جمهوری اسلامی ایران و ایالات‌ متحده آمریکا در نهایت پس از حدود یک سال مذاکره غیرمستقیم بر سر مبادله زندانیان با یکدیگر توافق کردند. بر مبنای این توافق، جمهوری اسلامی پنج شهروند دوتابعیتی را که با اتهام‌های امنیتی زندانی کرده بود، آزاد می‌کند و ایالات‌ متحده نیز متعهد می‌شود چهار ایرانی محبوس در این کشور را آزاد کند. واشنگتن همچنین امکان دسترسی تهران به دارایی‌های مسدود‌شده جمهوری اسلامی در کره‌ جنوبی را فراهم می‌کند.

امواج‌مدیا به نقل از منابع آگاه خبر داد شهروندان ایرانی‌ــ‌آمریکایی به یک هتل منتقل شده‌اند و بازداشت آنان تا زمان تکمیل شدن فرایند مبادله که احتمالا ماه آینده است، ادامه خواهد یافت. بنا بر این گزارش، پنج شهروند دوتابعیتی محبوس در ایران اینک در اتاق‌های جداگانه‌ یک هتل امن اقامت دارند و می‌توانند با نزدیکانشان ملاقات کنند. ضمن اینکه به تلفن و اینترنت با قابلیت پیگیری اخبار نیز دسترسی دارند.

هفته گذشته، جرد گنسر، وکیل سیامک نمازی، یکی از شهروندان دوتابعیتی محبوس در ایران، به شبکه تلویزیونی سی‌ان‌ان گفت که دست‌کم چهار تن از پنج زندانی به این هتل منتقل شده‌اند.

منابع «ارشد دیپلماتیک و دولتی در منطقه» که نخواستند نامشان فاش شود، به امواج مدیا گفته‌اند که توافق جمهوری اسلامی و ایالات‌ متحده نتیجه مذاکرات سختی بود که بیش از یک سال طول کشید. بر اساس گزارش این رسانه، دارایی‌های ایران در کره جنوبی به سوییس منتقل و در آنجا به یورو تبدیل می‌شود. با این‌ حال هنوز مشخص نیست این پول‌ها قبل از تبدیل شدن به یورو به دلار هم تبدیل می‌شود یا خیر.

پول‌های ایران پس از تبدیل شدن به یورو به دو حساب معین در دو بانک قطری منتقل می‌شوند و آن‌طور که امواج مدیا ادعا کرده، تهران برای معاملات غیرتحریمی از جمله واردات دارو و تجهیزات پزشکی و اقلام بشردوستانه، به این منابع مالی دسترسی کامل دارد.

این رسانه درباره جزئیات فرایند انتقال پول‌ها و مبادله زندانیان از قول «منابع بلندپایه» نوشت: «اکنون این پول از کره جنوبی خارج شده است و فرایند تبدیل ارز و انتقال پول از سوییس به قطر احتمالا بین چهار تا شش هفته طول می‌کشد. سپس جمهوری اسلامی و ایالات‌ متحده زندانیان را مبادله می‌کنند.»

برخلاف مبادلات پیشین دو کشور که در آن زندانیان به کشورهای عمان، سوییس یا امارات متحده عربی منتقل می‌شدند، این بار تبادل زندانیان در دوحه، پایتخت قطر، انجام خواهد شد اما نکته قابل‌توجه در این فرایند، نقش قطر در تسهیل مبادله زندانیان و پرداخت هزینه‌های مربوط به تبدیل وون کره جنوبی به یورو است.

مبلغی که دوحه برای تبدیل ارز متعهد شده است مشخص نیست اما پیش‌بینی می‌شود چند میلیون دلار باشد. این عنصر معادله همراه با زیرساخت‌های بانکی موجود در قطر و تخصص لازم برای نظارت بر هزینه‌های ایران، به مرکزیت قطر در اجرای قرارداد سوآپ کمک کرد.

توافق تهران و واشنگتن برای ایالات‌ متحده آمریکا هیچ‌ هزینه مالی ندارد زیرا دارایی‌های آزادشده متعلق به ایران است و کشورهای میانجی هزینه انتقال پول را تامین می‌کنند؛ اما در تهران، دعوای گروه‌های سیاسی درباره میزان دارایی‌های ایران که حتی پیش از توافق شروع شده بود، ادامه دارد.

محمدرضا فرزین، رئیس‌کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی، روز شنبه ۲۱ مرداد در رسانه اجتماعی اکس (توییتر) نوشت که دارایی‌های ایران پیش‌تر هفت میلیارد دلار بود اما در سال‌های اخیر به دلیل کاهش ارزش برابری پول ملی کره جنوبی در برابر دلار، یک میلیارد دلار از ارزش دارایی‌های ایران کاسته شده است.

رئیس‌کل بانک مرکزی همچنین نوشت از آنجا که این پول در کره جنوبی بلوکه‌ شده بود، هیچ سودی به آن تعلق نگرفته است. به گفته فرزین، به دارایی‌های ایران که این بار قرار است در بانک‌های قطری نگهداری شوند، سود تعلق می‌گیرد.

رسانه‌های دولتی جمهوری اسلامی ضمن بازتاب پست رئیس‌کل بانک مرکزی، دولت حسن روحانی را در کاهش ارزش دارایی‌های ایران در کره جنوبی مقصر دانستند. در این میان بیشترین اتهام متوجه عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی در دولت حسن روحانی، است. در همین زمینه، خبرگزاری فارس، نزدیک به سپاه پاسداران، نوشت: «سال ۱۳۹۷ بانک مرکزی با اهمال عجیب، برای تبدیل پول ایران به یورو تلاشی نکرد و ارزهای ایران به‌صورت واحد پول وون در بانک‌های کره باقی ماند.»

