بعدازظهر دوم مرداد ۱۳۹۵، در حالی که هزاران معترض طی یک حرکت مدنی صلح‌آمیز در کابل، پرچم ملی افغانستان را به دست داشتند و برای عدالت و روشنایی شعار می‌دادند، هدف حمله سه بمب‌گذار انتحاری داعش خراسان قرار گرفتند.
یکی از انتحاری‌کننده‌ها پیش از آنکه خود را در میان تجمع معترضان منفجر کند، با شلیک نیروهای امنیتی از پای درآمد، دومی هم مهار شد و مواد انفجاری همراهش فقط خودش را کشت، اما سومی در قلب تجمع معترضان دکمه انفجار را زد تا ۸۵ نفر را به قتل برساند و ۲۳۱ را مجروح کند.
این انفجار در میان افرادی رخ داد که به تغییر مسیر انتقال برق وارداتی ترکمنستان به افغانستان اعتراض کرده بودند. این اعتراض‌ها پس از آن آغاز شد که دولت اشرف غنی در ۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۵ تصمیم گرفت مسیر انتقال پروژه برق توتاپ یا خط برق ۵۰۰ کیلو ولت به جای اینکه از بامیان‌ــ استان با اکثریت هزاره‌ــ بگذرد، از مسیر سالنگ که منطقه‌ای عمدتا تاجیک‌نشین است، عبور کند.
پروژه انتقال انرژی از ترکمنستان به افغانستان که به اختصار توتاپ نامیده می‌شود، طرحی پیشنهادی برای تامین برق افغانستان بود که در بانک توسعه آسیایی تصویب شد و یک شرکت آلمانی به نام «فیشر» آن را طراحی کرد. استدلال دولت اشرف غنی این بود که تغییر مسیر انتقال خط انرژی وارداتی ترکمنستان از طریق سالنگ که یک منطقه کوهستانی و صعب‌العبور است، ارزان‌تر از مسیر بامیان تمام می‌شود؛ اما هزاره‌های افغانستان معتقد بودند این اقدام دولت اشرف غنی بی‌عدالتی و برآمده از تبعیض قومی حاکم در افغانستان است و بنابراین در اعتراض به این تصمیم، یک‌رشته تظاهرات گسترده در کابل و دیگر استان‌ها به راه انداختند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
این تظاهرات که بعدا «روشنایی» نام گرفت و به شکل‌گیری سازمانی به همین نام منجر شد، خواستار لغو تصمیم ۱۱ اردیبهشت کابینه دولت اشرف غنی بود. معترضان می‌گفتند طبق طرح‌تحقیقی که شرکت آلمانی فیشر انجام داد، عبور خط انرژی وارداتی ترکمنستان از طریق استان بامیان به کابل، ضمن اینکه آسان و به‌صرفه است، مشکلات امنیتی کمتری هم دارد، در حالی که انتخاب مسیر انتقال از سالنگ که منطقه‌ای کوهستانی و صعب‌العبور است، هزینه‌ها را افزایش می‌دهد و مناطق هزاره‌نشین را هم از انرژی برق محروم می‌کند.
دولت اشرف غنی تحت فشارهای مردمی اعلام کرد که چند خط فرعی انتقال انرژی که از آن به عنوان «خط برق ۲۲۰ کیلو ولت» نام برده شد، از منطقه دوشی به بامیان منتقل می‌شود، اما معترضان راضی نشدند و «تظاهرات نامحدود» در کابل آغاز شد.
هزاره‌ها در افغانستان بارها در دوره‌های تاریخی مختلف، قتل‌عام و سرکوب شده‌اند. دولت‌های حامد کرزی و اشرف غنی نیز متهم بودند که به این قوم نگاهی تبعیض‌آمیزی دارد. در دولت اشرف غنی، بیشترین انتقادها متوجه حنیف اتمر، مشاور امنیت ملی دولت غنی، بود. اتمر متهم بود که با در اختیار داشتن کانال‌های امنیتی و بودجه هنگفت استخبارات، سعی می‌کند تظاهرات مسالمت‌آمیز مردم هزاره را تضعیف کند.
دولت اشرف غنی ابتدا سعی کرد با امتیاز دادن به رهبران سیاسی هزاره‌های افغانستان، از تاثیرگذاری جنبش روشنایی و گسترش تظاهرات جلوگیری کند، اما این ترفند نه‌تنها موثر واقع نشد، بلکه واکنش بیشتر مردم را به دنبال داشت. بسیاری از رهبران سیاسی هزاره‌ها نیز از همراه شدن با آنچه دولت اشرف غنی بر آن تاکید می‌کرد، خودداری کردند.
حمله مرگبار به یکی از بزرگ‌ترین اعتراض‌های مدنی در افغانستان که بیشتر قربانیان آن افراد تحصیل‌کرده و دانشگاهی قوم هزاره بودند، یکی از مهلک‌ترین حملات به جریان‌های مدنی در ۲۰ سال حاکمیت دولت جمهوری در افغانستان بود.
پس از این حمله، جنبش‌های اعتراضی در افغانستان که خواهان عدالت و برابری قومی بودند همچنان ادامه یافت، اما دولت اشرف غنی بازهم این حرکت‌ها را با خشونت و سرکوب مهار کرد.
اعضای جنبش روشنایی چه کسانی بودند؟
جنبش روشنایی را یک شورای مرکزی به نام شورای عالی مردمی رهبری می‌کرد که اعضای آن از نمایندگان مجلس، نمایندگان رهبران سیاسی، متنفذان قومی، فعالان مدنی و حقوق بشر، استادان دانشگاه‌ها، نویسندگان و چهره‌های بانفوذ بودند. بیشتر هزینه‌های این جنبش را هزاره‌های مهاجر در کشورهای غربی تامین می‌کردند. پس از حمله مرگبار دوم مرداد، هم هزاره‌ها از سراسر دنیا با ارسال پول به خانواده‌های قربانیان کمک نقدی ارائه کردند.
پس از فروکش کردن اعتراض‌ها، هسته رهبری جنبش روشنایی تصمیم گرفت آن را به حزب سیاسی تبدیل کند تا به عنوان یک جریان مردمی در تعاملات سیاسی حضور داشته باشد، اما به دلایل مختلف این کار صورت نگرفت و رهبران این جنبش هم پراکنده شدند.
با پایان جنبش روشنایی، پرونده پروژه انتقال انرژی از ترکمنستان به افغانستان نیز معلق ماند و هنوز روشن نیست سرنوشت این پروژه در افغانستان تحت‌سلطه طالبان چه خواهد شد.
حالا، هفت سال پس از حمله مرگبار به جنبش روشنایی و قتل ۸۵ معترض و مجروح شدن ۲۳۱ تن دیگر که با پرچم ملی افغانستان برای روشنایی و عدالت مبارزه می‌کردند، افغانستان همچنان بستر ستم‌های قومی و بدتر از آن، بر اساس گزارش‌های شورای امنیت سازمان ملل، بهشت امن تروریست‌های بین‌المللی است.
در افغانستان طالبانی، ضمن اینکه برای اعتراض و سخن گفتن جایی باقی نمانده است، هزاره‌ها در هیچ یک از سطوح رسمی ساختاری به نام دولت حضور ندارند و آزادی‌های مذهبی خود را هم به‌تدریج از دست می‌دهند.
