حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی که به دوحه سفر کرده است، روز سه‌شنبه ۳۰ خرداد، با تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر و شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، همتای خود در این کشور، دیدار و گفت‌وگو کرد.

خبرگزاری دولتی ایرنا ضمن اعلام این خبر نوشت که دو طرف در خصوص «موضوع‌های مختلف دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی و مسائل مربوط به مذاکرات رفع تحریم» مذاکره کرده‌اند.

امیرعبداللهیان هنگام سفر به دوحه گفته بود که این سفر «استمرار توسعه روابط با همسایگان» است. با این‌ حال، از مجموع اخبار و گمانه‌زنی‌های هفته‌های اخیر چنین برمی‌آید که دیدار مقام‌های جمهوری اسلامی با مقام‌های عمان و قطر استمرار مذاکره غیرمستقیم با ایالات‌متحده آمریکا است و اهدافی از جمله آزادسازی پول‌های بلوکه‌شده، مبادله زندانیان، درگیری نظامی روسیه با اوکراین و فعالیت‌های هسته‌ای را دنبال می‌کند.

وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی پس از سفر به قطر عازم عمان سفر می‌شود. کشوری که در نقش میانجی بین تهران و واشنگتن عملکرد فعالانه‌ای دارد. پیش‌تر برخی منابع خبری اعلام کرده بودند که مقام‌های جمهوری اسلامی و آمریکا در عمان به‌طور غیرمستقیم و در اتاق‌های جداگانه با میانجیگری عمانی‌ها گفت‌وگو کرده‌اند.

پس از افشای این اخبار، ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه، مذاکره غیرمستقیم با آمریکا را تایید کرد و مدعی شد که این گفت‌وگوها «محرمانه» نبوده‌اند. اینک نیز خبرگزاری دولتی ایرنا خبر داده است که «مسائل مربوط به مذاکرات رفع تحریم‌ها و مسائل مشابه» محور اصلی مذاکرات وزیر خارجه در قطر و عمان است.

پیش‌تر بدر البوسعیدی، وزیر خارجه عمان، به المانیتور گفته بود جمهوری اسلامی آمریکا و ایران در آستانه نهایی کردن توافقی برای آزادی شهروندان آمریکایی زندانی در ایران‌اند. به گفته وزیر خارجه عمان این توافق به اجرا نزدیک است.

توافق غیررسمی آمریکا با جمهوری اسلامی، طی هفته‌های اخیر بارها در کانون توجه رسانه‌ها قرار گرفته است. خبرگزاری رویترز در گزارشی نوشت که آمریکا به جای «توافق» در پی «تفاهم» است و در همین راستا گفت‌وگو با مقام‌های جمهوری اسلامی را آغاز کرده است.

برخی مقام‌های آمریکایی نیز اذعان کرده‌اند دولت جو بایدن با هدف کاهش خطرهای فعالیت هسته‌ای جمهوری اسلامی قصد دارد توافقی غیر از برجام را اجرایی کند.

بر مبنای پیشنهاد آمریکا، در ازای کاهش فعالیت‌های هسته‌ای تهران و آزادی زندانیان سیاسی، بخشی از پول‌های بلوکه در کشورهای دیگر از جمله کره جنوبی و عراق آزاد می‌شود. در حال حاضر، چندین شهروند دوتابعیتی از جمله سیامک نمازی، عماد شرقی و مراد طاهباز در ایران زندانی‌اند.

بر مبنای گزارش‌های درزکرده از گفت‌وگوهای تهران و واشنگتن در تفاهم احتمالی، جمهوری اسلامی غنی‌سازی اورانیوم را از سطح ۶۰ درصد بالاتر نمی‌برد و نیروهای نیابتی‌اش در منطقه به منافع آمریکا در سوریه و عراق حمله نمی‌کنند. در مقابل آمریکا هم تحریم‌های ایران را تشدید نمی‌کند.

ازآنجا که شرط آمریکا برای آزادسازی پول‌های بلوکه‌شده، استفاده از آن‌ها برای مصارف بشردوستانه است، احتمال می‌رود که سفر امیرعبداللهیان به قطر نیز برای کمک گرفتن از این کشور برای خرج کردن پول‌ها باشد.

روزنامه وال‌استریت ژورنال، هفته گذشته در گزارشی به نقل از «منابع مطلع» نوشت علاوه بر عمان، قطر نیز در موضوع مبادله زندانیان بین تهران و واشنگتن میانجیگری کرده است.

این گزارش می‌افزاید جمهوری اسلامی ایران در ازای آزاد کردن زندانیان و محدود کردن برنامه هسته‌ای‌اش خواهان آزاد کردن میلیاردها دلار از دارایی‌های ایران است که به علت تحریم‌های آمریکا مسدود شده است. مقام‌های جمهوری اسلامی به‌خصوص می‌خواهند آزادی زندانیان را به هفت میلیارد دلاری پیوند دهند که در کره جنوبی بلوکه‌ شده است. دیگر هدف آن‌ها دسترسی به چند میلیارد دلاری است که عراق باید در ازای خرید نفت و گاز به ایران بپردازد.

برخی مقام‌های سابق کره جنوبی که از این موضوع اطلاع دارند، به وال‌استریت ژورنال گفته‌اند مذاکرات با ایران و آمریکا در این مورد ادامه دارد.

مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا با هدف احیای برجام پس از ۱۸ ماه متوالی در سپتامبر ۲۰۲۲ متوقف شد. سرانجام هر دو طرف یکدیگر را به جدی نبودن و کارشکنی برای حصول توافق متهم کردند.

اما اخیرا علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، در دیدار با جمعی از مدیران سازمان انرژی اتمی گفت «با حفظ زیرساخت‌های هسته‌ای ایران، توافق اشکالی ندارد».