در چند سال اخیر، مصرف دخانیات بین نوجوانان کاهش یافته، اما میزان محبوبیت سیگارهای الکترونیکی همچنان رو به افزایش است.

بنا بر گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌‌ها در آمریکا (سی‌دی‌سی)، تقریبا از هر چهار دانش‌آموز دبیرستانی یک نفر طی ۳۰ روز گذشته یکی از محصولات حاوی تنباکو را مصرف کرده است. دیلی‌بیست در این زمینه گزارشی را منتشر کرده است که به آن می‌پردازیم.

سیگار کشیدن بین نوجوانان عادتی رایج است. گفته می‌شود بخشی از این موضوع به این واقعیت برمی‌گردد که مغز نوجوانان به اندازه کافی رشد نکرده و بخش‌ از مغز که مسئول کنترل و ارزیایی درست خطرات‌ است، هنوز به بلوغ نرسیده‌ است. حالا پژوهش‌های جدید به دنبال بررسی آن بخش‌های مغزند که در دوران نوجوانی هنوز کاملا رشد نکرده‌‌اند تا شاید بتوان برخی روند‌های مربوط به سیگار کشیدن را معکوس کرد و نرخ مصرف سیگار در نوجوانان را کاهش داد.

در پژوهش جدیدی که در نشریه نیچر کامیونیکیشن منتشر شد، محققان انگلیسی و چینی دریافتند تمایل به مصرف سیگار در نوجوانان به حجم ماده خاکستری در مغز این افراد مربوط است. در واقع این بخش از مغز بر شدت اعتیاد به نیکوتین تاثیر‌گذار است.

نوجوانان سیگار الکترونیکی می‌کشند

ترور رابینز، روانشناس دانشگاه کمبریج و یکی از نویسندگان این پژوهش، گفت: «سیگار کشیدن یکی از شایع‌ترین رفتارهای اعتیاد‌آور در جهان است که از دلایل اصلی مرگ‌ومیر در بزرگسالی هم محسوب می‌شود و از آنجا که شروع سیگار کشیدن به احتمال زیاد از دوران نوجوانی است، هر روشی برای تشخیص دلایل احتمال افزایش مصرف آن می‌تواند به نجات جان میلیون‌ها نفر کمک کند.»

پژوهش جدید بر تجزیه و تحلیل تصویربرداری‌های مغزی و عادات مصرف سیگار خودگزارش‌کرده بیش از ۸۰۰ جوان در سنین ۱۴، ۱۹ و ۲۳ ساله، استوار است. محققان دریافتند افرادی که سیگار کشیدن را از سن ۱۴ سالگی شروع بودند، حجم ماده خاکستری مغزشان در لوب چپ پیشانی و لوب راست پیشانی به میزان قابل‌توجهی کمتر بود.

مغز انسان از دو نوع بافت اصلی تشکیل شده است؛ ماده سفید و ماده خاکستری. ماده خاکستری حدود ۴۰ درصد حجم مغز را تشکیل می‌دهد. این مجموعه مملو از بدنه سلولی و دندریت‌هایی است که با نورون‌های نزدیک ارتباط برقرار می‌کنند و در نهایت به تسهیل پردازش اطلاعات و همچنین توانایی فرد برای فکر کردن و استدلال سریع کمک می‌رسانند. ماده خاکستری در رشد جنین هم نقش حیاتی دارد و رشد آن تا قبل از شروع نوجوانی به اوج می‌رسد.

از طرفی بخش چپ مغز با تصمیم‌گیری و قانون‌شکنی در ارتباط است. بنابراین جای تعجب نیست اگر فردی به دلیل کمبود ماده خاکستری در این بخش تمایل بیشتری برای سیگار کشیدن دارد.

به نظر می‌رسد از دست دادن ماده خاکستری در لوب راست‌ پیشانی‌ــ که بخش مرتبط با احساسات است‌ــ تنها پس از سیگار کشیدن رخ می‌دهد. به این ترتیب در مغز روندی تکراری مبنی بر «انگیزه لذت‌جویی» تولید می‌شود و فرد را ترغیب می‌کند به سیگار کشیدن ادامه دهد.

البته این پژوهش محدودیت‌هایی هم دارد. از جمله اینکه با توجه به حجم گسترده داده‌ها، تنها اسکن‌های مغزی ساکنان چهار کشور اروپایی بریتانیا، فرانسه، آلمان و ایرلند جمع‌آوری شده است. بنابراین مشخص نیست خارج از منطقه اروپای غربی، چه میزان تغییرات عصب‌شناسی وجود دارد و چقدر با عاد‌ت‌ سیگار کشیدن در ارتباط است. همچنین هنوز نمی‌توان یافته‌های این مطالعه را به‌عنوان علت و معلول در نظر گرفت و تنها نشان‌دهنده یک پیوند قوی‌اند.

با این حال، اگر این ارتباط در تحقیقات بیشتر ثابت شود، یافته‌ها می‌تواند به محققان کمک کند برای مبارزه با مصرف سیگار در نوجوانان ایده‌های بهتری ارائه کنند؛ چه با استفاده از این بینش‌ جدید برای بازدارندگی نوجوانان از شروع سیگار کشیدن و چه با هدایت ما به سمت یک مداخله متناسب‌تر که به جبران کاهش ماده خاکستری در این مناطق کمک کند.