در حالیکه به گفته رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، پدیده ریزگردها سالانه ۲۶ استان ایران را درگیر می‌کند و به بحرانی ملی تبدیل شده است، اوج‌‎گیری مجدد بحران ریزگردها در استان سیستان‌وبلوچستان، در سه روز نخست تیر ماه سال جاری، دست‌کم ۴۶۱ نفر از مردم مناطق شمالی این استان را راهی بیمارستان‌ها کرد و ۸۳ نفر از آنان همچنان بستری‌اند.

مجید محبی، مدیرکل ستاد بحران سیستان‌وبلوچستان، روز یکشنبه، ۴ تیر (۲۵ ژوئن)، گفت: «در پی وقوع طوفان ریزگردها در منطقه سیستان، ۴۶۱ نفر به مراکز درمانی و بیمارستان‌ها مراجعه کردند که از این تعداد ۸۳ نفر بستری شده‌اند.»

به گفته محبی، این آمار مربوط به اول تا پایان روز سوم تیر، یعنی صرفا طی سه روز است و بر اثر وقوع طوفان گردوغبار و پراکنده شدن ریزگردها در مناطق زابل، زهک، هامون، نیمروز و هیرمند، ۴۶۱ نفر از مردم این منطقه‏ راهی بیمارستان و مراکز درمانی شدند.

مدیرکل ستاد بحران سیستان‌وبلوچستان افزود از این تعداد، ۳۷۸ نفر پس دریافت خدمات درمانی از بیمارستان مرخص شدند، اما ۸۳ نفر همچنان بستری‌اند.

علی ملاشاهی، رئیس اداره پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات هوای سیستان‌وبلوچستان، نیز اعلام کرد «وزش باد شدید تا بیشینه ۹۷ کیلومتر بر ساعت، بامداد روز یکشنبه زابل را درنوردید و گردوغبار حاصل از آن، شعاع دید افقی را در منطقه فرودگاهی به ۳۵۰ متر کاهش داد.»

ملاشاهی گفت: «طوفان در شمال سیستان و بلوچستان روز یکشنبه و دوشنبه، چهارم و پنجم تیر ماه، همچنان ادامه دارد و سه‌شنبه از شدت آن کاسته می‌شود»، و در ادامه افزود که در مناطق جنوبی و ارتفاعات مرکزی استان سیستان و بلوچستان هم از یکشنبه تا سه‌شنبه، شرایط برای سیلابی شدن مسیل‌ها و رودخانه‌های فصلی در حد هشدار سطح نارنجی است.

رئیس اداره پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوای سیستان و بلوچستان، هشدار داد در مناطق شمال سیستان‌وبلوچستان مردم باید در ترددهای جاده‌ای احتیاط کنند و به ویژه «بیماران تنفسی، افراد سالخورده و کودکان»، از تردد نالازم در فضای باز در زمان غبارآلود شدن هوا خودداری کنند.

 با وجود وضعیت وخیم آلودگی و خطرناک بودن تنفس هوای فعلی در پی اوج‌گیری بحران ریزگردها در شمال سیستان و بلوچستان، مقام‌های مسئول درباره اعلام «تعطیلی» در این مناطق، هیچ  نظری ابراز نکرده‌اند.

برخی رسانه‌ها در ایران نیز گزارش داده‌اند که با وجود تشدید بحران ریزگردها در استان سیستان و بلوچستان، «شاخص آلودگی هوا در مناطق شمالی استان سیستان و بلوچستان در سامانه پایش کیفی هوا کشور» حذف شده است و نمایش داده نمی‌شود.

پیش‌تر، فداحسین مالکی، از نمایندگان زاهدان در مجلس شورای اسلامی، گفت «خشکسالی در هامون نیز منشا ریزگردها در شمال استان سیستان و بلوچستان» است و در ادامه چنین افزود: «بیشتر به دیپلماسی و روابط دو دولت ایران و افغانستان برمی‌گردد. اگر در این مورد بخصوص تصمیم جدی و درستی گرفته شود، ریزگرد‌های هامون به حداقل می‌رسد.»

