دولت پاکستان یک ماه پیش مجوز تجارت ازطریق تهاتر (مبادله کالا به کالا) بین افغانستان، پاکستان، ایران و روسیه را صادر کرد، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که این روش بازرگانی هیچ پیشرفتی نداشته است. کارشناسان و مقام‌های دخیل در تجارت بین افغانستان و پاکستان گفته‌اند که رهبری طالبان علاقه چندانی به این روش تجاری نشان نداده‌اند و حتی بازرگانان افغانستان از این روند تبادل کالا با پاکستان اطلاعی ندارند.
رسانه نیکی آسیا، روز پنجشنبه ۱۵ تیرماه، در گزارشی نوشت: «کارشناسان و بازرگانان شروع کُند این روند را ناشی از غیرشفاف بودن و به‌ویژه بی‌علاقگی محسوس حاکمان افغانستان (طالبان) می‌دانند.»
وزارت بازرگانی پاکستان به دلیل اینکه با بحران شدید نقدینگی مواجه است، این مجوز را صادر کرد. در دو سال گذشته و پس از سلطه طالبان بر افغانستان، هرچند تجارت بین پاکستان و افغانستان افزایش یافت، اما چالش‌های زیادی بابت قاچاق پول نقد از پاکستان به افغانستان و نقض مقررات و پرداخت نکردن تعرفه‌های گمرکی در مرزهای پاکستان به وجود آمد.
به همین دلیل، پاکستان برای کنترل خروج ارز از کشور تلاش کرد تا با افغانستان از طریق مبادله کالا به کالا تجارت کند، اما بازرگانان افغان در گذرگاه تورخم گفته‌اند که هیچ اطلاعاتی درباره این شیوه جدید دریافت نکرده‌اند.
بازرگانان افغانستان گفته‌اند که هیچ دستورالعملی از طالبان یا بانک مرکزی دریافت نکرده‌اند. حاجی گلاب، یک بازرگان افغان که زغال‌سنگ از افغانستان به پاکستان صادر می‌کند، گفت: «با وجود اینکه پاکستان در اوایل ماه ژوئن این دستور را صادر کرد، بازرگانان افغان تا زمانی که دستور روشنی از دولت طالبان در کابل دریافت نکنند، نمی‌توانند اقدامی انجام دهند.»
این نشان می‌دهد که طالبان علاقه خاصی به این شیوه تجارت ندارند و آن را به سود خود نمی‌دانند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
هرچند تجارت مبادله‌ای طی قرن‌ها انجام شده، اما در دنیای امروز با وجود اقتصادهای به‌هم‌پیوسته و سازوکارهای تجاری مدرن، کاهش یافته است. شهید حسین، یکی از رهبران اتاق بازرگانی و صنایع در مرز پاکستان، به نیکی آسیا گفت: «بسیاری از بازرگانان که در مناطق مرزی زندگی می‌کنند، از قبل هم روش خرید کالا از افغانستان، پرداخت در پاکستان و متعاقبا خرید کالا از پاکستان برای ارسال به افغانستان را انجام می‌دهند، اما این روند غیررسمی است و دولت پاکستان می‌خواهد شکل قانونی به آن بدهد.»
یک مقام وزارت بازرگانی که نخواست نامش فاش شود، به رسانه نیکی‌آسیا گفت که پاکستان این ابتکار را از سر ناامیدی آغاز کرد، زیرا ذخایر ارز خارجی این کشور به‌سختی برای واردات یک ماه کافی بود. او افزود: «اما به دلیل تیرگی روابط میان اسلام‌آباد و کابل، طالبان پاسخ مثبتی نداده‌اند.» به گفته این مقام پاکستانی، دولت پاکستان از ناتوانی یا بی‌میلی رژیم افغانستان برای مهار شبه‌نظامیان طالبان پاکستانی که در خاک این کشور فعالیت می‌کنند، ناامید شده است.
این در حالی است که کابل با مشکلات مالی شدید مواجه است، زیرا تسلط طالبان در اوت ۲۰۲۱ باعث شد که دولت‌های خارجی به رهبری ایالات متحده، کمک‌های توسعه‌ای و امنیتی را کاهش دهند و تحریم‌های تضعیف‌کننده‌ای را اعمال کنند.
به گفته برخی کارشناسان، سه شریک (روسیه، ایران، افغانستان) باید به انجام این روند مشتاق باشند. عبید قیوم سولری، رئیس موسسه سیاست توسعه پایدار (یک اندیشکده مستقر در اسلام‌آباد)، در تحلیلی برای پاکستان نیوز نوشت: «سه کشوری که با مکانیسم تجارت مبادله‌ای B2B پاکستان موافقت کرده‌اند، سیستم‌های بانکی رسمی را غیرعملی می‌دانند. بنابراین تجارت مبادله‌ای با پاکستان برای آن‌ها یک پیروزی است.»
او نوشت: پاکستان به‌نوبه خود، «می‌تواند با دسترسی به انرژی ارزان‌تر از روسیه و ایران و زغال‌سنگ از افغانستان، بدون استفاده از دلار، از این روند بهره‌مند شود. این می‌تواند به کاهش فشار بر ذخایر ارزی آن کمک کند.»
تجارت پایاپای رسمی همچنین می‌تواند به کاهش قاچاق از طریق مرزهای پاکستان با ایران و افغانستان که نتیجه‌اش ضررهای ارزی قابل‌توجه است منجر شود. انجمن فروشندگان نفت پاکستان (PPDA) اخیرا اعلام کرده که ۳۵ درصد گازوئیل پاکستان طی سال گذشته به‌صورت غیرقانونی از ایران وارد شده است. پاکستان اخیرا مبارزه با قاچاق آرد، گندم، شکر و کود به افغانستان را آغاز کرده است.
