اتاق بازرگانی تهران گزارشی تحت عنوان «بررسی الگوی مصرف و درآمد خانوارهای استان تهران» منتشر کرد که داده‌های آن از سقوط معنادار رفاه خانواده‌های ایرانی در شش سال گذشته خبر می‌دهد.

این گزارش که بر دو بخش هزینه‌ و درآمد خانوارهای استان تهران متمرکز است، نشان می‌دهد بسیاری از خانواده‌ها الگوی مصرفشان را تغییر داده‌اند؛ به این معنا که یا فقط کالاهای خیلی ضروری خریده‌اند یا به دلیل گرانی‌ به سمت کالاهای جایگزین متمایل شده‌اند. در بخش درآمدها نیز بسیاری از مشاغل آزاد و تولیدکننده‌ها به سمت مشاغل غیرمولد سوق داده شده‌اند.

گزارش اتاق تهران نشان می‌دهد ایرانی‌ها طی سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۱ درآمدشان را برای کالاهای ضروری، خوراک و مسکن هزینه کرده‌اند و از سایر هزینه‌های زندگی که مستقیم با رفاه آنان ارتباط دارد، کاسته‌اند. با این حال، در همین بازه زمانی، هزینه‌های ضروری، خوراک و مسکن هم دست‌کم ۱۰ درصد افزایش یافته‌اند.

در این گزارش آمده است که طی سال‌های بررسی‌شده، هزینه‌های مسکن و خوراک به‌طور فزاینده‌ای جایگزین پوشاک، سلامت و بهداشت، حمل‌ونقل، ارتباطات، تفریح و سرگرمی و لوازم‌ خانگی شده است. با وجود این، خانوارها در حوزه مسکن و موادغذایی نیز از استانداردهای رفاهی دور شده‌اند و نتوانستند مسکن و خوراک دلخواهشان را تامین کنند.

این موضوع نشان‌دهنده فشار اقتصادی ناشی از تورم و گران شدن مخارج خانوارها به‌خصوص هزینه خدمات و کالاهای ضروری است. روزنامه جهان اقتصاد در گزارشی با عنوان «افول رفاه ایرانیان» به این موضوع پرداخت و نوشت: «سهم آموزش در طول سال‌های گذشته از کل هزینه‌های مصرف خانوار شدیدا کم شده است.»

بر مبنای این گزارش، به جز دهک دهم، تمام دهک‌های درآمدی دیگر سهم آموزش را کاهش داده‌اند که این برای دهک‌های پایین درآمدی، بسیار بیشتر بوده است. به‌ طوری‌ که برای دهک اول حدود ۷۳ درصد کاهش را نشان می‌دهد که می‌تواند به فقر بین‌نسلی منجر شود.

به‌عنوان شاخص دیگری برای سنجش رفاه، سهم سرگرمی، تفریح، رستوران‌گردی، اقامت در هتل و غذاهای آماده و فست فود هم در سال‌های گذشته کاهش یافته که گویای این است که خانوارها برای تامین هزینه‌های ضروری ناگزیرند از سایر مصارفی که نقش رفاهی دارند، بکاهند.

همچنین طبق این گزارش، سهم درآمدهای غیر‌شغلی از مجموع کل درآمدها در طول زمان افزایش یافته و در مقابل، درآمدهای مشاغل آزاد شامل بخش کشاورزی و غیر‌کشاورزی کاهش پیدا کرده است. این شواهد نشان‌دهنده افزایش سهم درآمدهای غیرمولد به جای درآمد مولد ناشی از شغل است.

در گزارش اتاق بازرگانی آمده است: «سهم یارانه از کل درآمد خانوار در سال ۱۳۹۶ در دهک‌های پایین درآمدی چشمگیر بوده اما در سال ۱۴۰۰ این سهم بسیار کم و نزدیک به صفر شده است؛ به این معنی که در بودجه خانوار حتی در دهک‌های پایین درآمدی تاثیر چندانی ندارد.»

بی‌تاثیر بودن یارانه‌ها در رفاه ایرانیان در حالی است که دولتی‌ها ادعا می‌کنند یارانه‌ها با هدف حمایت از اقشار آسیب‌پذیر پرداخت می‌شوند که با وجود تورم فزاینده و گرانی کالاها و خدمات، به‌شدت زیر سوال است.

ابراهیم رئیسی تاکنون چندین بار در سخنانش از رسیدن به «قله» سخن گفته است؛ ادعایی که کارشناسان اقتصادی و عموم مردم به آن واکنش نشان داده‌اند. پیش‌تر مسعود خوانساری، نایب‌رئیس اتاق بازرگانی ایران در واکنش به این ادعای رئیس دولت سیزدهم گفته بود: «در حالی‌ که چهار دهک درآمدی جامعه زیر خطر فقر قرار دارند، تورم بالای ۴۰ درصد است و اقلام مصرفی مردم بالای ۱۰۰ درصد افزایش قیمت داشته‌اند، معلوم نیست رئیسی از کدام قله سخن می‌گوید.»

تازه‌ترین گزارش بانک مرکزی ایران به قوه قضاییه نشان می‌دهد که شاخص تورم در مهر ۱۴۰۲ به میزان ۵۴.۸ درصد بود که بالاترین رقم طی ۲۲ ماه گذشته است.