دولت مستقر افغانستان به مقام‌های جمهوری اسلامی وعده داده بود که در صورت بارندگی، به تعهدش در تامین حقابه دریاچه هامون از رودخانه هیرمند عمل می‌کند. با این حال، گزارش‌ها آشکار می‌کند که طالبان حتی در سال آبی جاری هم ورودهای دریاچه هامون را بسته نگه داشته‌اند.

عیسی بزرگ‌زاده، سخنگوی صنعت آب، در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم، وابسته به سپاه پاسداران، این خبر را تایید کرد و گفت که یک ماه از سال آبی جدید گذشته است اما همچنان هیچ ورودی از هیرمند نداریم.

این مقام وزارت نیرو که پیش‌تر بحران کمبود آب در استان سیستان و بلوچستان را انکار کرده بود، در تشریح وضعیت فعلی گفت که وضعیت چاه‌نیمه‌ها خوب نیست و میزان ذخایر فعلی آن‌ها به ۴۸ میلیون مترمکعب رسیده است. این میزان کاهش ۶۹ درصدی نسبت به میزان ذخایر زمان مشابه در سال قبل را نشان می‌دهد. ضمن اینکه چاه‌نیمه‌ها تنها سه درصد پر شده‌اند.

اگرچه مردم بلوچستان چندین سال پیاپی است که با بحران کمبود آب و ناکارآمدی در حل آن مواجه‌اند، این بحران در دو سال اخیر بسیار حادتر شده است.

سخنگوی صنعت آب ادعا می‌کند که «فعال‌ترین طرح‌های آبی» در سیستان و بلوچستان اجرا می‌شوند. به‌رغم این ادعا، گزارش‌های آماری نشان می‌دهد که در نتیجه بحران آب، مهاجرت‌های اقلیمی از شهرهای سیستان و بلوچستان به سمت مناطق مرکزی و شمالی ایران به‌طور گسترده‌ای در حال افزایش است؛ به‌ طوری‌ که تنها در مدت یک سال، بیش از ۱۰ هزار خانوار زابل را ترک کردند.

مقام‌های دولتی جمهوری اسلامی، طی بیش از یک سال گذشته به‌تناوب وعده دادند که تامین حقابه دریاچه هیرمند از رودخانه هامون را از مسیر دیپلماسی با طالبان حل می‌کنند اما آنچه در نهایت اتفاق افتاد، این بود که پس از بازدید هیئت فنی ایران از ایستگاه آب‌سنجی دهرواد افغانستان، مسئولان دولتی مدعی شدند که طالبان به دلیل خشکسالی حقابه هیرمند را تامین نمی‌کنند.

علی‌اکبر محرابیان، وزیر نیرو، و حسن کاظمی قمی، سرپرست سفارت جمهوری اسلامی در کابل، از کسانی بودند که این ادعا را مطرح کردند و گفتند که افغانستان به دلیل خشکسالی از تامین حقابه هیرمند خودداری می‌کند اما محمد جوانبخت، معاون وزیر نیرو در امور آبفا، افشا کرد که افغانستان به هیئت ایرانی اجازه نداده است که از مخزن سد کجکی بازدید کنند. او همچنین اذعان کرد که تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد این سد ذخایر آبی مناسبی دارد.

به گفته این مقام دولتی، افغانستان موظف است سالانه ۸۲۰ میلیون مترمکعب از آب رود هیرمند را به سوی ایران سرازیر کند اما طی چهار سال گذشته این اتفاق رخ نداد و میزان آب موثری رهاسازی نشد.

پیش‌ از آن، سازمان فضایی ایران اعلام کرده بود که با استفاده از ماهواره خیام و پایش تصاویر آن متوجه شده است که حکومت افغانستان مسیر رودخانه هیرمند را منحرف می‌کند.

پس از بازدید هیئت ایرانی، وزارت خارجه طالبان نیز با صدور بیانیه‌ای که موضع پیشین این گروه را تثبیت می‌کرد، مدعی شد کارشناسان ایرانی تایید کرده‌اند که «کم‌آبی در افغانستان تکان‌دهنده است».

طالبان در همین بیانیه، تامین حقابه ایران را به بارندگی و مساعد شدن اوضاع مشروط کرده بود اما اینک به‌رغم گذشت یک ماه از شروع سال آبی جدید، همچنان از تامین حقابه ایران از رودخانه هیرمند خبری نیست.

با وجود اینکه حیات و معیشت بیشتر ساکنان استان سیستان و بلوچستان به حقابه هیرمند گره خورده، وزارت نیرو ادعا می‌کند بدون تامین این حقابه هم می‌تواند آب موردنیاز مردم را تامین کند. ادعایی که نادرست بودن آن با خشکسالی‌های پیاپی و قطع دسترسی مردم به آب آشامیدنی اثبات شده است.

معاهده حقابه ایران از رودخانه هیرمند سال ۱۳۵۱ در دوران محمدرضاشاه پهلوی و نخست‌وزیری امیرعباس هویدا بین دولت‌های ایران و افغانستان امضا شد. این معاهده ۱۲ ماده و دو پروتکل دارد و بر اساس آن افغانستان موظف است در هر ثانیه ۲۶ مترمکعب آب رودخانه هیرمند را به سمت دریاچه هامون سرازیر کند.