان در آینده از اسلام به اندازه کافی آگاهی نخواهند داشت.
در این گزارش درمورد حقوق زن و حقوق بشر در متون آموزشی کتاب‌های درسی مدارس افغانستان آمده است: «در بیشتر کتاب‌ها از حقوق بشری و حقوق زنان یادآوری شده است. استادان باید این حقوق را در چوکات اسلام به دانش‌آموزان بیان کنند. حقوقی که غرب ادعای آن را می‌کند، در حقیقت تجاوز بر حقوق زنان است.»
کمیته موظف‌شده ازسوی وزارت معارف طالبان، بت‌ها و مجسمه‌های تاریخی، ازجمله بوداهای بامیان را که قدمت چندین‌هزار ساله دارند، «شرم و عار» دانسته و تاکید کرده است که این مسائل باید از کتاب‌های آموزشی حذف شوند. در گزارش کمیته در این مورد آمده است: «بت بامیان تاریخ ما نیست، بلکه شرم و عار برای ما است. پس استاد باید بدی و قباحت بت‌ها را در روشنایی شریعت بیان کند.»
داوود ناجی، کارشناس مسائل سیاسی، در گفت‌وگو با ایندیپندنت فارسی، در این زمینه گفت که طالبان مانند بقیه نظام‌های ایدئولوژیک، نظام آموزشی افغانستان را از محتوای علمی خالی کرده و آن را با فرضیه‌هایی انباشته‌اند که ذهنیت پرسشگری را از افراد سلب می‌کند.
به گفته ناجی، طالبان مانند نازی‌های آلمان، افراد را به گونه‌ای آموزش می‌دهند که هر فرد خودش عامل اجرای اقدام‌های شرورانه باشد.
در بخشی از گزارش کمیته طالبان برای بررسی محتوای آموزشی کتاب‌های مدارس افغانستان، درمورد آفات طبیعی آمده است که در این کتاب‌ها، آفات تنها به طبیعت نسبت داده شده است، درحالی‌که براساس عقیده اسلامی، این یک آزمون الهی است و باید به دانش‌آموزان این‌گونه تدریس شود.
هرچند طالبان تاکنون به دلایلی، ازجمله کمبود بودجه، نتوانسته‌اند کتاب‌های جدید آموزشی برای مدارس افغانستان چاپ کنند، اما به نظر می‌رسد این کتاب‌ها را با غربالگری، از هرگونه محتوای علمی، تاریخی و غیردینی پاک کرده‌اند.
کمیته موظف‌شده طالبان پیشنهاد کرده است که در تمامی بخش‌ها، ازجمله فرهنگ، تاریخ، هنر نقاشی، ادبیات و حتی بهداشت، مسائل اسلامی جایگزین محتوایی شود که در زمان حاکمیت دولت پیشین افغانستان تهیه شده است.
از نظر طالبان، نباید از تصاویر زنان در کتاب‌ها استفاده شود و تصاویر مردان نیز باید با ریش، عمامه و لباس مورد پسند آنان باشد.
با این حال، اسلامی‌سازی محتوای کتاب‌های آموزشی در افغانستان براساس عقیده و باور طالبان، نگرانی‌ها را از شکل‌گرفتن صف‌های جدید جهادگرایان در افغانستان افزایش داده است. در کنار اینکه طالبان محتوای آموزشی را در افغانستان براساس آنچه خودشان در مدارس دینی خوانده‌اند آماده می‌سازند، صدها باب «مدرسه جهادی» نیز در سراسر افغانستان تاسیس شده است. این مدارس، کودکان را از خانواده‌هایی که توانایی تامین نیازهای فرزندان خود برای فرستادنشان به مدارس رسمی را ندارند، جذب می‌کنند. محتوای آموزشی این مدارس ازسوی اعضای طالبان تهیه شده و متمرکز بر ترویج جهادگرایی است.
به باور داوود ناجی، نظام آموزشی طالبان بزرگ‌ترین تهدید برای آینده افغانستان است و این تهدید متوجه کشورهای همسایه افغانستان، که هدف گروه‌های تروریستی است، نیز می‌شود. به گفته ناجی، القاعده، داعش، طالبان پاکستان و دیگر گروه‌های تروریستی فعال در منطقه، از مدارس تحت کنترل طالبان سربازگیری می‌کنند و افرادی که در مدارس طالبان آموزش می‌بینند، به‌صورت خودکار به نیروی جهادگرا تبدیل می‌شوند، چون در این مدارس محتوایی غیر از اسلام و جهاد تدریس نمی‌شود.
به گفته ناجی، هر یک از اعضای طالبان، یک ماشین خودکار کشتار، شکنجه و تجاوز است که درنتیجه نظام آموزشی مدارس این گروه بار آمده‌اند و مانند نازی‌ها تصور می‌کنند که با عملکرد خود جامعه را از شر پاک می‌کنند.
داوود ناجی اضافه کرد که افغانستان زیر سلطه طالبان به یک آموزشگاه برای گروه‌های تروریستی تبدیل شده و ترویج افکار جهادی که در مدارس افغانستان جریان دارد، تهدید بزرگی برای آینده افغانستان و کشورهای منطقه است.
به گفته ناجی، وقتی گفته می‌شود افغانستان به پایگاه تروریست‌های بین‌المللی تبدیل شده است، الزاماً معنایش این نیست که تروریست‌های بین‌المللی در این کشور پایگاه نظامی دارند و همین مدارس جهادی طالبان و نظام آموزشی این گروه، کل افغانستان را به یک آموزشگاه برای تروریست‌ها تبدیل کرده است.
به باور داوود ناجی، دوام سلطه طالبان بر افغانستان این فرصت را به گروه‌های تروریستی فعال در افغانستان و کشورهای منطقه می‌دهد که نیروی مورد نیاز خود را از افغانستان تهیه کنند، چنان‌چه در بیش از ۳۰ سال گذشته، نیروی مورد نیاز طالبان و دیگر گروه‌های تروریستی در منطقه، از مدارسی در پاکستان و بخش‌هایی زیر سلطه طالبان در افغانستان تهیه شده است.
