شکی نیست که افزایش تولید نفت در آمریکا بر قدرت موضع این کشور در سیاست خارجه افزوده است. در دهه‌های گذشته رویدادهای سیاسی باعث افزایش شدید قیمت جهانی نفت می‌شدند، اما امروز دیگر از این خبرها نیست. در پی ترورهای سال نو در عراق، قیمت آنی ( در همان موقع- spot) نفتِ وست تگزاس و برنت به ترتیب از بشکه‌ای ۶۱.۶۴ و ۶۶.۶۰ دلار در ۳۱ دسامبر به ۶۳.۸۰ و ۶۹.۴۵ دلار افزایش یافت. یعنی افزایش حدودا بشکه‌ای ۲ تا ۳ دلار، که با توجه به عظمت مخاطرات کنونی ژئوپلیتیک در منطقه اصلی نفت‌خیز جهان، خاورمیانه، رقم چندان بالایی به حساب نمی‌آید.
از ده تولیدکننده اول نفت جهان، پنج کشور در این منطقه هستند (عربستان سعودی، عراق، ایران، امارات و کویت) و روی‌هم‌رفته روزی ۲۹ میلیون بشکه نفت تولید می‌کنند. یعنی ۳۰ درصد کل عرضه نفت جهان و حدود ۲۸ درصد از تقاضای جهان. در واقع انقلاب نفت شیل در آمریکا باعث شده شاهد فراوانی عرضه باشیم و بازار مثل پیش واکنش‌های آنچنانی به رویدادهای عمده نداشته باشد. نگرانی‌های اقتصادی در ضمن موجب شده واکنش‌ها به کاهش تقاضا برای نفت چندان گسترده نباشد. با توجه به این واقعیت، آیا می‌توان گفت که آمریکا دیگر از مخاطرات ژئوپلیتیک و تاثیر آن‌ها بر قیمت نفت مصون است؟ پاسخ منفی است.
همراهی قیمت فروش بنزین در آمریکا و قیمت نفت خام در جهان
بله، اتکای آمریکا به نفت خاورمیانه از زمان انقلاب نفت شیل کاهش یافته. واردات نفت خام آمریکا از کشورهای خلیج فارس در سال ۲۰۱۰، روزی ۱.۷ میلیون بشکه بود اما در سال ۲۰۱۹، به ۰.۹ میلیون بشکه رسید. (متوسط ژانویه تا اکتبر طبق داده‌های اداره اطلاعات انرژی آمریکا) و این به معنای کاهشی ۵۰ درصدی‌ست. یادمان باشد که تولید نفت آمریکا در سال ۲۰۱۰، روزی ۵ میلیون بشکه بود و انتظار می‌رود در سال ۲۰۲۰، به ۱۳ میلیون بشکه برسد. یعنی آمریکا از عربستان سعودی هم فراتر می‌رود و بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت جهان می‌شود.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
اما اتکای کم‌تر به نفت خارجی باعث نمی‌شود آمریکا از نوسانات بازار و مخاطراتی که از خاورمیانه ناشی می‌شوند در امان باشد. یک مثال خوب، این واقعیت است که قیمت نفت خام در بازار بیش از هر چیز بر قیمت فروش بنزین تاثیر می‌گذارد، چرا که هزینه‌ای که پالایشگاه‌ها با آن نفت خام می‌خرند به مصرف‌کننده منتقل می‌شود. قیمت بنزین در آمریکا بیش از آن‌که از قیمت داخلی نفت خام در این کشور تاثیر بگیرد، از قیمت جهانی نفت خام برنت تاثیر می‌گیرد. طبق پژوهشی که «اداره اطلاعات انرژی» در سال ۲۰۱۴ انجام داد، «قیمت نفت خام برنت در هر چهار منطقه مورد مطالعه در خاک آمریکا، از جمله منطقه غرب میانه، بیش از این‌که از قیمت نفت خام وست تگزاس تاثیر بگیرد، از قیمت نفت خام برنت تاثیر می‌گیرد.»
(شاخص «وست تگزاس» در واقع قیمت نفت تولیدی در آمریکاست که از مخلوط کردن چند جریان داخلی نفت خام سبک و شیرین آمریکایی حاصل می‌شود. نفت خام برنت از میادین نفتی دریای شمال می‌آید و به عنوان شاخص بین‌المللی پذیرفته می‌شود.) در همین پژوهش می‌خوانیم: «از سال ۲۰۱۰ به این طرف قیمت نفت خام وست تگزاس دیگر نمی‌تواند مثل گذشته عامل اصلی توضیح تغییرات در قیمت بنزین آمریکا باشد، چرا که فاصله قیمت آن با نفت خام برنت وسیع‌تر و پرتلاطم‌تر شده.»
