کارشناسان در عربستان سعودی پیش‌بینی می‌کنند که «گودال‌های آبی» (blue holes) این کشور به‌زودی غواصان کنجکاو را از سراسر جهان جذب خواهند کرد.

دریای سرخ بیش از ۲۰ پدیده طبیعی از این دست دارد که در سال ۲۰۲۲ کشف‌ شده‌اند و وقتی شکل می‌گیرند که آب مناطقی را که پیش‌تر غارمانند بوده‌اند، فرا می‌گیرد.

دانشمندان فعلا سه گودال‌ را در دست بررسی دارند. کارلوس دوارته، استاد علوم دریایی دانشگاه علم و فناوری ملک عبدالله در عربستان سعودی، به نشریه نشنال گفت که  گودال‌های آبی دریای سرخ از نظر زمین‌شناسی بی‌نظیرند.

او گفت که پیش‌بینی می‌کند این چاله‌ها وقتی به شهرت جهانی برسند، با توجه به ویژگی‌های زیست‌شناسی، زمین‌شناسی و تجربه کلی غواصی، در صدر فهرست مکان‌های موردعلاقه غواصان جهان قرار بگیرند.

مرکز ملی حیات وحش عربستان سعودی در ماه اوت با انتشار ویدیویی، این تحقیق را پیشرفتی مهم در کاوش‌های اقیانوسی و دریایی خواند. نشنال به نقل از دکتر شانون کلاین، پژوهشگر در دانشگاه علم و فناوری ملک عبدالله، نوشت: «هر چاله آبی می‌تواند تنوع زیستی بسیار متفاوتی داشته باشد و از نظر شکل، اندازه و عمق متفاوت باشد.»

در حالی که عمق برخی گودال‌ها به ۴۰۰ متر می‌رسد، عمق برخی دیگر هنوز مشخص نیست.

گروهی از محققان پس از مطالعه مناطقی از دریای سرخ که این پدیده‌ در آن‌جا وجود دارد، گفتند تعداد زیادی گودال آبی هنوز کشف‌ نشده است.

کلاین در شهر ثول عربستان گفت که برخی گودال‌های آبی دریای سرخ از سال ۱۸۸۸ کاوش نشده‌اند. به گفته او، این گودال‌های آبی «تقریبا مانند آزمایشگاهی طبیعی‌» برای مطالعه‌اند و حاوی «چیزهایی‌اند که واقعا بیش از ۱۰۰ سال است دیده‌ نشده‌اند».

گودال آبی چیست؟

دوارته به نشنال توضیح داد که گودال‌ آبی یک اکوسیستم منحصربه‌فرد و ساختار زمین‌شناختی غنی از تنوع زیستی‌ است که پناهگاهی برای گونه‌های متفاوتی از موجودات دریایی مانند لاک‌پشت آبی، ماهی‌ها، پستانداران دریایی و بی‌مهرگان به شمار می‌روند.

به گفته او، این گودال‌ها در سازندهای کربناته (لایه‌های کربنات) در سراسر جهان در بلیز، چین و حتی در امارات متحده عربی مشاهده شده‌اند. آن‌ها با انحلال لایه کربنات زیرین تشکیل و به شکل‌گیری گودالی عمیقی منجر می‌شود که با صخره‌ای کم‌عمق احاطه شده است و رنگ آبی تیره‌ای ایجاد می‌کند.

با توجه به اکسیژن محدود، تنها موجوداتی در این گودال‌ها می‌توانند زنده بمانند که بتوانند با محیط سازگار شوند.

چه چیزی در مورد آن‌ها منحصربه‌فرد است؟

مرکز ملی حیات‌وحش عربستان سعودی در سال ۲۰۲۲، برای یک مطالعه جامع چهارماهه در این منطقه با سازمان غیرانتفاعی کاوش اقیانوس «اوشن اکس» (OceanX) و دانشگاه علم و فناوری ملک عبدالله همکاری کرد. ونسان پیریبون، معاون اوشن اکس در آن زمان گفت: «دریای سرخ یکی از کم‌کاوش‌شده‌ترین پهنه‌های آبی اما سرشار از داده‌های علمی با اهمیت جهانی است.»

