موزه فرش ایران در رویدادی موسوم به «جلای گنجینه فرش ایران» فرش‌های تاریخی ارزشمند را در معرض آفتاب سوزان تابستان قرار داده است. این طرح با ادعای «هوادهی فرش‌های موزه» از دهم تیرماه آغاز شد و به مدت هشت هفته تا اواخر مرداد ادامه دارد. اما انتشار تصاویر مربوط به هوا دادن فرش‌های موزه در روزهای اخیر موجی از واکنش‌های فعالان فرهنگی و کاربران رسانه‌های اجتماعی را به دنبال داشت و برخی فعالان فرهنگی این اقدام را مساوی با از بین‌ رفتن گنجینه فرش‌های تاریخی ایران دانستند.

مهران صحرایی، سرپرست موزه فرش ایران، از استادان، تولیدکنندگان و اعضای اتحادیه فرش دستباف و هنرمندان و دوستداران این صنعت دعوت کرده است در این رویداد که از ساعت ۹ صبح تا ۱۵ در محل موزه فرش ایران برگزار می‌شود، مشارکت کنند و با فرایند «هوادهی، حفاظت و ساماندهی» فرش‌های مخزنی موزه فرش ایران «آشنا» شوند.

سرپرست موزه فرش ایران حتی از فعالان و دوستداران صنعت فرش تقاضای «حمایت مادی و معنوی» از این رویداد نیز کرده است و موزه فرش ایران هم در اطلاعیه‌ای اعلام کرده که «باز کردن فرش‌ها و آسیب‌شناسی بیولوژیکی، بررسی نوع آلودگی‌های بیولوژیکی حشرات، پاکسازی و غبارروبی دستگاهی، پاکسازی آثار لکه‌ها و آلودگی‌های مختلف آسیب‌رسان به فرش، استحکام‌بخشی ریشه‌های ازهم‌گسیخته و قراردهی بالشتک‌های حاوی مواد دورکننده حشرات» از اقدام‌های پروژه هوادهی فرش‌های موزه است.

البته، تمام این اقدام‌ها برای محافظت از فرش‌های تاریخی که در مخزن‌ نگهداری می‌شوند، ضروری‌اند اما به گفته برخی فعالان فرهنگی، موزه فرش ایران برای این طرح نامناسب‌ترین زمان سال را انتخاب کرده است؛ زیرا ماندن فرش‌ها زیر آفتاب سوزان و دمای ۴۰ درجه در تابستان هم پوسیدگی فرش‌ها را در پی دارد و هم ‌رنگ و لعاب آن‌ها را مخدوش می‌کند.

به گفته آنان، فرش‌های دستباف به‌دلیل جنس الیاف و رنگ نخ نسبت به فرش‌های ماشینی از حساسیت بیشتری برخوردارند و در اثر برخورد با نور خورشید بیشتر آسیب می‌بینند. در واقع، نخ‌هایی که در بافت فرش‌های دستباف استفاده می‌شوند، از پشم، پنبه و ابریشم‌اند که بعد از مدتی، زیر تابش مستقیم نور خورشید پاره یا سست می‌شوند. برای رنگ کردن نخ‌ها در فرش‌های دستباف هم از رنگ‌های طبیعی استفاده می‌کنند که زیر نور خورشید به‌راحتی تغییر رنگ می‌دهند یا رنگ‌پریده می‌شوند.

سایت اطلاع‌رسانی فرش ایران نیز در یادداشتی، از اقدام تبلیغاتی موزه فرش ایران در هوادهی فرش‌ها انتقاد کرد و نوشت: «هوادهی فرش‌های مخزن امری کاملا تخصصی، حساس و به‌شدت مرتبط با رعایت نکات ایمنی و حفاظت فیزیکی و معنوی آثار است. فراخوان عمومی برای حضور و بازدید از این گنجینه ارزشمند با فرایند هوادهی، حفاظت و ساماندهی فرش‌های مخزنی و استانداردهای موزه‌ای به‌شدت مغایر است.»

در دهه‌های پیش، صنعت فرش دستباف ایران یکی از منابع مهم ورود ارز به کشور بود ولی حالا زیر سایه ناکارآمدی مدیران دولتی جمهوری اسلامی ایران، رو به‌ ویرانی است. طی سال‌های اخیر فعالان فرش دستباف به‌تناوب درباره کاهش معنادار صادرات فرش ایران هشدار دادند.

فرش‌های تاریخی و ارزشمند موجود نیز که میراث تاریخی و فرهنگی ایران‌اند، در معرض سرقت، تخریب و نابودی قرار گرفته‌اند. برای نمونه، می‌توان انتقال فرش‌های تاریخی کاخ سعدآباد به مکانی نامعلوم را یادآور شد که تناقض‌گویی‌های مقام‌های حکومتی ابهام‌های موجود درباره سرنوشت این فرش‌ها را افزایش داد.

خبرگزاری فارس، وابسته به سپاه پاسداران، روز یکشنبه ۳۱ اردیبهشت، از ناپدید شدن ۴۸ تخته فرش نفیس تالار حافظیه طی سه‌ سال منتهی به ۱۳۹۵ خبر داد و با متهم کردن دولت حسن روحانی، به نقل از یک شاهد عینی نوشت که فرش‌ها را با یک وانت از مجموعه خارج کرده‌ و به «منزل» برده‌اند.

پس از انتشار این خبر، یک مقام نزدیک به دولت روحانی در گفت‌وگو با سایت «رویداد۲۴» گفت که فرش‌ها در زمان محمود احمدی‌نژاد از تالار حافظیه خارج شده‌اند. اوایل خردادماه هم مسعود سپهرزاد، رئیس اتحادیه فروشندگان فرش دستباف، به خبرگزاری ایلنا گفت فرش‌های کاخ سعدآباد به موزه فرش منتقل شده‌اند‌؛ اما اندکی پس از انتشار این مصاحبه، مهران صحرایی، سرپرست موزه فرش، این خبر را تکذیب کرد و گفت: «در این سال‌ها هیچ فرشی، آن‌ هم در این تعداد، به موزه فرش داده نشده است.»

در نهایت عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، به خبرگزاری دولتی ایرنا گفت که پرونده مفقود شدن فرش‌های کاخ سعدآباد به وزارتخانه‌ او ارتباطی ندارد، اما چون موضوع اموال عمومی است، پیگیری می‌شود.

با وجود گذشت نزدیک به دو ماه از انتشار این خبر، تناقض‌گویی مدیران دولتی درباره فرش‌های کاخ سعدآباد هنوز ادامه دارد و از محل نگهداری آن‌ها همچنان اطلاع دقیقی در دست نیست.

فرش‌های نفیس کاخ سعدآباد با سبک‌های مختلف عمواوغلی، اصفهانی، کرمانی و با رنگ‌ها و طرح‌های متنوع از جمله آثار هنری صنعت قالی‌بافی در ایران و جزو مهم‌ترین عناصر این مجموعه به شمار می‌روند. تمامی این فرش‌ها با استفاده از مواد اولیه باکیفیت و به دست بافندگان هنرمند و سرآمد فرش بافته شده‌اند و برخی از آن‌ها نزدیک به ۹۰ سال قدمت دارند.