سایت جماران، نزدیک به طیف اصلاح‌طلبان در جمهوری اسلامی، هم به توییت محمدرضا فرزین واکنش نشان داد و در یادداشتی نوشت که پول‌های بلوکه ایران در کره جنوبی درآمد حاصل از فروش نفت ایران به این کشور در دوره‌ای است که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری وقت آمریکا، هنوز از توافق‌ هسته‌ای خارج نشده بود اما محدودیت‌هایی را برای خریدوفروش نفت ایران اعمال کرده بود.

در این یادداشت که روز یکشنبه ۲۲ مرداد منتشر شد، آمده است که دولت وقت در برابر تصمیم ترامپ دو راه داشت: «یا با در نظر داشتن شروط تحمیلی ایالات‌ متحده فروش نفت به این کشورها را متوقف کند یا از پنجره نیمه‌باز موجود برای فروش نفت استفاده کند.»

جماران نوشت: «تصمیم وزارت نفت ایران بر فروش این نفت هرچند به شکل محدود، متمرکز شد. در نتیجه پول حاصل از فروش نفت ایران به کره جنوبی در این کشور انباشته شد و به دلیل شروط ایالات‌ متحده تبدیل آن‌ به ارز دیگری ممکن نبود.»

خود عبدالناصر همتی نیز در واکنش به انتقادها وارد میدان شد و در رشته‌توییتی، از دولت ابراهیم رئیسی بابت محروم کردن ایران از درآمد ۷۲ میلیارد دلاری نفت به دلیل تاخیر در اجرای توافق هسته‌ای انتقاد کرد.

باید یادآوری کنیم مذاکرات هسته‌ای جمهوری اسلامی با کشورهای غربی با روی کار آمدن دولت جو بایدن در ژانویه ۲۰۲۱ از سر گرفته شد و تا اوت ۲۰۲۲ نیز که تهران میز مذاکره را ترک کرد، ادامه یافت. پس از خیزش سراسری مردم ایران و سرکوب خشونت‌آمیز اعتراض‌های مردمی از سوی حکومت، ایالات‌ متحده آمریکا به‌صراحت گفت که دیگر خواهان بازگشت به توافق هسته‌ای نیست. در این مدت، مقام‌های جمهوری اسلامی بارها از آمادگی برای بازگشت به میز مذاکره و به ثمر رسیدن توافق هسته‌ای سخن گفتند.

عبدالناصر همتی در توییتش به عملکرد دولت ابراهیم رئیسی در مذاکرات انتقاد کرد و نوشت: «طی این دو سال از ۷۲ میلیارد دلار درآمد نفتی محروم شدیم». همتی درباره کاهش ارزش دارایی ایران نیز نوشت که این مبلغ در طول دو سالی که دولتی‌ها «خبر درمانی» می‌کردند، «آب رفته است».

مقام‌های جمهوری اسلامی از یک سو ادعا می‌کنند به مذاکره مستقیم با آمریکا تمایل و نیاز ندارند و از سوی دیگر از هر فرصتی برای دستاوردسازی استفاده می‌کنند. حالا که یک سال تلاش آن‌ها برای بازگرداندن آمریکا به مذاکرات هسته‌ای بی‌نتیجه مانده است، در تلاش‌اند از توافق مبادله زندانیان به نفع خود بهره‌برداری کنند. رسانه‌های نزدیک به حکومت نیز با همین دستورالعمل پیش می‌روند.

ماه‌های آتی آینده برای جمهوری اسلامی ایران راهبردی و تعیین‌کننده‌‌اند؛ از یک سو نخستین سالگرد خیزش سراسری مردم و احتمال شکل‌گیری دوباره اعتراض‌ها در پیش است و از سوی دیگر ابراهیم رئیسی قرار است بار دیگر برای حضور در مجمع عمومی سازمان ملل به نیویورک سفر کند. نشست‌های سه ماه آتی شورای حکام نیز اهمیت دارند؛ چرا که میزان تعامل و همکاری تهران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی راستی‌آزمایی می‌شود.

امواج‌مدیا با بیان اینکه جمهوری اسلامی و ایالات‌ متحده در ماه‌های اخیر در غیاب مذاکرات هسته‌ای، برای تنش‌زدایی مذاکرات غیرمستقیمی داشته‌اند، ادعای «پیشرفت آشکار» در روابط دو کشور «فراتر از مبادله زندانیان» را مطرح کرد.

بر مبنای ادعای این رسانه اینک مشخص شده که تهران اورانیوم غنی‌شده ۶۰ درصدی ذخیره نکرده و واشنگتن نیز «گام‌های مثبتی» برداشته است؛ زیرا «علاوه بر رفع انسداد دارایی‌های ایران در کره جنوبی، به عراق نیز چراغ سبز نشان داده تا حدود ۲.۵ میلیارد یورو از بدهی‌های ایران را به کشورهای ثالث منتقل کند. صادرات نفت تهران نیز در حال تقویت است که احتمالا به کمک اجرای سهل‌گیرانه‌تر تحریم‌های آمریکا کمک می‌کند».

امواج مدیا در پایان افزود که نشست‌های آتی شورای حکام و مجمع عمومی سازمان ملل متحد «فرصتی» برای ایران و آمریکا است که حسن‌نیتشان را نشان دهند و مسیر متفاوتی را طی کنند. با این‌ حال، این رسانه انتخابات آتی ریاست‌‌جمهوری آمریکا و فعالیت کسانی که آن‌ها را «خرابکاران بالقوه» نامید، در این موضوع تعیین‌کننده دانست.