در سال ۲۰۲۲، بیش از ۲۰ گودال آبی در امتداد سواحل جنوبی عربستان سعودی در دریای سرخ کشف شد.

محمدعلی قربان، مدیر اجرایی مرکز ملی حیات وحش عربستان سعودی، هفته گذشته گفت گودال‌های آبی از لحاظ تنوع زیستی غنی‌‌اند و صخره‌های مرجانی جدید و سالمی را در خود جای داده‌اند. به گفته او، کف گودال‌ها می‌تواند مجموعه‌ کاملا متفاوتی از تنوع زیستی داشته باشد.

دوارته نیز می‌گوید منطقه موردبررسی هزارتویی از مرجان است که  بیش از ۵۰۰ کیلومتر در امتداد ساحل و حدود ۱۵۰ کیلومتر دور از ساحل ادامه دارد و «پیمایش آن بسیار دشوار است». به گفته او، این سومین اکوسیستم بزرگ صخره‌های مرجانی پیوسته اقیانوسی پس از استرالیا و بلیز است.

دوارته در ادامه افزود: «ما در آب‌های داخلی این هزارتو، گستره وسیعی از آب‌های آزاد یافتیم که با صخره‌های بسیار کم‌عمق احاطه شده، و به همین دلیل نفوذ کشتی به آن‌ها غیرممکن است.»

او در ادامه توضیح داد که این گودال‌های آبی از ساختارهای استوانه‌ای با قطر معمولا یک کیلومتر تشکیل شده‌اند که تا ارتفاع ۴۰۰ متری از کف دریا فاصله دارند. داخل این سازه‌های استوانه‌ای تالاب‌های کوچک‌تری با عمق ۵۰ تا ۸۰ متر وجود دارد که به این گودال‌های ۴۰۰ تا ۶۰۰ متری ویژگی‌های منحصربه‌فردی می‌بخشند.

به گفته دوارته، تاکنون تنها چهار مورد از این ساختارها کاوش شده‌اند و بسیاری دیگر در صف بررسی قرار دارند.

پروژه‌های آینده دریای سرخ

در سال ۲۰۲۲، شرکت توسعه دریای سرخ از برنامه‌هایی برای تاسیس یک موسسه پیشرفته حیات دریایی با هدف به نمایش گذاشتن تنوع زیستی غنی و حفاظت از منابع طبیعی عربستان سعودی رونمایی کرد.

به گزارش خبرگزاری عربستان سعودی، این موسسه پل ارتباطی «نمایشگاه‌های آموزشی با گشت‌وگذارهای پرماجرا» خواهد بود.

جان پاگانو، مدیر اجرایی پروژه دریای سرخ، گفت که این موسسه ۱۰ منطقه مجهز به امکانات واقعیت افزوده، امکان غواصی در شب و فضاهایی برای پژوهش جامعه علمی خواهد داشت.

کمیسیون میراث عربستان سعودی هم در سال ۲۰۲۲، برای کاوش مکان‌های زیر آب در دریای سرخ یک پروژه تحقیقاتی راه‌اندازی کرد. هدف از «پروژه بررسی میراث فرهنگی زیر آب» کاوش بیش از ۲۵ مکان زیر آب در مناطقی از جمله املج، راس الشیخ حمید، صبا، الوجه برای بازیابی آثار و جمع‌آوری نمونه برای تجزیه و تحلیل و مستندسازی است.

به عنوان بخشی از «ابتکار سبز عربستان سعودی»، این کشور متعهد شده است که ۳۰ درصد مناطق خشکی و دریایی‌اش را تا سال ۲۰۳۰، تحت حفاظت قرار دهد.