اجلاس سران گروه ۲۰ که شامل ۱۹ کشور علاوه بر اتحادیه اروپا است و ۸۵ درصد تولید اقتصاد جهانی، ۷۵ درصد تجارت جهانی و دو‌سوم جمعیت زمین را تشکیل می‌دهد، در دهلی‌نو به پایان رسید. تشدید مواضع کشورهایی که از نظر سیاسی، اقتصادی و راهبردی با هم در تضاد و تقابل قرار دارند، باعث شد کشورهای غربی بخواهند که در بیانیه پایانی نشست دهلی، روسیه به دلیل حمله به اوکراین محکوم شود، با این حال، بیانیه پایانی که از این نشست صادر شد تنها به استقبال پیوستن اتحادیه آفریقا به این گروه اشاره کرد.

البته طرف‌های شرکت‌کننده در نشست‌ها همواره قبل از برگزاری نشست توقعات و انتظارات بسیاری دارند، سپس هنگامی که با رقیبان خود روبرو می‌شوند، به گزینه حل‌وفصل مسالمت‌آمیز ناسازگاری‌ها تن می‌دهند.

به همین دلیل، در بیانیه پایانی نشست دهلی در اشاره به جنگ اوکراین بدون اینکه نامی از روسیه برده شود، آمده است: «همه کشورها باید از تهدید یا استفاده از زور برای دستیابی به خاک یا تصرف سرزمین یا هر اقدام دیگری علیه تمامیت ارضی و حاکمیت یا استقلال سیاسی هر کشور دیگری خودداری کنند».

در نتیجه، ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین، از بیاینه پایانی نشست سران گروه ۲۰ در دهلی‌نو ابراز ناراحتی کرد، در حالی واشینگتن و مسکو از این بیانیه استقبال کردند.

گفتنی است که نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند، اجلاس سران گروه ۲۰ را به نحو احسن مدیریت کرد و افزون بر مداخله مستقیم برای حل‌وفصل ناسازگاری‌ها، بیانیه پایانی نشست را به‌ گونه‌ای ترتیب داد که تا جای ممکن مورد پذیرش همگان قرار گیرد.

با این حال، برخی از اظهارات این نشست حاکی از تغییر مواضع اتخاذ‌شده در نشست اخیر بریکس بود که چندی پیش در ژوهانسبورگ برگزار شد، هرچند هند یکی از کشورهای عمده عضو بریکس است.

در بیانیه پایانی نشست بریکس، برای جلوگیری از شرمساری روسیه و به‌دلیل اینکه چین همچنان قصد دارد ابتکارش برای پایان دادن به جنگ اوکراین را ارائه دهد، هیچ اشاره‌ای به جنگ اوکراین نشد، در حالی که بیانیه پایانی اجلاس گروه ۲۰ در دهلی‌نو خواستار استفاده نکردن از زور یا تهدید برای اشغال قلمرو کشورهای دیگر شد و این واقعیتی است که تفاوت میان دو نشست را به‌خوبی آشکار می‌کند.

در جریان کنفرانس بریکس که مودی نیز حضور داشت، از نقش توسعه چین و ابتکارهای آن به‌ویژه طرح کمربند و جاده قدردانی شد، در حالی که مودی در نشست سران گروه ۲۰ طرح «کریدور اقتصادی جدید» که هند را به امارات متحده عربی، عربستان سعودی و جنوب اروپا متصل می‌کند ارائه کرد. چین در تلاش است تا خطوط مواصلاتی خود را از طریق کشورهای آسیای مرکزی (ازبکستان، تاجیکستان و آذربایجان تا ترکیه) عبور دهد و با توسعه بندر گوادر در سواحل دریای عرب، مسیر دیگری از شمال پاکستان به جنوب آن امتداد دهد و با این طرح، کالاهای تجاری خود را به کشورهای حوزه خلیج فارس و آفریقا برساند. مودی به‌دلیل خصومت‌های سنتی با چین بر سر قلمروها و مرزهای هیمالیا، طرح کریدور اقتصادی جدید را در دست گرفته است که می‌تواند تلاش‌های آغازشده بریکس را در این راستا تضعیف کند.

سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، در نشست بریکس در ژوهانسبورگ، خواستار کنار گذاشتن صندوق بین‌المللی پول، سازمان تجارت جهانی و خودداری از استفاده از دلار شد و بر لزوم تعامل با بانک توسعه شانگهای و توافق بر سر ایجاد ارز واحد جایگزین دلار تاکید کرد، اما او در نشست سران گروه ۲۰ در دهلی‌نو، این پیشنهادها را تغییر داد و تنها به درخواست «ایجاد اصلاحات در صندوق بین‌المللی پول و سازمان تجارت جهانی» بسنده کرد.

در نشست ژوهانسبورگ، گفت‌وگوها بر دو نکته مهم متمرکز بود: ایجاد واحد پولی مشترک و افزایش شمار اعضای گروه بریکس، و در‌نتیجه تصمیم‌های اتخاذ شده در آن نشست بر دو مورد یادشده اتکا داشت.

با این حال، کشورهای عضو بریکس که در اجلاس دهلی شرکت کردند، پیشنهادهای بیشتری را مطرح کردند که مسائل متعددی از جمله آب‌وهوا، محیط‌زیست، تورم و راه‌های مقابله با آن، روش‌های رشد اقتصادی و ابزارهای مبادله تجاری را در برمی‌گرفت. البته طرح کریدور اقتصادی مودی که هند را به امارات متحده عربی، عربستان سعودی و از آن‌جا به اروپا متصل می‌کند، چیزی جز توسعه نکات ارائه شده در اجلاس گروه ۲۰ نیست، زیرا کریدور جدید تنها به حمل‌ونقل بین بندرگاه‌های دریایی محدود نمی‌شود، بلکه شامل کابل‌های زیردریایی اینترنتی است که اروپا را به خلیج فارس و از آن‌جا به هند و خاور دور پیوند می‌دهد.

از سوی دیگر، چین به‌عنوان یکی از مهم‌ترین اعضای بریکس، خود را ناگزیر به ادامه بازاریابی محصولات شرکت هوآوی می‌بیند، به‌ویژه اینکه غرب محصولات هوآوی را ابزاری برای جاسوسی از شهروندان و نهادهای عمومی خود می‌داند.

آنچه در این میان حائز اهمیت و شایان یادآوری به‌نظر می‌رسد این است که هند، کشورها و مناطق واقع در مسیر محور ممانعت از‌جمله سوریه، لبنان و نوارغزه که به‌دلیل وابستگی به رژیم جمهوری اسلامی ایران، از یک‌سو در انزوای بین‌المللی به‌سر می‌برند و از سوی دیگر دچار بی‌ثباتی و بحران‌های متعدد شده‌اند را از پروژه کریدور اقتصاد مستثنی قرار داده و در عوض، اردن را به‌عنوان مسیر جایگزین انتخاب کرده است.

البته دلیل مستثنی قراردادن لبنان واضح است، زیرا این کشور از زمانی که در محور ایران می‌چرخد و در کنترل حزب‌الله قرار گرفته، نقش مهم و با ارزش خود را در سطح منطقه از دست داده است. به همین دلیل، تهران و حومه جنوبی شهر بیروت از لبنان خواست با گام برداشتن به سمت پکن و مسکو، سیاست نگاه به‌ شرق را دنبال کند و رسانه‌های وفادار به این محور نیز پذیرش عضویت جمهوری اسلامی ایران در گروه بریکس را بزرگ‌نمایی کردند.

با این حال، حضور چین و روسیه در نشست سران گروه ۲۰ بیانگر نیاز چین و روسیه به‌نوعی هماهنگی با غرب است و نشان می‌دهد که منافع پکن و مسکو فراتر از ارزیابی‌های تهران و گروه‌های شبه‌نظامی وابسته به آن است که قدرت و نفوذ آن‌ها در شماری از کشورهای منطقه گسترش یافته است.