گسترش فساد در امارت طالبان؛ سقوط ۱۲ پله‌ای افغانستان در شاخص جهانی فساد اداری

رهبران طالبان ادعای به صفر رساندن فساد اداری را به‌عنوان مهم‌ترین دستاورد خود مطرح می‌کنند

متقاضیان در تلاش برای تحویل‌ دادن اسناد برای دریافت گذرنامه در کابل-AFP

گزارش جدید سازمان شفافیت بین‌المللی از رده‌بندی فساد اداری دولت‌های جهان در سال ۲۰۲۳ که روز سه‌شنبه، دهم بهمن (۲۰ ژانویه) منتشر شد، نشان می‌دهد افغانستان با سقوط ۱۲ پله‌ای، در جایگاه ۱۶۲ در میان ۱۸۰ کشور جهان قرار گرفته است. در این گزارش، دانمارک در صدر و سومالی در پایین‌ترین رده قرار گرفته‌اند. بر اساس این گزارش، ایران با کسب ۲۴ امتیاز در جایگاه ۱۴۹‌ در میان کشورهای جهان قرار گرفته است.

 مقام‌های طالبان با سلطه بر افغانستان، همواره ادعا کرده‌ که فساد اداری را در این کشور به صفر رسانده‌اند و نهادهای دولتی و خصوصی، بدون آلوده بودن به فساد، خدمت‌رسانی می‌کنند.

در گزارش سالانه سازمان بین‌المللی شفافیت آمده که افغانستان در رده‌بندی این سازمان با کسب ۲۰ امتیاز، در جایگاه ۱۶۲ قرار گرفته است. کشورهای میانمار، جمهوری دموکراتیک کنگو، کومور، بوروندی، تاجیکستان و سودان نیز در جایگاه مشابهی از لحاظ میزان فساد اداری قرار گرفته‌اند.

Read More

This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)

با وجود آنکه رهبران طالبان ادعای به صفر رساندن فساد اداری در افغانستان را دارند و تامین شفافیت در ارائه خدمات از طریق نهادهای دولتی را همواره به‌عنوان یکی از دستاوردهای خود مطرح می‌کنند، اما شواهد زیادی از طرف متقاضیان نهادهای دولتی در دو سال اخیر مبنی بر وجود فساد اداری، اخاذی از بازرگانان و کارآفرینان، سرقت و غصب اموال مقام‌ها و کارکنان دولت پیشین، قاچاق مواد مخدر و غارت درآمد معادن افغانستان گزارش شده است. یکی از انواع فساد در رژیم طالبان که مردم به صورت مداوم از آن شکایت دارند، فروش گذرنامه در بازار غیرقانونی است. بهای یک جلد گذرنامه در افغانستان حدود ۱۰۰ دلار است، اما افراد زیادی از زمان بازگشت طالبان به قدرت، یک جلد گذرنامه را تا ۲ هزار دلار نیز خریداری کرده‌اند. منابع آگاه متعددی در دو سال گذشته شواهد و تجربه‌های خود را از جریان اخذ گذرنامه به‌اشتراک گذاشته‌ و گفتند هربار که روند توزیع گذرنامه متوقف می‌شود، شبکه‌های فروش در بازار غیرقانونی گذرنامه را به بهای گزافی می‌فروشند. تعداد متقاضیان گذرنامه در افغانستان به‌دلیل تلاش مردم برای خروج از این کشور همچنان زیاد است.

با این حال، افغانستان تحت سلطه طالبان در سال ۲۰۲۲، با کسب ۲۴ امتیاز در رده‌بندی سازمان بین‌المللی شفافیت، در رده ۱۵۰ از میان ۱۸۰ کشور جهان قرار گرفته بود. سال گذشته طالبان با استقبال از این گزارش، آن را در جهت تایید ادعای خود مبنی بر مبارزه با فساد اداری بازنشر کردند، اما روز سه‌شنبه و پس از انتشار گزارش جدید سازمان بین‌المللی شفافیت، طالبان آن را نادرست خواندند.

در گزارش سازمان شفافیت بین‌المللی، در مورد کشورها جزئیات زیادی منتشر نشده، اما به‌طور کلی آمده است که کشورهای دارای رژیم‌های سرکوبگر و اقتدارگرا با بی‌ثباتی مداوم مواجه‌اند و رشد فساد اداری در این کشورها بیشتر است. در این گزارش، دانمارک در صدر کشورهای شفاف و عاری از فساد قرار گرفته است. افغانستان در سال‌های حاکمیت حامد کرزی و اشرف غنی، همواره در فهرست ۱۰ کشور فاسد دنیا بود، اما با فروپاشی دولت جمهوری، از بین رفتن منابع حمایت مالی خارجی و سقوط اقتصاد در این کشور، نام افغانستان در رده‌بندی سازمان شفافیت بین‌المللی صعود کرد. در یک‌سال اخیر، شمار زیادی از سازمان‌های بین‌المللی امدادرسان به افغانستان بازگشته‌اند و همچنین کار بازسازی پروژه‌هایی که از طرف دولت‌ها و سازمان‌های مختلف از جمله سازمان ملل متحد و بانک جهانی در افغانستان حمایت می‌شدند، از سر گرفته شد. از سوی دیگر، روند واگذاری معادن افغانستان به شرکت‌های خارجی از جمله شرکت‌های چینی، ایرانی و پاکستانی در یک‌سال اخیر افزایش یافته و کمک‌های مداوم ایالات متحده به افغانستان و ارسال هفتگی پول نقد به این کشور، ضمن اینکه بانک دولتی و بانک‌های خصوصی را از فروپاشی نجات داده، به اجرای پروژه‌های بازسازی و جبران کمبود نقدینگی در بازار کمک کرده است.

هرچند سازمان شفافیت بین‌المللی در مورد فساد اداری در رژیم طالبان جزئیاتی ارائه نکرده است، اما به نظر می‌رسد بیشتر منابع فساد اداری در حاکمیت طالبان در بخش‌های امضای قراردادهای استخراج معادن، گمرک‌، سوءاستفاده از کمک‌های بشردوستانه، اخاذی از بازرگانان و تجار و انتصاب افراد در نهادهای دولتی است.

پیش از این، اداره بازرس ویژه آمریکا در امور بازسازی افغانستان (سی‌گار) نیز در گزارش‌هایی از فساد در روند توزیع کمک‌های بشردوستانه و دخالت و اخاذی طالبان از این کمک‌ها گزارش تهیه کرده بود.