خانواده‌های سه نفر از زندانیان ایرانی مقیم آمریکا که در زندان‌های جمهوری‌ اسلامی ایران محبوس‌اند، از دولت جو بایدن، رئیس‌ جمهوری ایالات متحده، انتقاد کردند که در جریان توافق شش میلیارد دلاری مبادله زندانیان با ایران، عزیزان آن‌ها را به حال خود رها کرده است. البته بسیاری بر این باورند که این توافق بسیار بیشتر از شش میلیارد دلار است و ۱۰ میلیارد دلار بدهی گازی عراق به ایران را شامل می‌شود.

به گزارش فاکس‌نیوز، کارشناسان حقوقی می‌گویند که شهاب دلیلی، جمشید شارمهد و افشین شیخ‌الاسلامی، سه ایرانی دارای اقامت ایالات متحده که اینک در ایران زندانی‌اند، طبق قانون لوینسون، اتباع ایالات متحده دانسته می‌شوند، اما بخشی از معامله بایدن با تهران نبودند.

قانون لوینسون، «تابعیت ایالات متحده» را «مقیم دائمی قانونی با پیوندهای معنادار با ایالات متحده» تعریف می‌کند. به گفته وزارت خارجه آمریکا، این تعریف برای شهروندان غیرآمریکایی اعمال می‌شود.

داریان، پسر شهاب دلیلی که در ویرجینیا زندگی می‌کند، هفته گذشته به فاکس‌نیوز گفت: «من و پدرم از ظهر شنبه به مدت چهار روز دست به اعتصاب غذا زدیم. او قصد نداشت به اعتصاب غذا پایان دهد، مگر اینکه من هم به اعتصابم پایان دهم. به دلیل نگرانی برای سلامتی او و تماس‌ اعضای خانواده و جامعه ایرانی-آمریکایی، به اعتصاب خاتمه دادم.»

داریان در پیامی به فاکس‌نیوز، با اشاره به اینکه دولت بایدن پدرش را رها کرده است، گفت: «نام او [شهاب دلیلی] را که هفت سال در زندان بوده است، حذف کرده‌اند و مدام می‌گویند درباره غیرقانونی دستگیر شدن او به تصمیمی نرسیده‌اند. چطور این تصمیم هفت سال طول کشیده است؟ ‌آن‌ها هیچ‌گاه به ما پاسخ ندادند که چرا این تصمیم اینقدر طول کشیده است. ما مرتب این سوال را پرسیده‌ایم.»

جمهوری اسلامی ایران، شهاب دلیلی ۶۰ ساله را در ۲۰۱۶، پس از شرکت در مراسم ختم پدرش در ایران، دستگیر کرد. تهران او را به «ارتباط با کشور متخاصم» متهم کرده است.»

کارشناسان آمریکایی ضد تروریسم از مدت‌ها پیش گفته‌اند که ایران به‌ مثابه بخشی از سیاست گروگانگیری خود برای گرفتن امتیاز از غرب، از اتهام‌های ساختگی علیه شهروندان خارجی و ایرانیان دوتابعیتی استفاده می‌کند.

نخستین بار، روزنامه نیویورک‌سان گزارشی تفضیلی در مورد اعتراض داریان و وضعیت پدرش منتشر کرد. داریان به نیویورک‌سان گفت که پدرش «هیچ‌گاه چهره‌ای سیاسی نبوده است؛ او هیچ‌گاه کار سیاسی نکرده است و صرفا به دلیل اقامت آمریکایی‌اش دستگیر شده است».

از سوی دیگر، قرار نگرفتن نام جمشید شارمهد در فهرست مبادله زندانیان، نیز زنگ خطر را در این مبادله به صدا درآورده است. شارمهد که در فوریه بر مبنای دادگاهی غیرشفاف در ایران به اعدام محکوم شد، پیش‌تر نیز از یک سوء‌قصد در کالیفرنیا جان سالم به در برده بود که در جریان آن، یک مامور ایرانی به تلاش برای قتل برنامه‌ریزی شده او متهم، و محکوم شد. او سپس در ۲۰۲۰ در جریان یک سفر ربوده شد و به ایران منتقل شد.

غزاله، دختر جمشید شارمهد، به فاکس‌نیوز گفت: «پدرم ایالات متحده را به منزله خانه خود انتخاب کرد، سخت کار کرد، و همه قوانین را رعایت کرد. به خانواده‌ای متشکل از چهار نسل از وابستگانش تعلق داشت که تابعیت ایالات متحده را داشتند و ۲۰ سال اینجا زندگی کرده‌اند. سال‌ها به‌ مثابه مقیم [ایالات متحده]، مالیات‌دهنده و مطیع قانون بود و اگر تروریست‌ها نبودند، اینک به شهروندی دست یافته بود و طبق قانون لوینسون، واجد شرایط شهروندی ایالات متحده بود.»

ودانت پاتل، معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، هفته گذشته در یک نشست مطبوعاتی گفت که شارمهد شهروند آلمان است و «من این را به همکاران خود در آلمان می‌سپارم که در مورد وضعیت او صحبت کنند». غزاله در واکنش به این اظهارات گفت: «این منزجرکننده، غیرانسانی و غیرقانونی است. وزارت خارجه نه‌تنها وظیفه اخلاقی، بلکه وظیفه قانونی برای نجات پدرم دارد؛ به‌ویژه در وضعیتی که در صورت رها شدن [به حال خود]، ممکن است با اعدام قریب‌الوقوع مواجه شود.»

فاکس‌نیوز نوشته است که تلاش‌ برای تماس گرفتن با خانواده افشین شیخ‌الاسلامی وطنی، بی‌نتیجه مانده است. شیخ‌الاسلامی فعال محیط زیست است که نخستین بار در ۲۰۱۹ در ایران به اتهام «تبلیغ علیه جمهوری اسلامی ایران» دستگیر شد. او سپس در ۲۰۲۰ بازداشت شد و از آن زمان در زندان است.

پاتل به خبرنگاران گفت: «نکته مهمی که باید در نظر داشت، این است که در مواردی که افراد غیرقانونی بازداشت نشده‌اند، ما منظم و فعالانه پرونده‌های آنان را برای یافتن نشانه‌های بازداشت غیرقانونی احتمالی بررسی می‌کنیم.»

سخنگوی وزارت امور خارجه آلمان نیز به فاکس‌نیوز گفت: «پرونده جمشید شارمهد اولویت اصلی ما است. ما با نهایت تلاش و در سطح بالا از طریق همه کانال‌های موجود و در هر فرصتی، فعالانه برای [رهایی] شارمهد تلاش می‌کنیم. ما برای طرف ایرانی روشن کرده‌ایم که اجرای حکم اعدام، عواقب جدی برای آن‌ها خواهد داشت و جلوگیری از اجرای این تصمیم برای ما بسیار مهم است.»

واشنگتن اسامی زندانیان ایرانی را در ایالات متحده فاش نکرده است و همین امر، باعث شده است که منتقدان بگویند که دولت از توضیح درباره مفاد توافقنامه مبادله، طفره می‌رود. قانونگذاران جمهوری‌خواه نیز این  توافق را «معامله‌ای وحشتناک» توصیف کرده‌اند.

در جریان توافق واشنگتن و تهران، پنج گروگان آمریکایی آزاد خواهند شد که فقط نام سه تن از آن‌ها فاش شده است: سیامک نمازی، عماد شرقی و مراد طاهباز.