می‌بینیم که نوسانات در قیمت‌های جهانی نفت خام مستقیما بر قیمت فروش بنزین در آمریکا - و در نتیجه بر زندگی مصرف‌کنندگان آمریکایی، تاثیر داشته است. به عبارت دیگر افزایش قیمت نفت در اثر افزایش تنش در خاورمیانه بر مصرف‌کنندگان آمریکایی تاثیر می‌گذارد. این واقعیت را باید با توجه به حساسیت مصرف‌کنندگان آمریکایی به قیمت بنزین به خاطر داشت و این‌که آن را دماسنج کل شرایط اقتصادی می‌دانند. بعضی پژوهش‌ها نشان داده که بین قیمت بنزین و تصمیم‌گیری رای‌دهندگان در آمریکا رابطه وجود دارد: بالا رفتن قیمت بنزین روحیه منفی بین ر‌ای‌هندگان ایجاد می‌کند و منجر به گرایش رای دادن علیه حزب حاکم می‌شود.
آمریکا اواخر سال ۲۰۲۰ در حالی عازم انتخابات ریاست‌جمهوری می‌شود که رئیس‌جمهوری ترامپ با توجه به افزایش تنش‌ها در خاورمیانه، نمی‌تواند روی پایین ماندن قیمت بنزین حساب کند. بعضی تحلیل‌گران باور دارند که اگر قیمت بنزین به گالنی ۳ دلار برسد به نقطه عطفی خواهیم رسید که در آن، پایگاه ترامپ نظرشان را راجع به پشتیبانی از او تغییر خواهند داد. در دسامبر ۲۰۱۹ قیمت متوسط بنزین گالنی ۲.۶ دلار بود؛ در نتیجه تا ۳ دلار فاصله‌ای نداریم.
مخاطرات ژئوپلیتیک و محدودیت توان آمریکا
تحولات اخیر، سطح کنونی تولید نفت از خاورمیانه را مختل نکرده. این واقعیت اما، که اگر جنگی بین ایران و آمریکا در بگیرد و یا تخاصمی وسیع‌تر در منطقه پا بگیرد، روزی ۲۹ میلیون بشکه می‌تواند به خطر بیفتد، مخاطرات ژئوپلیتیک را دوباره در صدر نگرانی‌های بازار قرار داده. سناریوهای مختلفی درباره این‌که تولید نفت کجا و چگونه می‌تواند به خطر بیفتد مطرح شده (مثلا جنوب عراق، تنگه هرمز، حملاتی مثل حمله به اباقیق در عربستان سعودی و غیره) که همه باعث افزایش قیمت نفت می‌شود. به اضافه، افزایش تنش‌ها در سایر نقاط را هم داریم: در لیبی به علت تصمیم ترکیه برای ارسال نیرو به آن‌جا؛ و در ونزوئلا. در عین حال سایر رویدادهای اقتصادی خبر خوبی برای قیمت نفت هستند. مثلا شاهد پیشرفت مذاکرات بازرگانی چین و آمریکا هستیم و این تصور که قرار است به زودی رکود دربگیرد، کاهش یافته.
در ضمن، آمریکا اگر هم در سطح تولید نفت به عربستان برسد، بر خلاف این کشور تولیدکننده چرخشی نیست. یعنی موجودیتی نیست که ظرفیت راکدی داشته باشد که بتواند با حرکت سریع آن (در صورت اختلال در تولید) در بازار تغییر ایجاد کند. رابرت کلاینبرگ، از دانشگاه کلمبیا، اشاره می‌کند که عربستان سعودی هم ظرفیت راکد دارد و هم کنترل مرکزی تولید نفت و بنابراین می‌تواند هر وقت خواست تولید نفت را روزی ۱.۵ میلیون بشکه افزایش دهد تا قیمت نفت ثبات پیدا کند. (کاری که بعد از حملات اباقیق و خوریس انجام داد) تولید نفت شیل در آمریکا اما، مرکزی نیست (به دست نزدیک به ۹۰۰۰ تولیدکننده مستقل انجام می‌شود) و ظرفیت راکد هم ندارد. (یعنی میزان قابل توجه نفت در ذخیره که بتوان آن‌را به سرعت و در دوره‌ای نسبتا پایدار به بازار فرستاد) درست است که دولت آمریکا ذخایر عظیم استراتژیک نفت دارد - که اگر شاهد اختلال عمده در تولید باشیم می‌تواند به فرمان رئیس‌جمهور مورد استفاده برای تامین نیاز داخلی مورد استفاده قرار بگیرد. اما واقعیت این‌جاست که آمریکا نه به کلی از افزایش قیمت نفت بر اثر مخاطرات ژئوپلیتیک مصون است و نه می‌تواند عواقب آن را کاملا خنثی کند.