در پی قطع ورود حقابه ایران از رود هیرمند از افغانستان، به‌ویژه در نزدیک به دوسال اخیر و تحت حکومت طالبان، تالاب هامون جازموریان با گستره حوضه آبریزی نزدیک به ۷۰ هزار کیلومتر مربع که معادل دو برابر حوضه آبریز دریاچه ارومیه است، خشک شده و به یکی از کانون‌های اصلی تولید ریزگرد در استان سیستان و بلوچستان تبدیل شده است.

نزدیک به ۴۹ درصد تالاب هامون جازموریان در سیستان و بلوچستان، و ۵۱ درصد آن در استان کرمان قرار دارد و دشت‌های جیرفت، فاریاب و رودبار جنوب در استان کرمان، و دشت‌های ایرانشهر، بمپور، سردگان، دلگان، سرتختی و اسپکه در استان سیستان و بلوچستان در محدوده حوضه آبریز آن قرار دارند.

بحران ریزگردها در شمال سیستان و بلوچستان، به ویژه موج مهاجرت و تخلیه روستاها و شهرها را تشدید کرده است. دوشنبه گذشته، ۲۹ خرداد، مهدی ضرغامی، عضو هیئت‌ علمی دانشگاه تبریز،  طی سخنانی در نشست تخصصی «آب، توسعه و مهاجرت اقلیمی» رصدخانه مهاجرت، درباره شدت گرفتن مهاجرت‌های ناشی از تغییر شرایط اقلیمی در ایران هشدار داد و گفت: «تحت‌تاثیر شرایط اقلیمی، ۱۰ هزار خانواده ایرانی سال گذشته از زابل خارج شدند.»

ضرغامی افزود که آمار مهاجرت ۱۰ هزار خانوار از زابل فقط طی یک سال، آماری است که شرکت‌های حمل‌ونقل و ترابری ثبت کرده‌اند، اما ابعاد این مهاجرت به اینجا محدود نمی‌شود و ریزگردها و اختلالات تنفسی زیادی که ایجاد می‌کند، به مهاجرت‌ها دامن زده است.

از سوی دیگر، وحید جعفریان، مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی، چهارشنبه، ۲۴ خرداد، فاش کرد که مقام‌های حکومتی «مقابله با بیابان‌زایی را از برنامه هفتم توسعه حذف کرده‌اند».

جعفریان گفت: «متاسفانه مقابله با بیابان‌زایی در برنامه هفتم توسعه حذف شده است و این می‌تواند در آینده بر روی مهاجرت و تشدید اثرات اقلیمی در کشور تاثیر منفی داشته باشد و این اقدام می‌تواند تاثیرات بسیار منفی بر سیاست‌های کلان جمعیتی و مهاجرتی در ایران داشته باشد.»

مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی با تاکید بر اینکه «ایران، کشوری آسیب‌پذیر در مقابل بیابان‌زایی است»، گفت: «اگر منابع طبیعی فعلی را نتوانیم حفظ کنیم، قطعا در آینده با مشکلات جدی روبه‌رو خواهیم شد و بیابان عرصه غالب طبیعت کشور خواهد شد.»

 بحران ریزگردها در ایران طی دو دهه اخیر به چالشی فزاینده تبدیل شده که بر زندگی میلیون‌ها ایرانی اثر می‌گذارد. با اینکه این پدیده در آغاز در اثر ورود توده‌های ریزگرد از کانون‌های منطقه‌ای آغاز شد، به دلیل گسترش بیانیان‌زایی در ایران، کانون‌های داخلی تولید ریزگرد در حال گسترش بوده‌اند.

علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور، با بیان اینکه در داخل کشور ۳۵ کانون اصلی گردوغبار شناسایی شده است، گفت که ۲۶ استان ایران در سال‌های اخیر درگیر بحران ریزگردها شده‌اند و این بحران اینک به یک مسئله ملی تبدیل شده است.